ماجرای پر دردسر لیلا حاتمی در جشنواره کن 2014

روزی که خبر حضور لیلا حاتمی در میان داوران شصت و هفتمین جشنواره فیلم کن اعلام شد‌‍، جمعی از سینمادوستان و افرادی که موفقیت ایران در عرصه‌های جهانی و خوشنامی هنر این سرزمین برایشان اهمیت دارند، ابراز شادمانی کردند، در همان مقطع گروهی هم نگاه چندان مثبتی به این ماجرا نداشتند؛ روبوسی ‌رییس جشنواره کن با حاتمی فرصتی شد تا موضع‌گیری‌های منفی متوجه بازیگر سینمای ایران شود؛ مرور روندی که از انتشار عکس آغاز شد و تا متن منتشر شده از سوی حاتمی ادامه پیدا کرد، می‌تواند به خوبی نشان دهد تا چه حد با بزرگ‌نمایی حواشی یک اتفاق می‌توان از اصل دور شد و بدی‌ها را جایگزین خوبی‌ها و موفقیت‌ها کرد.

انتشار عکس

نخستین عکسی که از دیدار داوران کن و رییس این جشنواره در رسانه‌های ایرانی منتشر شد، مربوط به تصویری بود که از تلویزیون پلاس فرانسه گرفته شده بود. کیفیت عکس از این جهت که از روی تصویر تلویزیون گرفته شده بود، چندان بالا نبود، اما همان عکس مواد لازم را در اختیار افرادی که قصد داشتند به هر ترتیبی نخستین حضور یک سینماگر ایرانی را در میان اعضای هیات داوران اصلی جشنواره کن زیر سوال ببرد.

نخستین موضع‌گیری رسمی

‍پیش از آنکه معاون پارلمانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مورد این دیدار موضع‌گیری کند، این طور به نظر می‌رسید که چنین جریانی به سادگی فراموش نشود و حرف و حدیث‌های بسیاری در پی آن به وجود آید.  او دیدگاه خود را در این زمینه چنین مطرح کرد: «حضور نامناسب زنان ایرانی در خارج از کشور مخصوصاً هنرمندان که مورد احترام مردم ما هستند از طرف ایرانی وطن پرست و علاقمند به ایران مورد قبول نیست. زن ایرانی چه هنرمند و چه غیر هنرمند همیشه مظهر عفت و پاکی بوده‌اند، بنابراین اینگونه حضور‌های نامناسب که اخیراً در جشنواره کن اتفاق افتاده همسو با اعتقادات دینی ما نیست. امیدوارم کسانی که به عنوان ایرانی در مجامع بین‌المللی شرکت می کنند به اعتبار و منزلت ایرانیان توجه داشته باشند تا چهره زن ایرانی در دنیا بد و خدشه‌دار نشان داده نشود.»

موضع‌گیری‌های منفی در رسانه‌ها

همانطور که توقع می‌رفت این ماجرا مورد توجه روزنامه کیهان قرار گرفت و این رسانه در این مورد نوشت : «متأسفانه خانم لیلا حاتمی، بازیگری که به تازگی با فیلم «سر به مهر» درباره نماز، خوش درخشیده بود، نتوانست شأن «ایرانی بودن» را حفظ کند. این درحالی است که وقتی یک بازیگر ایرانی به عنوان داور یا شرکت‌کننده، به خارج از کشور می‌رود، به عنوان سفیر فرهنگی ایران محسوب می‌شود و چه بهتر که به هویت و آداب و رسوم سرزمین مادری خود احترام بگذارد.»

در نتیجه انتشار این موضع‌گیری‌ها بود که رسانه‌های خارجی نیز به صورت گسترده به این موضوع پرداختند. کیهان اما چندی بعد تحلیل دیگری درباره این اتفاق نوشت و در ان از شیطنت ژیل ژاکوب سخن به میان آورد. موضع کیهان در این نوشته اما از اساس با موضعی که دو روز پیش از آن اتخاذ کرده بود فرق داشت.

متن ژیل ژاکوب

رییس جشنواره کن که امسال برای آخرین دوره این مسولیت را برعهده دارد، پس از مواجهه با جوی که در ایران برای لیلا حاتمی به وجود آمده، در شبکه‌های اجتماعی متن کوتاهی را منتشر کرد. او تلاش کرد با انتقال این مفهوم که هدفش از این روبروسی احترام به سینمای ایران بوده است، حاشیه‌های ایجاد شده برای بازیگر مطرح سینمای ایران را کمتر کند، اما دلواپسان این موضوع ثابت‌قدم‌تر از این‌ها بودند.

واکنش وزیر ارشاد

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با فاصله چهار ‍پنج روزه از انتشار اخبار مربوط به این اتفاق دیدگاه خود را درباره این موضوع مطرح کرد. کلیت سخنان جنتی نشان از آن داشت که موضع او به تندی واکنش معاون پارلمانی‌اش نیست.

وزیر ارشاد گفت: «این رفتار قابل قبول نبود، البته من فکر کنم ایشان غافلگیر شدند.»

شکایت خواهران  دانشجوی حزب‌الله

یکی از گروه‌هایی که از اتفاق رخ داده در جشنواره کن بسیار دلخور بودند، گروهی به نام خواهران حزب‌الله بودند. آنان که خود را دانشجویان بسیجی معرفی کردند نسبت به اتفاقی که در کن رخ داد به دادسرا شکایت بردند. در بخشی از متنی که از سوی خواهران دانشجوی حزب‌الله منتشر شده آمده: «احتراما به استحضار می‌رساند همانطور که اطلاع دارید، «لیلا حاتمی» هنرپیشه زن فعال در سینمای جمهوری اسلامی ایران که در شصت و هفتمین دوره جشنواره فیلم کن در فرانسه به عنوان داور حاضر بوده است در اقدامی علنی و عامدانه، برای دست دادن و بوسیدن رئیس مرد اجنبی این فستیوال پیش قدم شده و فعل حرام یاد شده را مرتکب گردیده است. این درحالی که این اقدام گستاخانه، در انزار عمومی اتفاق افتاده و نام برده به انتشار قطعی تصاویر قبیحه عمل ارتکابی خود عالم بوده است.»

واکنش رسانه‌ها

متن منتشر شده از سوی خواهران دانشجوی حزب‌الله موجب شد برخی که تا آن زمان دست به قلم نبرده بودند و در این مورد نظر خود را اعلام نکرده بودند، دست به قلم شوند. مهرزاد دانش منتقد فیلم، در خبرآنلاین  با استناد به قوانین جمهوری اسلامی شکایت این خواهران را تحلیل کرد.

او در بخشی از این متن نوشت: «ممکن است خواهران حزب الله معتقد باشند این مسأله، حوزه‌ای فرا‌تر از قانون و التزاماتش دارد و در گستره شرع قرار دارد و تکلیف شرعی آن‌ها را واداشته است تا در مقابل رفتاری غیرشرعی دست به شکایت برند. آیا اجازه هست بر اساس همین شرع که تقسیم بندی معروفی بین گناهان صغیره و کبیره دارد و بزرگان فراوان حوزوی از جمله مرحوم دستغیب درباره‌اش کتاب‌هایی معروف نوشته‌اند، از این خواهران حزب الله پرسیده شود رفتار خانم حاتمی در کدام یک از فهرست‌های گناهان کبیره قرار دارد؟»

سیدابوالحسن مختاباد هم یادداشتی در این‌باره در خبرآنلاین نوشته و در بخشی از آن آورده است: «از روزی که خانم لیلا حاتمی با ژاکوب 84 ساله مصافحه کرده‌،فضای مجازی و رسانه‌ای ایران محمل بحث‌های موافق و مخالف بسیاری شده است،اما آنچه که منتقدان کمتر به آن توجه کرده‌اند فلسفه وجودی مصافحه و روبوسی در فرهنگ غربی است و البته مهمتر از‌آن شرایط اضطراری که در این گونه موارد فرد با آن روبرو می‌شود.»

لیلا به سخن آمد

‌لیلا حاتمی در تمام مدتی که افراد مختلف درباره‌اش سخن می‌گفتند و کارش را قضاوت می‌کردند، سکوت اختیار کرده بود تا آنکه در یک روز هم توضیح او در مورد روبوسی با رییس جشنواره و هم گفت‌و‌گویش با رسانه‌ای فرانسوی منتشر شد.

او در آن مصاحبه در مورد کارگردان‌های مورد علاقه‌اش و وضعیت بازیگران زن در سینمای ایران سخن گفت.

او در توضیح آن ماجرا نوشت: «آقای ژیل ژاکوب که با قریب نود سال سن آخرین سال حضورش در فستیوال را می گذراند باید توضیح دهم که ایشان به علت کهولت  و از یاد بردن همه تاکیدات؛ که معمول این سن و سال است؛ ضوابط یادشده را فراموش کرد و اقدام پیشگیرانه من برای دست دادن با ایشان هم موثر واقع نشد.مسلما ایشان برای من حکم پدربزرگ کهنسالی را داشت که میزبان من هم بود.»

با پایان جشنواره کن لیلا حاتمی به سرزمین خود بازخواهد گشت و قطعا با حضورش در فیلم‌های مختلف موجب با کیفیت‌تر شدن آثار سینمای ایران خواهد شد، بعید به نظر می‌رسد در سال‌های بعد کسی یادی از این حواشی کند و همه لیلای سینمای ایران را به عنوان نخستین داور ایرانی بخش اصلی جشنواره کن به خاطر خواهند آورد.