برنامه های صداوسیما برای جذب نظر مخاطبان
محمد سرافراز، رئیس سازمان صداوسیما پیش از عید، گفت‌و‌گوی مفصلی با روابط عمومی این سازمان انجام می‌دهد و در آن مصاحبه از شبكه‌های ماهواره‌ای به عنوان رقبای صداوسیما یاد می‌كند و از تلاش صداوسیما برای تضعیف این شبكه‌ها می‌گوید. وی از سیاست جذب حداكثری نیز سخن می‌گوید. این دو راهكار صداوسیما در ایام نوروز خود را جلوه‌گر كرد.
خطوط قرمز فرضی قابل جابه‌جایی‌اند!
موسیقی از همان سال‌های اولیه پیروزی انقلاب اسلامی چالشی بزرگ را در صداوسیما به راه انداخت. بحث‌های شرعی مرتبط با موسیقی با وجود عملكرد محتاطانه صداوسیما چه در تلویزیون و چه در رادیو انتقادهای تندی را به همراه داشت به نحوی كه در دهه۶۰ یكی از خطبای وقت نماز جمعه تهران نسبت به پخش موسیقی از برنامه‌های صداوسیما به تندی موضع می‌گیرد و باعث استفتای رئیس وقت صداوسیما از امام خمینی(ره) می‌شود. با ورود امام(ره) و پاسخی كه به سؤالات مطرح شده رئیس سازمان داده می‌شود، بنیانگذار انقلاب اسلامی از صداوسیما دفاع می‌کند و از فشار انتقادها كاسته می‌شود.
با این وجود تا به امروز موسیقی همچنان خط قرمز فرضی پر رنگی در برنامه‌های رادیو و تلویزیون به شمار می‌رفت. اما نوروز ۹۵ این موضوع به ابزار ایجاد جاذبه برای برنامه‌های تلویزیونی تبدیل شد. حجم بالای حضور موسیقی كه به طور خاص خوانندگی و اجرای قطعات موسیقایی بود، باعث شد تا این شبهه به وجود آید كه می‌شود خطوط قرمز فرضی را در صداوسیما و جابه جا كرد!
حمله علاقه‌مندان به استیج جام جم
در نوروز ۹۵ همزمان سه مسابقه خوانندگی از شبكه‌های سیما پخش می‌شد. جالب اینجا است كه ایده این مسابقات و نحوه برگزاری آن شباهت غیرقابل انكاری به برنامه‌های ماهواره‌ای داشت.
سیستم برگزاری از جمله انتخاب داوطلبان، آموزش‌های اولیه خوانندگی و تمرین با داوطلبان، رأی‌گیری، اجرا و نحوه داوری با نمونه‌های ماهواره‌ای مشابه و حتی مطابق بود.
به غیر از مسابقات خوانندگی، دعوت از خوانندگان برای اجرا در اكثر برنامه‌های نوروزی به بخش ثابتی تبدیل شده بود. با توجه به اینكه موسیقی بخش اعظمی از برنامه‌های شبكه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان را تشكیل می‌دهد، می‌شود این احتمال را داد كه صداوسیما در نیازسنجی مخاطبانش و میزان بینندگان ماهواره، به این نتیجه رسیده باشد كه می‌توان با بالابردن برنامه‌های مجاز در تلویزیون، مردم را از دیدن برنامه‌های غیرمجاز دور كرد. برنامه‌سازان تلویزیون حتی در برابر انتقاد از كپی بودن برنامه‌های خوانندگی واكنش نشان داده و این اتهام را رد كرده‌اند.
باربد بابایی مجری برنامه شب كوك كه مسابقه خوانندگی شبكه نسیم به شمار می‌رفت، در آخرین برنامه كه بعد از انتخاب برگزیدگان شب كوك پخش شد، از كسانی كه این برنامه را مشابه برنامه‌های ماهواره‌ای می‌دانستند انتقاد كرد! وی حتی وعده دور جدید شب كوك را نیز داد كه نشانه‌ای از علاقه شبكه نسیم برای ادامه مسیر فعلی است.
لباهنگ؛ تمرین شوهای تلویزیونی
شبكه نسیم به غیر از «شب كوك» برنامه خندوانه را نیز داشت كه در آن مسابقه «لباهنگ» اجرا می‌شد. در این برنامه بازیگران سینما و تلویزیون اقدام به لب‌زدن پلی بك خوانندگان داخلی می‌كردند.
این مسابقه كه بخش مقدماتی آن در نوروز به اتمام رسیده و اكنون بخش دوم آن در حال اجرا است، از طریق سیستم رأی‌گیری مردمی برندگان هر مسابقه را مشخص می‌كند كه آمار رأی‌ها نشانه‌ای از استقبال بینندگان از این مسابقه بود. ساختار این برنامه شباهت زیادی به شوهای تلویزیونی دارد و حضور بازیگران باعث می‌شد تا هر اجرا برخلاف اجرای خواننده اصلی دارای اكت‌های بیشتری باشد كه استقبال حضار در استودیو را نیز در پی داشت. مهران مدیری نیز در برنامه «دور همی» از حضور خوانندگان و اجرا در حضور تماشاگران استفاده كرد.
استودیوی بزرگ این برنامه امكان اجراهای متفاوت تر را به خوانندگان می‌داد. مهران مدیری در اولین همكاری با شبكه نسیم، «دورهمی» را ساخت، برنامه‌ای که این روزها به دلیل رفتار عجیب وی با مهمانان، انتقادهای تندی را در بین بینندگان تلویزیون در‌پی داشته است. این انتقادها بیشتر معطوف به زدن موی مهمانان برنامه توسط مدیری می‌شود كه آخرین نفر نیما فلاح همسر سحر ولد بیگی بود كه در پی پاسخ ندادن به سؤال مهران مدیری درباره بدترین بازیگر سینمای ایران، موهایش از ته زده شد. اگرچه این رفتار با واكنش قائم مقام معاونت سیما و تذكر به تهیه كننده برنامه همراه شد، اما همین انعطاف‌پذیری صداوسیما در برابر رفتار‌هایی كه تا به حال در تلویزیون سابقه نداشته، باز هم نشانه‌ای از نرم شدن در برابر خطوط قرمز قبلی است.
۴ضلع موفقیت «نسیم»
فارغ از اینكه دورهمی تذكر گرفت، شبكه نسیم موفق‌ترین شبكه سیما در نوروز بود. گزارش‌های غیررسمی نشان می‌دهد بیشترین پیگیری برنامه‌های نوروزی مربوط به شبكه نسیم بوده است؛ شبكه‌ای كم سن وسال با رویكرد سرگرمی كه نشان داد می‌توان با حذف شبكه‌های كم بیننده، كار كیفی انجام داد و مجموعه‌ای از طنز، سرگرمی و موسیقی را برای فراهم آوردن اوقاتی شاد در نوروز به ارمغان آورد. «خندوانه»، «دورهمی»، «شكر آباد» و «شب كوك» چهار ضلع موفقیت نوروزی نسیم بودند.
مجری‌های خط قرمزی باز می‌گردند
رضا رشیدپور، شومن تلویزیون كه علائق آشكار سیاسی نیز دارد، مدت‌ها بود كه از تلویزیون كنار گذاشته شده بود. رشید پور با برنامه «دید در شب» كه در سایت آپارات بارگذاری می‌شد، مخاطبان خودش را پیدا كرده بود و هر هفته مهمانان خاص و سؤال‌های خاصی را مطرح می‌كرد كه گاهی پاسخ‌های مهمان‌ها حاشیه‌دار نیز می‌شد.
اما صداوسیما در عید این مجری را با برنامه «صفر- صفر» به تلویزیون برگرداند و عملاً برنامه رشیدپور را در آپارات تعطیل كرد. گفته می‌شود مهمانان رشیدپور در تلویزیون همان لیستی بوده است كه وی برای برنامه «دید در شب» می‌خواسته آنها را دعوت كند.
صراحت این شومن در پرسیدن سؤال باعث شده «صفر – صفر» نیز به راحتی اجراهای رشیدپور در آپارات باشد. بازگشت رشیدپور، فرزاد حسنی، ژیلا صادقی و صحبت از برگشت سایر مجریان سال‌های گذشته كه به خاطر مسائلی از تلویزیون بیرون گذاشته شده بودند، همان جذب حداكثری است كه سرافراز وعده آن را داده بود. گفته می‌شود آنچه به عنوان برخی خطوط قرمز در سازمان نامیده می‌شود، بعضاً ناشی از رفتار‌های سلیقه‌ای بوده كه در طول سال‌ها به یك عرف رسانه‌ای تبدیل شده است؛ مطلبی كه در صحبت‌های غیررسمی بعضی از مدیران سیما نیز به چشم می‌خورد و اكنون با جابه جایی و كمرنگ شدن بعضی از آنها امید به مخاطب‌پسند شدن برنامه‌های سیما افزایش یافته است.
الگوهای برنامه‌سازی نوین كه در نمونه‌هایی مانند «خندوانه» خودنمایی می‌كند، استانداردهای برنامه‌های رسانه ملی را افزایش داده است و شاید به همین دلیل است كه فراگیرترین رسانه داخلی در برابر تغییرات انعطاف بیشتری به خرج می‌دهد.
گردآوری : گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع : cinemajournal.ir