ثریا همسر دوم شاه ایران
ثریا اسفندیاری بختیاری، دومین همسر محمدرضا شاه، در اول تیر 1311 در بیمارستان میسیونرهای انگلیسی در اصفهان متولد شد. پدرش خلیل فرزند اسفندیار سردار اسعد بختیاری و مادرش زنی آلمانی به نام 'اوا کارل' بود. آنها بعد از تولد ثریا به دلیل وضعیت نامطلوب بهداشتی در ایران عازم برلین شدند. اما در1316 دوباره به اصفهان بازگشتند.
ثریا ابتدا در مدرسه "مادام الی منتال" (Mme Elli Mental) به فراگیری زبان آلمانی مشغول شد و فرانسه را از یک معلم خانگی فرا گرفت. ثریا دوران تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه بهشت آیین اصفهان سپری كرد و تا كلاس چهارم متوسطه در این شهر بود. در1326، خانواده بختیاری به سوئیس مهاجرت كردند.
ثریا بین دو دیدگاه افراط و تفریط ایلاتی و اروپایی رشد کرد. از این رو ساختار روحی اش بر اثر همین دوگانگی فرهنگی، عصبی و مضطرب شکل گرفت. این حالت روانی باعث شد تا در بیرون خود را بزرگ جلوه دهد و از درون تحلیل رود. گرایش به هنرپیشگی در اوان نوجوانی و پذیرش ازدواج با شاه32 ساله در سن 18 سالگی حاکی از همین حالت روحی – روانی است!
ثریا درکنار محمدرضاشاه
ماجرای ازدواج با محمدرضا پهلوی
نشان دادن عکسهای ثریا توسط عمه اش فروغ ظفر به خانواده پهلوی سرنوشت ثریا را دگرگون ساخت. ثریا به تهران دعوت شد و در 23 بهمن 1329 به عقد محمدرضا پهلوی درآمد و ملكه ایران شد. رفع اختلاف با ایل بختیاری و موقعیت برجسته ایشان در مناطق نفتخیز جنوب ایران، به این ازدواج رنگ و بوی سیاسی بخشید.
ورود ثریا به دربار ایران با حوادث متعددی همراه گردید. که اهم آنها ملی شدن صنعت نفت در دوره نخست وزیری مصدق و سپس سرنگونی وی با کودتای آمریکایی- انگلیسی 28 مرداد1332 و بازگشت شاه و ثریا بعد از فرار از ایران بود.
ثریا در سفری به ایتالیا، با یک خبرنگار به اسم پاتریسیا لاری آشنا شد. پاتریسیا در حقیقت یک مامور سیاسی بود که وظیفه داشت در جریان کودتا علیه مصدق، پیامهای روسای آمریکایی خود را از طریق ثریا به شاه برساند. بر طبق اسناد سازمان سیا و گفته های خود ثریا، وی در برکناری مصدق و امضای حکم نخست وزیری سرلشگر زاهدی مشوق شاه بوده است. ثریا علاوه برصحنه سیاست، با تشکیل جمعیت خیریه در فعالیتهای اجتماعی نیز حضور یافت.
ثریا اسفندیاری بختیاری در سفر به هند و بازدید از دانشکده پرستاری در دهلی نو
بچه دار نشدن ثریا و شروع اختلافات
در 1333ش، علیرضا برادر تنی محمدرضا بر اثر سانحه هوایی جان باخت. با مرگ او و تحریکات تاج الملوک و اشرف, مسئله ولایت عهدی شکلی جدی تر به خود گرفت، چرا که ثریا تا آن زمان نتوانسته بود فرزندی به دنیا آورد. از آن پس درمان ثریا توسط پزشكان متخصص خارجی آغاز و در سفرهای متعدد به اروپا و آمریکا پیگیری شد، اما ثمری نبخشید.
در سال 1336ش، با دسیسه چینی اشرف این شایعه بر سر زبانها افتاد که، ثریا بختیاریها را بر دربار مسلط کرده و زمینه را برای طرد مادر و خواهران شاه فراهم آورده است. این مسئله ثریا را بیش از پیش آزرده خاطر ساخت. از این رو گفتگویی جدی بین او و شاه در مورد ولیعهد صورت گرفت. ثریا به شاه پیشنهاد کرد از سلطنت کنارهگیری کند و یا یکی از برادران ناتنی را برای ولیعهدی برگزیند؛ اما شاه نپذیرفت.
چندی بعد شاه گرفتن زن دیگری را تنها جهت بچهدار شدن مطرح کرد، ولی ثریا آن را مشمئزکننده خواند و تصمیم خود را در خصوص جدایی اعلام کرد. از این رو در بهمن 1336 ثریا به سوئیس رفت و در 23 اسفند همان سال خبر طلاق آن دو منتشر گردید.
در طلاق نامه‌ای كه در آلمان توسط گارد سلطنتی ایران به ثریا تسلیم شد، شرایط زیادی قید شده بود، از جمله: پرداخت دو برابر مهریه (حدود یک میلیون تومان)، حقوق ماهانه سی هزارتومان و عنوان شاهزاده سلطنتی و حق استفاده ازگذرنامه سیاسی. هم چنین محمدرضا پهلوی ارثیه ای 40 میلیون دلاری به اضافه ماهیانه 300 هزار فرانک برای ثریا باقی گذاشت.
ثریا اسفندیاری بختیاری در میهمانی سینماگران مصر پس از جدایی از محمدرضا پهلوی
زندگی ثریا پس از جدایی از شاه
پس از طلاق، ثریا با ثروت هنگفت به دست آمده به خوشگذرانی و مسافرت های متعدد پرداخت و به اقتضای عشق دوران نوجوانی مدتی به هنرپیشگی در سینما روی آورد و در فیلم «سه چهره یك زن» بازی كرد. ثریا که عاشق زبان فارسی و خواندن کتابهای فارسی به ویژه رباعیات خیام بود؛ چندین اثر از خود برجای گذاشته که مشهورترین آنها «سرگذشت من» و «کاخ تنهایی» است.
ثریای مسیحی مذهب سرانجام در سحرگاه 3 آبان1380 در آپارتمان لوکس خود بر اثر ایست قلبی جان سپرد و در گورستان مونیخ در مقبره خانوادگی خاندان اسفندیاری به خاک سپرده شد.
وی وصیت کرد اموالش را به حراج بگذارند و پول آن را به مؤسسات کودکان بی سرپرست فرانسه، صلیب سرخ فرانسه و موسسات نگهدارنده سگ های ولگرد اهدا کنند.
سنگ قبر ثریا درکنار پدر و مادر و برادرش
گردآوری : گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع : sefidshahrmf.ir