«عباس كیارستمی» در كارگاه یك روزه‌اش پس از نمایش فیلم «شیرین» گفت: دلم می‌خواست «شیرین» كار آخر كارنامه‌ام بود ولی حالا كه این امر امكان‌پذیر نیست، آن را پس از ساخت هر فیلمم در انتهای كارنامه‌ام میگذارم. «شیرین» فیلمی استثنایی در كارنامه من است.
روز گذشته كارگاه آموزشی یك روزه «عباس كیارستمی» در مؤسسه فرهنگی هنری ماه مهر با حضور محمد احصایی(نقاش)، سیفالله صمدیان(عكاس و فیلمساز) و جمع كثیری از علاقمندان و دانشجویان با اجرای «علیرضا سمیع‌آذر» برگزار شد.
* در ایران تصور غلطی درباره كارگاه فیلمسازی وجود دارد
براساس این گزارش، در ابتدای این كارگاه، «عباس كیارستمی» درباره برگزاری كارگاه‌های آموزشی فیلمسازی، گفت: فكر می‌كنم در ایران تصور غلطی درباره كارگاه فیلمسازی وجود دارد كه انتظار است در این كارگاه‌ها عملاً شاهد ساخت یك فیلم باشند و به شكل كارگاهی فیلمسازی را یاد بگیرند اما در نمونه‌های بین‌المللی كه درست آن عملاً سعی می‌شود كه روی یك موضوع تمركز شود و فیلمسازان جهان دعوت می‌شوند تا سؤال‌هایی را مطرح می‌شود، پاسخ دهند. من هم به این كارگاه آمده‌‌ام تا بگویم چطور كار كرده‌ام و شاید با این شیوه بتوانم شكل درست كارگاه آموزشی را نشان دهم.
در ادامه فیلم «روزی روزگاری مراكش» ساخته سیفالله صمدیان به نمایش درآمد. این فیلم كه درباره برگزاری كارگاه آموزشی عباس كیارستمی همزمان با برگزاری جشنواره ترایبكا در مراكش ساخته شده بود، بخش‌هایی نیز به برگزاری كلاس مشترك كیارستمی با مارتین اسكورسیزی اختصاص داده بود.
پس از نمایش این فیلم مستند، در جلسه پرسش و پاسخ، كیارستمی با بیان این مطلب كه سینمای ساده‌ناگزیر است به جای ضعف‌هایش اندیشه را جایگزین كند و فرم و شكل را عوض كند، گفت: وقتی كه شما توان این را ندارید كه یك فیلم پرهزینه بسازید، پس ناگزیر باید سوژه‌ای را انتخاب كنید كه پرهزینه نباشد. نهایتاً مجموعه كارهایی كه در این سال‌ها در این عرصه انجام شده كه فقط به من نیز اختصاص ندارد، روز اول از جبر اتفاق افتاده و بعد از سال‌ها به اختیار رسیده است.
به گزارش فارس، در ادامه این جلسه كیارستمی با اشاره به سكانس حمام فیلم «روانی» اثر آلفرد هیچكاك و این كه برخی المان‌های آن غیرقابل‌باور است، گفت: به نظرم این گونه اشتباهات از یك استاد بعید است، هنگامی كه می‌خواستم این حرف را در فرانسه بزنم، خیلی‌ها من را منع كردند كه كایه‌دوسینما این حرف‌ها را تاب نمی‌آورد، ولی در كارگاهم گفتم كه از فیلمسازی مثل هیچكاك بعید است كه پلان‌هایی به این اندازه مصنوعی استفاده كند. هرچند درست است كه این پلان‌ها را به سارباس گرافیست سپرده بود.
* «اسكورسیزی» فیلم «دندان درد» را از سینمای خودش بیشتر دوست دارد
«عباس كیارستمی» به سینمای «مارتین اسكورسیزی» اشاره كرد و گفت: او خیلی دوستانه به من گفت كه این سینمایی كه خودش كار می‌كند، دوست ندارد و این باعث شد كه احترامم نسبت به او چندین برابر شود. همسرش به من می‌گفت وقتی كه او فارغ از همه چیز می‌شود و به خانه می‌آید می‌گوید می‌خواهم چشم‌هایم را بشویم و بعد فیلم «دندان‌درد» را می‌بیند (فیلمی كه چندین سال قبل در مورد بهداشت دهان و دندان برای كودكان ساخته بودم) و اینها برای من ایجاد احترام می‌كند به كسی كه نگاه شاعرانه دارد ولو اینكه فیلم‌هایی می‌سازد كه جامعه سینما از او می‌خواهد.
وی درباره تأثیر سینما و فیلمسازان دیگر بر روی خودش، گفت: وقتی این سؤال از من می‌شود فكر می‌كنم كه خیلی از فیلمسازان و فیلم‌هایی بودند كه تأثیر خودشان را روی من گذاشتند ولی من نمی‌دانم كه واقعا این تأثیر از كجا می‌آید. باید بگوییم كه من از سینما هیچ چیزی یاد نگرفته‌ام اما هرآنچه را كه یاد گرفته‌ام از زندگی بوده است. وقتی آن را با واقعیت منطبق كردم دیدم كه سینما گول می‌زند و فاصله‌گذاری یكی از اقدامات سینمایی امروزی است كه تماشاگر را به هیجان نمی‌آورد.
كیارستمی افزود: من سادگی را از نوع دیدن می‌آموزم و كنجكاوی‌ام نسبت به سینما كنجكاوی نسبت به زندگی است و سادگی را از خود زندگی گرفتم. از من می‌پرسند كه فیلم‌هایت را چگونه دكوپاژ می‌كنی؟ باید بگویم فیلمی را دكوپاژ نكرده‌ام. مثلا در فیلم «ABC آفریقا» ما برای دیدن لوكیشن رفته بودیم اما نوع آزادی آدم‌ها جلوی دوربین و فضا باعث شد كه خود فیلم ساخته شود.
وی با بیان این مطلب كه نگاه كردن خارج از هر نوع تعلق خاطری به سینمای امروز اولین راه برای رسیدن به سینماست،گفت: باید ابتدا ببینیم وقتی سینما وجود نداشت یك صحنه مثلاً قتل چطور تعریف می‌شد. عقایدمان را در سینما ابراز نكنیم و اینكه چه كنیم و چگونه ببینیم. طبیعتاً ما حق دخالت در واقعیت را داریم اما باید اصالت و سادگی آن را حفظ كنیم.
* برابر هرچیزی كه برای من حالت نمایشی پیدا می‌كند، مقاومت می‌كنم
كارگردان «طعم گیلاس» تأكید كرد: هرچیزی كه برای من حالت نمایشی پیدا می‌كند، نسبت به آن مقاومت نشان می‌دهم، ما باید بی‌واسطه روبروی واقعیت قرار بگیریم و آنرا به تماشاگر واگذار كنیم، كارگردان در همین مرحله واقعیت را به شما می‌رساند و از آن به بعد به عهده او نیست.
وی با بیان این مطلب كه سینمای ساده ناگزیر است به جای ضعف‌هایش اندیشه را جایگزین كند و فرم و شكل را عوض كند، گفت: چرا كه شما توان این را ندارید كه یك فیلم پرهزینه بسازید پس ناگزیر باید سوژه‌ای را انتخاب كنید كه پرهزینه نباشد. نهایتاً مجموعه كارهایی كه در این سال‌ها شده كه فقط به من نیز اختصاص ندارد روز اول از جبر اتفاق افتاد و بعد از سال‌ها به اختیار رسید.
سازنده فیلم «گزارش» با بیان این مطلب كه نگاه كردن خارج از هر نوع تعلق خاطری به سینمای امروز اولین راه برای رسیدن به سینماست گفت: باید ابتدا ببینیم وقتی سینما وجود نداشت یك صحنه مثلاً قتل چطور تعریف می‌شد. عقایدمان را در سینما ابراز نكنیم اینكه چه كنیم و چگونه ببینیم طبیعتاً ما حق دخالت در واقعیت را داریم اما باید اصالت و سادگی آن را حفظ كنیم هرچیزی كه برای من حالت نمایشی پیدا می‌كند من نسبت به آن مقاومت نشان می‌دهم اما بی‌واسطه روبروی واقعیت قرار بگیریم و آنرا به تماشاگر واگذار كنیم كارگردان در همین مرحله واقعیت را به شما می‌رساند و از آن به بعد به عهده او نیست.
* هر بار «شیرین» را می‌بینم برایم تازگی دارد
در ادامه كارگاه فوق، فیلم «شیرین» تازه‌ترین فیلم كیارستمی كه با حضور تعداد زیادی از بازیگران زن ساخته شده است، به نمایش در آمد.
عباس كیارستمی با اشاره به فیلم «شیرین» گفت: هر بار كه این فیلم را می‌بینم برایم تازگی دارد و دلم می‌خواست كه این فیلم كار آخر من در كارنامه سینمایی‌ام بود اما حالا این فیلم را كنار میگذارم و هر فیلمی كه پس از آن ساخته‌ام را قبل از آن میگذارم چرا كه معتقدم دیگر فیلمی را با این ویژگی‌ها نمی‌توانم بسازم.
* این فرضیه كه من برای قشر روشنفكر فیلم می‌سازم فرضیه غلطی است
كارگردان فیلم «باد ما را خواهد بود» درباره جشنواره‌پسند بودن فیلم‌هایش گفت: می‌دانم این اتهام همیشه به من بوده و روز به روز نیز بیشتر شده است برای اینكه هیچ‌وقت در طول 12 سال گذشته فیلمی از من به نمایش درنیامده كه تماشاگران عملاً با میزان شركتی كه برای دیدن فیلم‌هایم دارند به آن پاسخ دهند و هم فرصتی برای گفت‌وگو نداشتم پس از این اتهامات سنگین و سنگین‌تر شده است.
وی در ادامه گفت: من 35 سال پیش در كانون پرورش فكری كارم را شروع كردم و تمام فیلم‌هایم موجود است كه اگر به آن دقت كنید می‌بینید كه از ابتدا فیلم‌های من مخاطبان خاص خود را داشته است و این فرضیه كه من برای قشر روشنفكر فیلم می‌سازم فرضیه غلطی است كه در سالهای گذشته تجربه آن را ثابت كرده است. مثلاً دو نفر از نزدیك‌ترین دوستان من كه معمار و فیلسوف هستند به من می‌گویند كه خودت جذاب‌تر از فیلم‌هایت هستی و ما تحمل دیدن فیلم‌های تو را نداریم. اما به یكباره مخاطبانی را می‌بینم كه حتی تصورش هم در ذهن من نبود كه آنها مخاطبان فیلم من باشند.
كیارستمی در كارگاه آموزشی خود گفت: من بعد از «طعم گیلاس» 12 سال است كه فیلمی در اكران نداشته‌ام و آنهایی كه به سینمای مستقل و آدم‌های مستقل بی‌توجه هستند، از آنجایی كه به تازگی سینما را می‌شناسند فیلم‌های سرگرم‌كننده را بیشتر می‌پسندند و می‌گویند این سینما مخاطب ندارد و از جانب ملت حرف می‌زنند. متأسفانه جوانان ما هم نمی‌دانند كه قضیه از كجا آب می‌خورد چون من برای كسی نفعی ندارم و هیچ‌وقت هم تقاضای مجوز نمی‌كنم چون می‌دانم جوابم منفی است.
كیارستمی درباره انتخاب سوژه‌هایش گفت: از كوروساوا پرسیدند كه سوژه‌هایت را چگونه انتخاب می‌كنی، او هم گفت سوژه من را انتخاب می‌كند كه این یك واقعیت است. هیچ قصه‌ای نبوده كه بگویم آن را می‌سازم اما وقتی سوژه‌ها مكرر به ذهنم می‌آیند و من را رها نمی‌كنند آنها را می‌سازم مثلاً سال‌ها پیش قرار بود فیلم «پول تو جیبی» را بسازم كه عواملش هم مشخص بود اما همان موقع مطلبی در مورد حسین سبزیان در روزنامه خواندم و دیدم كه دیگر نمی‌خواهم فیلم قبلی را كار كنم به همین خاطر با همان گروه برای فیلمبرداری به زندان رفتم.
وی افزود: تفاوت اینگونه فیلم‌ها حتی در نوع انتخاب سوژه و شروع كار هم دیده می‌شود كه این چه در ذهن من و تهیه كننده در ابتدا مشخص بود.
كیارستمی درباره سینمای دیجیتال گفت: بعضی از فیلم‌ها هستند كه بدون امكان دیجیتال به ذهنتان هم نمی‌رسد ساخته شود فیلم 5، 10 و شیرین جزو همین فیلم‌ها هستند و هرگز به عنوان یك فیلمساز به ذهنم نمی‌رسد كه این فیلم‌ها را با گروه و پروداكشن بسازم این سینما مرارت، استمرار و پیگیری می‌خواهد سینمایی كه تماشاگر و بیننده ندارد و همین جا است كه خودش را از سینمای صنعتی جدا می‌كند. این سنیما به زمان و باور نیاز دارد.
كیارستمی پس از نمایش فیلم «شیرین» یكی از جدیدترین ساخته‌هایش گفت: برای ساخت این فیلم هیچ فیلمنامه‌ای در كار نبود و ما دوربین را گذاشته بودیم و از بازیگران می‌خواستیم كه حدود 6 دقیقه به یك كاغذ سفید نگاه كنند و فیلم ذهنی خودشان را تصور كنند.
وی افزود: ما حدود هزار دقیقه فیلم گرفتیم كه حدود 6 ماه تدوین آن طول كشید و مثل پازلی شده بود كه هر كسی باید جای خودش را در این متریال خام پیدا می‌كرد.
كیارستمی با بیان این مطلب به صداگذاری و دوبله فیلم پس از فیلمبرداری آن انجام شده، گفت: من در تمام نمایش‌های این فیلم بلااستثنا حضور داشتم و آن را با تماشاچیان نگاه كردم و احساس می‌كنم این فیلم به شدت ساختگی و در عین حال غیرساختگی ساخته شده است و یك جایی خصوصی‌ترین احساسات بازیگران در مقابل دوربین قرار گرفته كه این مدیون توانایی بازیگری آنهاست كه لحظاتی را بیافرینند و تجربه‌های شخصی‌شان را به تصور بكشند كه این برای خود من تكان دهنده است.
عباس كیارستمی، فاطمه معتمدآریا، هدیه تهرانی و ژولیت بینوش را در این فیلم ستود و گفت: من این فیلم را برای چندمین بار می‌بینم و احساس می‌كنم بازی این سه بازیگر تفاوتهایی نسبت به اولین بار كه دیدم داشت و آنها بیشتر تحت تأثیر قرار گرفته بودند.
وی در ادامه سخنانش گفت: سینما دروغ كامل است ولی پرده‌ای از حقیقت برمی‌دارد كه فراتر از تصور ما است. درست به همین دلیل است كه می‌گویم این فیلم كار من نیست و كسی نمی‌تواند بگوید كه تمام این اتفاقات را من بوجود آوردم من زمینه بروز را فراهم كردم و دیدم كه این امر بشدت اتفاق می‌افتد.
كارگردان فیلم «شیرین» گفت: من پیشنهاد كردم كه برای اكران عمومی این فیلم در فرانسه برای یك سانس فیلم را بدون صدا پخش كنند تا آنهایی كه فیلم را قبلاً دیده‌اند بازخورد جدیدی از آن داشته باشند و اتحادی كه برای دیدن چشم بازیگران وجود دارد به نظر من وحدتی است كه در تماشاگران بوجود آمده است.
* به هیچ یك از بازیگران فیلم «شیرین» توصیه نكردم كه گریه كند
وی با تأكید براین نكته كه به هیچ یك از بازیگران فیلم توصیه نكرده است گریه كنند، گفت: برایم عجیب است كه چرا این اخبار منتشر شده كه من به بازیگرانم گفتم كه گریه كنند. من توصیه كردم كه هر احساسی دارید را بروز دهید كه در ذهنتان شكل گرفته است.
كیارستمی درباره نسخه 3 دقیقه‌ای این فیلم گفت: همه معمولاً آنونس فیلم‌شان را برای تبلیغ فیلم بلندشان می‌گذارند اما من آنونس فیلمم را نشان دادم در نسخه كوتاه فیلم یك بخش 3 دقیقه‌ای پایانی «رومئو و ژولیت» بود كه در آن فیلم تماشاگر توان همدلی كردن را ندارد و فرصت پیدا نمی‌كند كه درگیر شود اما در نسخه بلند كمیت مهم است و داستان و موسیقی به كمك تماشاگر می‌آید.
وی در پاسخ به این سؤال كه چرا بازیگران این فیلم همگی از بین زنان انتخاب شده‌اند، گفت: من نسبت به همه این بازیگران یك بدهی داشتم چون سینمایم اغلب مردانه بود و در هر حال دلم می‌خواست آنها خودشان را در تماشاگر قرار بدهند و بازی این كه به جای دیگری باشند را ایفا كنند.
كیارستمی افزود: این بازیگران در نهایت فروتنی بدون هیچ سؤالی در این فیلم بازی كردند و بعد از این مدت نیز نپرسیدند كه فیلم چه اتفاقی برایش افتاد كه این برخوردها من را به شدت با اینجا پیوند می‌دهد كه اینجا وطن من است و من در اینجا كار می‌كنم. و وقتی كم‌لطفی‌ها می‌بینیم این همدلی‌ها هستند كه راه را برایم باز می‌كند.
كیارستمی با بیان این مطلب كه بد نیست زنان در فیلم‌هایی مثل «شیرین» تصویر شوند گفت: در سینمای امروز كه از زنان چهره‌ای رنجور، مظلوم و آسیب‌دیده ترسیم می‌شود هیچ بد نیست زنانی مثل فیلم «شیرین» هم داشته باشد. ما در ادبیاتمان شخصیت‌هایی مثل «شیرین و لیلی» داریم كه از زمین تا آسمان با هم فرق می‌كنند. «شیرین» شخصیتی است تأثیرگذار كه مثلث عشقی را بوجود می‌آورد.
در انتهای این كارگاه فیلم پشت صحنه تولید «شیرین» ساخته حمیده رضوی به نمایش درآمد.