ملک سلمان، پادشاه ۸۰ ساله عربستان که بنا به برخی اخبار با بیماری‌های جدی از جمله آلزایمر دست و پنجه نرم می کند بامداد چهارشنبه در اقدامی ناگهانی ۲۵ فرمان حکومتی صادر کرد و تغییرات مهمی را در برخی پستها و مناصب حکومت قبیله ای آل سعود انجام داد. این اتفاق را می توان به مجموعه وقایع عجیب این کشور پادشاهی در چند وقت اخیر اضافه کرد. در واقع، حکومت عربستان که به محافظه کاری شهره عام و خاص بود از زمان به قدرت رسیدن افراد جدید، اتفاقاتی فراوانی در آن رخ داده که همه را شگفت زده کرده است.
مهمترین تغییرات پادشاه سالخورده بدین صورت بود که محمد بن نایف، وزیر کشور را به عنوان ولیعهد تازه، معاون رئیس هیئت وزیران و رئیس شورای امور سیاسی و امنیتی جانشین برادر ناتنی‌اش، مقرن بن عبدالعزیز کرد. محمد بن سلمان را که پیش تر به مقام کلیدی وزارت دفاع رسانده بود، به عنوان جانشین ولیعهد، معاون دوم رئیس هیئت دولت، وزیر دفاع و رئیس شورای امور اقتصادی و توسعه ای منصوب کرد. در سومین تغییر کلیدی، سعود آل‌فیصل، شاهزاده‌ای که ۴۰ سال وزارت امور خارجه را در دست داشت، منصبش را به عادل الجبیر واگذار کرد. ملک سلمان همچنین مهندس خالد الفالح را به عنوان وزیر بهداشت، عادل بن محمد فقیه را به عنوان وزیر اقتصاد و برنامه ریزی و مفرج بن سعد الحقبانی را به عنوان وزیر کار معرفی کرد.
این مجموعه دستورات و احکام، سومین مجموعه عزل و نصبها در دوره تقریباً صد روزه ملک سلمان به شمار می‌رود. پادشاه عربستان همزمان با جابجایی گسترده در چینش مهره‌های اصلی خاندان حاکم، دستوری مبنی بر پرداخت معادل یک ماه حقوق به نیروهای ارتش و امنیتی این کشور برای قدردانی از تلاش‌هایشان را صادر کرد. این درحالی است که طبق گزارشی که گلوبال ریسرچ منتشر کرده هزاران نفر از نظامیان سعودی از محل خدمت خود در مرزهای یمن فرار کرده اند.
در واقع پرداخت چنین پاداشهایی در زمان تغییرات اساسی یا در دوران تنش، سنتی قدیم در عربستان سعودی بوده است. به عنوان مثال همزمان با روی کار آمدن ملک سلمان، وی دستور پرداخت دو ماه حقوق اضافه و نیز پاداش به کارکنان دولت و بازنشسته ها را صادر کرد. همچنین در زمان ناآرامی ها و انقلاب در برخی کشورهای عربی در اواسط سال ۲۰۱۱، اخباری از اختصاص مبلغ کلان برای بیمه شهروندان عربستانی منتشر شد.
اما سوال این است که این تغییر و تحولات چرا و به چه دلیل صورت گرفته است؟ چرا در حال حاضر که عربستان در شرایط جنگی به سر می برد این اتفاقات رخ داده است. این در حالی است که تغییر و تحولات گسترده در سطح داخلی در این برهه زمانی چندان معقول و منطقی به نظر نمی رسد و چه دلیل یا دلایل و شرایطی ضرورت این امر را اجتناب ناپذیر کرده است.
به نظر می رسد پادشاه جدید با این تغییر و تحولات، در پی بازسازی و تقویت هرم قدرت در عربستان و تسلط خانواده خود و جناح سدیری‌ها است و این دستورات را می توان به منزله تیر خلاصی بر باقی‌مانده ارثیه ملک عبدالله پادشاه سابق به شمار آو‌‌رد. به خصوص به گفته برخی تحلیل گران، ملک عبدالله به‌دنبال تقویت موقعیت فرزندش متعب جهت رساندن او به پادشاهی بود اما ملک سلمان وی را به مرزهای جنوبی این کشور با یمن جایی که آتش جنگ در آن شعله می‌زند، فرستاده و با این دستورات، کشور کاملاً تحت سلطه سلمان، فرزندش و برادرزاده اش قرار گرفت.
البته این تغییر و تحولات با اعتراضات و مخالفت هایی نیز روبه رو شده است. چنان چه امیر طلال بن عبدالعزیز، هجدهمین پسر ملک عبدالعزیز بنیانگذار عربستان سعودی، دستورات تازه پادشاه این کشور را سلیقه‌ای دانست و خواستار سرپیچی از آنها شد.
این نشان دهنده این است که نوعی بحران حاکمیت و جنگ پنهان قدرت در عربستان جریان دارد.
همچنین تفکر در دستورات صادرشده نشان می‌دهد که ملک سلمان با همراهی آمریکایی‌ها وارد سازماندهی جدید قدرت شده است. در واقع این تغییرات در راستای ایفای نقش پررنگ منطقه ای به نیابت از آمریکا از سوی عربستان به عنوان یک بازیگر منطقه ای است که احتمال دارد در آینده نزدیک شاهد اقدامات جدیدی از سوی ریاض در سوریه، لبنان و شاید هم عراق باشیم.
این سناریو زمانی تقویت می شود که بدانیم تعیین عادل الجبیر به عنوان جانشین سعود الفیصل به عنوان فردی خارج از گردونه خاندان حاکم و یک فرد عادی، امری غیر معمول در رژیم موروثی عربستان است. اما این انتخاب را باید تلاشی در جهت نزدیک شدن به آمریکا تلقی کرد زیرا الجبیر مدت ها سفیر عربستان در واشنگتن بوده و گفته می شود روابط نزدیکی با بسیاری از مقامات آمریکایی دارد.
از سوی دیگر تحولات اخیر به معنای قدرت گرفتن کسانی است که طرفدار حمله این کشور به نیروهای زیدی در یمن هستند؛ چرا که الجبیر، کسی بود که جنگ علیه یمن را از واشنگتن اعلام کرد. محمد بن سلمان نیز که وزیر دفاع بود و حالا جانشین ولیعهد شده طراح اصلی این جنگ است. پس احتمالاً، سیاست منطقه‌ای ریاض ابعاد تهاجمی‌تری را به خود خواهد گرفت.
همچنین این اقدامات نشان دهنده اوج بحران داخلی است که می‌‌طلبد چنین اقدامات فوری در دستور کار قرار گیرد. در واقع پادشاهی عربستان، تلاش دارد خود را حکومتی باثبات و با اعتماد به نفس جلوه می دهد ولی در عالم واقعیت کشور چندان باثباتی نیست.
به نظر می رسد تهدیدهایی که منشا آن اختلافات قبیله ای، فرقه ای و تضادهای طبقاتی است برای حکومت این کشور خطرناک تر از آن چیزی است که امپراتوری ایران( به تعبیر خودشان) نامیده می شود. اما یک نکته واضح است که تخت سلطنت خاندان آل سعود بر شن بنا شده و بنیان های آن در حال تغییر است و آینده پرتلاطمی در انتظار ریاض است.
گردآوری : گروه خبر سیمرغ
seemorgh.com/news
منبع :alef.ir