گفت‌وگو با فرید سعادتمند، آهنگساز سریال «ارمغان تاریكی»

 

موسیقی متن مهم‌تر از موسیقی تیتراژ است 
فرید سعادتمند در اول اردیبهشت ماه سال 1355 در قدیمی‌ترین محله‌ شهر یزد (فهادان) به دنیا آمد. پدر وی استاد حسین سعادتمند در عین تسلط به موسیقی آوازی ایران قریب 35 سال نوحه خوان هیات بزرگ فهادان است. فرید سعادتمند تحت حمایت‌ها و راهنمایی‌های بی‌دریغ پدر، قد كشید. شوق موسیقی دوران كودكی تا نوجوانی را، جوایز كشوری در حیطه‌ تك‌خوانی سرود بیشتر كرد.
هرچند خوانندگی نقطه‌ شروع كارش در وادی موسیقی بود، اما بعدها فراگیری نوازندگی سنتور و تئوری موسیقی، زیر نظر مسعود آرامش، مقدمه‌ ورود وی به دنیای آهنگسازی شد. در كنار فعالیت در حیطه موسیقی همزمان در رشته‌ مهندسی معدن فارغ‌التحصیل شد. نقطه‌ عطف زندگی وی آشنایی با مجید انتظامی بود كه با كوششی استادانه كشش‌هایش را به موسیقی فیلم و آهنگسازی جهت بخشید. وی از محضر اساتید بنام و برجسته دیگری چون فرهاد فخرالدینی، هوشنگ كامكار، امیر معینی، كامبیز روشن روان و لوریس هویان نیز بهره برده است. در وادی بیكران موسیقی عمده فعالیت وی در زمینه‌ موسیقی اركسترال ایرانی و موسیقی فیلم است و تاكنون آثار وی در بسیاری از جشنواره‌های معتبر داخلی مورد تقدیر و حائز رتبه گردیده است. سعادتمند، آهنگسازی سریال «ارمغان تاریكی» كه این شب‌ها از شبكه سوم سیما پخش می‌شود را بر عهده داشته است. با وی درخصوص آهنگسازی در این سریال و فعالیت‌های رسانه‌ای‌اش گفت‌وگو كرده‌ایم.

مهم‌ترین معیارهای شما برای قبول پیشنهاد موسیقی متن یك سریال چیست؟
وقتی كاری به من پیشنهاد می‌شود در درجه اول كارگردان و سپس تهیه‌كننده كار برایم اهمیت ویژه‌ای دارد، كارگردانی كه بتوانم با او راحت كار كنم و تعامل داشته باشم و توجه و شناخت خوبی نسبت به كار و موسیقی كار داشته باشد و در كنار آن تهیه‌كننده‌ای كه تمام امكانات و ابزارهای لازم را برایم فراهم كند و بتوانم آن شرایط و فضایی كه برای ساخت یك كار خوب لازم است را در اختیار داشته باشم.

در مورد ساخت موسیقی سریال «ارمغان تاریكی» بگویید.
با توجه به همكاری‌های قبلی كه با آقای جلیل سامان (كارگردان) داشتم، پس از شروع این پروژه به من پیشنهاد ساخت موسیقی این سریال را دادند و از آنجایی كه به توانایی‌های ایشان ایمان داشته و دارم، پس از گفت‌وگویی كه با هم داشتیم پیشنهادشان را پذیرفتم و فیلمنامه را در اختیارم قرار دادند و سپس قسمت‌هایی از سكانس‌های مونتاژ شده كار را دیدم و شروع به كار كردم.

سریال دقیقا وقایع سال خاصی را شرح می‌دهد؟
سریال به طور كلی مربوط به وقایع دهه 60 و سال‌های ابتدایی جنگ است.

با توجه به فضای خاص سریال كه مربوط به حدود 30 سال پیش است چگونه توانستید با فضای آن سال‌ها ارتباط برقرار كنید؟
البته ما اصرار نداشتیم كه صد درصد موسیقی دهه شصتی شود ولی خب تلاش كردیم تا حدی به آن فضا نزدیك شویم و با توجه به توانایی‌ها و توانمندی‌های آقای سامان و شناخت و اشراف خوبی كه به فضای كار داشتند، كمك زیادی كردند كه بیشتر این فضا را بشناسم و بتوانیم در حد معقولی به آن فضا نزدیك شویم.

آیا مطالعات و پژوهش‌هایی هم قبل از شروع كار داشتید؟
خب عمدتا من قبل از هركاری بنا به زمانی كه در اختیار داشته باشم سعی می‌كنم مطالعات و كنكاش‌هایی درخصوص كار و فضای داستان داشته باشم و سپس كارم را شروع كنم كه در مورد ارمغان تاریكی هم با وجود زمان كمی كه داشتم تلاش كردم بررسی‌هایی انجام دهم و بر همین اساس ساز سنتور را محور كارم قرار دادم و تلاش كردم زیاد از موسیقی مدرن امروزی استفاده نكنم و به فضای تلفیقی و حد وسط آن فضا و فضای امروزی برسم.

به نظرتان تا چه حد در رسیدن به فضای سریال موفق بودید؟
خب مسلما من تا حد توانم تمام تلاشم را كردم تا به فضای سریال نزدیك شوم و موسیقی با فضای كلی داستان و سپس با دكوپاژها و میزانسن‌ها، رنگ و نور متناسب باشد و البته باز هم جا دارد كه اشاره كنم كه همه اینها در سایه همكاری‌ها و راهنمایی‌های آقای سامان بود كه ایشان با توجه به شناختی كه از موسیقی و حساسیت‌های ویژه‌ای كه روی كار دارند كمك زیادی به من كردند و به نظرم با وجود تمام سختی‌ها و مدت زمان كمی كه داشتیم كار خوب و متناسبی شد، هر چند كه قضاوت نهایی را به عهده دیگران می‌گذارم.

در طول سریال موسیقی‌هایی از آن زمان به موازات از رادیو، كاست و... پخش می‌شود، برای این كار تمهیدات خاصی اندیشیده بودید؟
خب مسلما این كار را برنامه‌ریزی شده انجام دادیم و آقای آرش قاسمی صداگذار توانای كار با شناخت دقیقشان انتخاب‌ها را انجام دادند كه جهت نزدیك‌تر كردن فضای كار، از موسیقی‌های ساخته شده آن زمان كه بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفت را با حفظ موسیقی اصلی كار، استفاده كردیم و در طول متن به اقتضای موقعیت، موسیقی‌هایی پخش می‌شود كه مخاطب را بیشتر به فضای آن سال‌ها می‌برد.

برای ساخت موسیقی این سریال از چه سازهایی بیشتر استفاده كردید؟
من در شروع كارم اصرار داشتم كه موسیقی سریال را حتما بایستی به صورت آكوستیك كار كنم و از اول هم به كارگردان گفتم كه این امكان را برایم فراهم كند كه به این صورت ضبط كنم كه خوشبختانه با همكاری صمیمانه آقای كاشانچی تهیه‌كننده محترم سریال كه تمامی امكاناتی كه لازم داشتم را برایم فراهم نمودند، این كار را به صورت اركستر آكوستیك ضبط كردیم و از گروه مختلف سازها استفاده كردیم.
در موسیقی سریال یك تم خاص و برجسته داریم كه به صورت یك ایده ثابت وجود دارد و در تیتراژ ابتدایی، در طول سریال و نهایتا در تیتراژ پایانی شنیده می‌شود كه شاهد نوعی یكدستی در كار شده است، در این خصوص توضیح دهید.
در حالت كلی در موسیقی این سریال برای هر فضایی و هر شخصیتی موسیقی خاصی طراحی شده است و یك تم اصلی (تم سارا) و برجسته هم داریم كه همان‌طور كه اشاره داشتید در تیتراژ ابتدایی، طول كار و در قسمت‌های مختلف با نوسانات مختلف شنیده می‌شود و تصمیم گرفتیم كه در تیتراژ پایانی روی ملودی كلام آورده شود و خوانده شود كه شعر خوب آقای كاكایی را آقای اصفهانی خواندند كه زیبایی خاصی به ملودی می‌دهد و تاثیرگذاری بیشتری هم دارد.

فكر نمی‌كردید كه این تكرار تم موجب یكنواختی و تكرار برای مخاطب شود؟
سعی كردم همچین اتفاقی نیفتد و با استفاده‌های محدود و فقط در موقعیت‌های خاص از آن استفاده شده و به نظرم زیاد آن را تكرار نكردیم كه موجب دلزدگی مخاطب شود و حتی طوری اجرا شود كه در مقاطعی مخاطب انتظار شنیدن آن تم را بكشد و در موقعیت‌های خاص حال و هوای خوبی به فضای سریال بدهد.

درخصوص نحوه انتخاب شاعر و خواننده تیتراژ بگویید.
پس از صحبت‌هایی كه با گروه داشتیم آقای اصفهانی را برای اجرای آن انتخاب كردیم و به نظرمان رسید كه ایشان به خوبی می‌توانند این كار را اجرا كنند كه از ایشان دعوت كردیم و پس از صحبت‌هایی كه داشتیم به این جمع‌بندی رسیدیم كه آقای كاكایی شعر را روی ملودی بگویند. ایشان شعر را سرودند و آقای اصفهانی هم به زیبایی اجرا كردند.

یعنی شعر براساس ملودی سروده شد؟ آیا محتوای آن هم براساس فضای سریال بود؟
بله، ایشان هم براساس ملودی سرودند و هم این‌كه فیلمنامه را در اختیارشان قرار دادیم كه محتوای آن هم براساس فضای سریال باشد كه انصافا هم كار سختی بود و ایشان با توجه به زمان كمی كه در اختیار داشتند، در سریع‌ترین زمان ممكن و به صورت بسیار خوبی سرودند و واقعا هم جای تقدیر داشت و باید از همكاری و زحمات ایشان تشكر ویژه‌ای داشته باشیم.

شما قبلا هم تجربه‌هایی درخصوص ساخت موسیقی سریال و فیلم‌های سینمایی داشتید، تجربه كار در یك سریال كه همزمان با پخش در مرحله ساخت هم باشد و هر شب هم از شبكه پربیننده سوم سیما پخش شود، چگونه بود؟
خب مسلما این كار تفاوت زیادی با كارهای قبلی‌ام داشت و سختی‌های خاص خودش را داشت، ما باید همزمان كه سریال ساخته و همزمان صداگذاری و تدوین می‌شد كار موسیقی‌گذاری آن را هم انجام می‌دادیم كه واقعا سختی‌های زیادی را متحمل شدیم.

یعنی اگر به عقب برگردیم و شما بخواهید دوباره موسیقی این سریال را بسازید تغییراتی را ایجاد می‌كنید؟
بله، مسلما اگر به عقب برگردیم و زمان بیشتری در اختیار داشته باشم خیلی از جاها را عوض می‌كنم و با اركستر بهتر و جدیدی اجرا می‌كنم، به دلیل این‌كه همان طور كه عرض كردم به دلیل كمبود وقت برخی از آن چیزهایی كه مدنظرم بود را نتوانستم پیاده كنم.

عوامل موفقیت یك موسیقی متن خوب چیست؟
به نظرم علاوه بر ذوق و توانایی‌های خود آهنگساز، شناخت كارگردان و ارزشی كه برای موسیقی كار می‌تواند قائل باشد، مهم است و در كنار آن می‌شود با یك فیلمنامه خوب و تهیه‌كننده‌ای كه تمام امكاناتی را كه لازم است برای آهنگساز فراهم نماید، یك كار خوب و ماندگار خلق كرد.

یك موسیقی متن خوب تا چه حد می‌تواند به یك سریال خوب كمك كند؟
یك فیلم یا سریال هر چقدر هم خوب باشد چه به لحاظ تصویربرداری، تدوین، نورپردازی و... تكمیل‌كننده‌اش یك موسیقی متن خوب است و باعث شود كه آن كار بهتر و زیباتر دیده شود و معتقدم یك موسیقی متن خوب می‌تواند مكمل خوبی برای یك فیلم یا سریال باشد و عكس این قضیه هم صادق است كه هر چقدر هم یك كار خوب باشد و خوب ساخته شده باشد، یك موسیقی نامناسب می‌تواند به تمام آن كار لطمه زده و زحمات تمامی عوامل را هدر دهد.

موسیقی تیتراژ تا چه حد برای شما مهم است؟
خب موسیقی تیتراژ كه در پایان فیلم یا سریال می‌آید نوعی مكمل داستان و حسن‌ختام خوبی برای كار است، اما این كه بیش از حد به این مقوله توجه می‌شود اتفاقی كه در سال‌های اخیر در كشور ما اتفاق افتاده كه مردم گرایش بیشتری به سمت موسیقی با كلام در طول یا پایان سریال یا فیلم دارند، ولی به نظر من موسیقی متن خیلی مهم‌تر از موسیقی تیتراژ است و زحمت بیشتری هم برای آن كشیده می‌شود و امیدوارم مخاطبان توجه بیشتری به این مقوله داشته باشند.

بازخوردها و استقبال مخاطبان و همكارانتان از موسیقی این سریال چگونه بوده است؟
به لطف خدا كار بدی نشده و عمده دوستان و همكارانم راضی بودند و تا آنجایی كه اطلاع دارم مخاطبان استقبال خوبی از این كار داشتند و خوششان آمده بود و این را تا حد زیادی مدیون آقای جلیل سامان كارگردان و حمایت‌های آقای كاشانچی تهیه‌كننده سریال هستم.

در پایان صحبت خاصی دارید؟
ضمن سپاس از شما جا دارد از تمامی كسانی كه من را در ساخت این سریال یاری دادند و خصوصا استاد ناصر فرهودی مدیر محترم استودیو پاپ كه زحمات زیادی متحمل شدند و همكاری صمیمانه‌ای با ما داشتند تشكر ویژه‌ای داشته باشم.