نکات مهم معرق چوب
مواد اولیه معرق چوب
- چنانچه ورق چوب مورد استفاده در معرق کاری تاب داشته باشد نه تنها الگو بر روی چوب به صورت مطلوب قرار نگرفته و تسلط هنرمند برای برش زدن آن کم می‌شود ، در نتیجه شکل حاصله بسیار دقیق نخواهد بود و ایجاد درز می‌کند ، بلکه چون زیر قسمت برآمده خالی می‌ماند، پس از پرداخت با ماشین سنباده چوب حاصله یا بسیار نازک و شکننده و یا از بین رفته و جای خالی نمایان می‌شود .
بیشتر بدانید : ابزار و مواد اولیه معرق
در نتیجه با قرار دادن ورق های چوب خیس تحت فشار ، می‌توان از تاب خوردگی آن جلوگیری کرد . سپس برای برش زدن از آن استفاده نمود .
متأسفانه امروزه بسیاری از ورق های چوب موجود در بازار به دلیل خشک نشدن علمی‌آن تاب برداشته ، در نتیجه هنرمند مجبور است خود آن را صاف کرده و برای این منظور چندین روز صبر نماید .
- چوب ها هرچه بیشتر از فشردگی کمتری برخوردار باشند ، از دقت و رافت برش آن کاسته شده و حتی در مواردی موجب برش پلیسه ای می‌گردد و پرداخت آن ها مشکل تر است .
- در صورتی که چوب مورد استفاده مورد تهاجم حشرات و قارچ ها قرار گرفته باشد ، پوک و سست بوده و احتمال ریزش آن به هنگام برش زیاد است ، لذا موجب ایجاد درز در میان تکه های چوب و در نهایت کاهش کیفیت آن می‌گردد .
- کاربرد فلزات در معرق باید بجا باشد و اگر میزان استفاده از آن بعه نحوی باشد که نمای قطعات چوبی را از نظر بصری تحت تأثیر قرار دهد ، از مرغوبیت آن کاسته و از زمره هنر های چوبی دور می‌کند .
- اگر فلزات مورد استفاده در معرق چوب از ثبات رنگ و دوام کافی برخوردار نبوده و به راحتی نتوان آن را برش داده و پرداخت نمود ، کیفیت اثر پایین آمده و آن را دچار خدشه می‌سازد .
- چنانچه فلزات مورد استفاده در بکار گیری به همراه چوب و مصالح دیگر از هماهنگی ظاهری و قابل قبولی برخوردار نباشد موجب ظاهر نازیبای اثر گشته و آن را دچار آسیب بصری می‌نماید .
- برای به کار گیری فلز به جای برخی قطعات معرق باید سعی شود ضخامت ورق فلز مصرفی و لایه های چوبی به یک اندازه باشد تا سطح نهای اثر پله پله نگشته و در نهایت سطحی یکنواخت را ایجاد کند .
- صدف مصرفی نیز در معرق باید کاملا سالم ، دارای ضخامت مناسب ( حداقل 5/1 میلیمتر ) ، رنگ روشن ، درخشان و انحنای کم باشد .
- چسب چوب گرچه بعد از خشک شدن بیرنگ است ولی در کارهای معرق پس از رنگ کاری به صورت دانه های سفیدی خودنمایی می‌کند که اصطلاحا به آن "سفیدک" می‌گویند که از آسیب های کار به شمار آمده و اثر معرق را دچار تنزل کیفی می‌کند ، لذا برای رفع سفیدک و همچنین برای آن که چسب موجود در لابه لای قطعات معرق و خط برش ها خود را به صورت یک خط تیره قلم گیری نشان می‌دهد بهتر است چسبی را به رنگ قهوه ای تیره در آورده و با "امرا" مخلوط کرد .
- اگر چوب خیس باشد بعد از استفاده در طرح و پس از خشک شدن به صورت چشمگیری تغییر ابعاد می‌دهد به صورتی که کوچک شده و یا حتی دچار تابیدگی می‌شود .
- اگر طرح چوب بر اثر مرور زمان و یا گرد و غبار کثیف شده باشد ممکن است پس از پوست زدن طرح و رنگ واقعی چوب با چیزی که مد نظر ما بوده متفاوت می‌باشد . این امر در موارد حساسی چون "چهره" بسیار مشهود است و ممکن است هنرمند را دچار مشکل کند و اثر را دچار آسیب کیفی . لذا بهتر است ابتدا با سنباده ، کثیفی و خط های اضافه را از بین برده تا تشخیص رنگ ، طرح و راه چوب میسر شود .
- شیارهای عمیق بر روی سطح چوب که به دلیل برش های نامناسب تیغ اره فلکه بر روی آن ایجاد می‌گردد ، از کیفیت اثر هنری کاسته و ظاهری نا مطلوب را برای اثر معرق به وجود می‌آورد .
- ممکن است مغز چوب ترک داشته باشد که موجب می‌گردد ماده سیال پلی استر از درون ترک نفوذ کرده و سطح کار را دچار آسیب کند . لذا به هنگام استفاده از ورق های چوب باید به دو طرف آن دقت کرد تا ترک نداشته باشد .
- قطر چوب مورد استفاده چنهنچه خیلی کم باشد به هنگام پرداخت کاری ، هنرمند مجبور می‌شود همه چوب ها را هم سطح کند . در نتیجه نازکی زیاد چوب ها پس از رنگ کاری خطرناک می‌شود و احتمال از بین رفتن چوب نازک می‌گردد . در نتیجه قطر چوب ها باید حدود 2 الی 3 میلیمتر باشد و تقریبا همه چوب های ورد استفاده هم سطح بئده تا پرداخت کاری مشکل نگردد .
- سطح زیرکار چنانچه دارای برجستگی های حاصل از چسب چوب خشک شده قطعات کناری و اتصالات زیر کار ، خرده ریز چوب و یا چربی و گرد و خاک باشد موجب شده قطعه اماده چسباندن بر سطح کار را دچار مشکل کرده و به اثر معرق آسیب وارد کند .
- تخته سه لا نباید از نوع نامرغوب باشد چرا که بعد از استعمال چسب دچار تابیدگی شدید شده و هنرمند را دچار مسکلات فراوان می‌کند . همچنین هنگام بریدن ممکن است قسمتی از آن بلند شود.
2- طرح معرق :
ضرورت دارد قبل از اجرا طرح و زیرساخت نسبت به هم هماهنگ شود چرا که اوج زیبایی این هنر در هماهنگی مطلوب بین زیرساخت و طرح آن است . در غیر این صورت اثر نهای دچار آسیب بصری خواهد شد.
3- برش مواد و پرداخت در معرق :
- چنانچه برش الگو ی ما به سمت داخل الگو باشد موجب شده پس از عملیات پرداخت درزهایی بین تکه های چوب ایجاد شود که از ارزش کیفی اثر می‌کاهد و چنانچه برش ، مایل به سمت بیرون الگو باشد هنرمند را دچار مشکل برای جایگذاری قطعه کرده در نتیجه هنرمند زمان زیادی را از دست می‌دهد . لذا برش ها باید کاملا عمودی و مستقیم باشند به جز در مواردی که معرق بر روی سطح برجسته انجام شده و نیاز است تکه های چوب با یکدیگر گونیا باشند؛ می‌توان از برش های مناسب و نه بیش از اندازه مایل استفاده کرد .
-قطعات تخته سه لا الگو نباید زیاد بزرگ باشند چون هنگام کار به کمان اره گیر خواهند کرد و هنرمند را دچار سردرگمی‌و مشکل می‌کند و باعث می‌شود قطعه مورد نظر خوب و در جای مناسب خود برش نخورد . هم چنین باید خیلی ریز خرد شوند . چون اتصال آن به الگو و جداسازی آن مشکل شده و احتمال گم شدن آن نیز وجود دارد .
- فشار زیاد و کمان اره نسبت به چوب به هنگام برش تکه های چوب نه تنها موجب شکستن تیغ کمان اره را باید به آرامی‌و بدون فشار صرفا به سمت بالا و پایین ( درجا ) حرکت داد .
- به هنگام نصب الگو بر روی چوب باید کرد که اثر میخ سایه بر روی چوب مورد نظر نباشد . در غیر این صورت چنانچه طرح قسمت های حساس باشد خود را نشان داده و دچار آسیب بصری می‌گردد . لذا می‌توان از پشت چوب برای برش استفاده نمود و یا مسخ سایه را تنها در حدی فرو نمود که به هنگام پوست زدن جای میخ باقی نماند .
- چنانچه عملیات پوست زدن به وسیله ماشین سنباده گردان به ورت یکنواخت و کاملا مسح انجام نشود ، سطح معرق دچار فرورفتگی ها و بر آمدگی هایی می‌شود که به کیفیت کار لطمه وارد کرده و از ارزش آن می‌کاهد .
همچنین باید دقت داشت که پس از عملیات هم سطح کردن به وسیله کاغذ سنباده با دقت و ظرافت تمام خش روی سطح کار گرفته شود و در غیر این صورت پس از رنگ کاری این خش ها به چشم آمده اثر را دچار آسیب بعدی می‌نماید .
4- رنگ کاری :
پاشیدن پلی استر روی کار های معرق اگرچه لایه محافظتی در برابر نفوذ رطوبت ، آفات ، بیماری ها و آسیب در برابر آتش است ولی در صورت عدم رعایت نکات حفاظتی صدمات متعددی به آن وارد می‌شود .
- اگر تابلو خاک داشته باشد ، پلی استر به خوبی درزها را پر نکرده و بعد از پوست زدن سوراخ هایی ریز بین درزها سر باز می‌کند و به اصطلاح "چسمه" می‌زند . برای جلوگیری از این حالت قبل از ریختن پلی استر به کمک پمپ باد ، مکنده و یا هر وسیله دیگر باید به خوبی خاک آن را از لای تمام درزها و سطوح پاک کند .
- اگر هاردنر و کبالت زیاد تر از حد نیاز باشد پلی استر ترک می‌خورد ولی این این احتمال در حجم زیاد بیشتر است و معمولا برای آثار زمینه رنگ بسیار حیاتی می‌باشد . لذا این دو ماده اضافه شده باید طبق نسبتی که در رنگ و پولیش گفته شد مورد استفاده قرار گیرد .
- اگر مقدار هاردنر یا کبالت کمتر از مقدار لازم باشد ، پلی استر خیلی دیر ژله می‌کند . در طی این مدت در آوندهای چوب نفوذ کرده و ایجاد آسیب می‌کند .
- چنانچه پلی استر در محیطی سرد ریخته شود نیز دیرتر ژله می‌کند و مشکل دویدن پلی استر در چوب به وجود می‌آید .
- برای ایجاد پلی استر رنگی حتما باید از پیگمنت هایی که قابل حل در آب است استفاده نمود . اما آنچه اهمیت دارد آن است که برای به دست آوردن رنگ سفید ، سنیکا مناسب نبوده چرا که در پلی استر حل نمی‌شود و باید از تیتان استفاده نمود و از آن جا که تیتان دیر ترکیب است بهتر است قبل از ترکیب تیتان با پلی استر ، تیتان را با تینر فوری حل کنیم سپس در پلی استر ترکیب نماییم در غیر این صورت دانه های حل نشده هنگام رنگ کاری باز شده و ایجاد مشکل می‌کند .
- رنگدانه ها باید قبل از استفاده حتما الک شود چون معمولا آشغال و ناخالصی دارند که کهر را با مشکل مواجه می‌سازند .
- چنانچه اثر معرق زمینه رنگ و یا دارای چوب های بافت پوک باشد ، روی چوب های روشن یک دور سیلر زده سپس پلی استر ریخته می‌شود تا پلی استر به داخل آن نفوذ کرده و رنگ آن سیاه نشود .
- در صورت استفاده از چوب های چرب یا صمغ دار مثل پسته ، فوفل ، سرخدار ، سردر ، زیتون ، عنب پیر ، پس از ریختن پلی استر ، چربی و صمغ موجود در آن ها موجب ایجاد حباب یا سفیدک می‌شود که باعث ترک روی سطح اثر گشته و آن را دچار افت می‌کند . برای جلوگیری از این کار از ماده ضد چربی ک بسیار گران است و معمولا به جای آن از چسب قطره ای یا آب قند اشباع شده استفاده می‌کنند .
بیشتر بدانید : مراحل اجراى يک تابلوى معرق چوب
بیشتر بدانید : گونه هاى مختلف هنر معرق
بیشتر بدانید : سوخت معرق، كمال هنر ایرانی
بیشتر بدانید : تاریخچه هنر معرق روی چوب
تهیه و تنظیم : گروه فرهنگ و هنر سیمرغ - نسرین شاهرخی و مریم محبعلی نژاد
seemorgh.com/culture
اختصاصی سیمرغ