بحث فیلم های سیاسی در برنامه هفت شب گذشته

در برنامه شب گذشته هفت چه گذشت؟

این هفته برنامه سینمایی «هفت» با موضوع سینمای سیاسی روی آنتن رفت، در این برنامه مهدی کرم پور کارگردان فیلم «پل چوبی» مقابل مهدی آذرپندار نشست که به تازگی فیلمنامه او با موضوع حوادث 88 تبدیل به فیلمی با عنوان «ماه گرفتگی» شده است، در ادامه نیز عوامل فیلم «جاودانگی» که در گروه «هنر و تجربه» اکران شده است در میزگردی حضور یافتند.
بهروز افخمی در ابتدای برنامه این هفته «هفت» شهادت تعدادی از هموطنان را در نزدیکی بغداد به خاطر انفجاری که داعش مسئولیت آن را پذیرفته تسلیت گفت. این برنامه با کلیپی از حضور هنرمندان در راهپیمایی اربعین آغاز شد.

افخمی در ادامه توضیح داد طی دو هفته متوالی در «هفت» به بحث مشکلات و آسیب شناسی سینمای سیاسی در  ایران پرداخته خواهد شد و قرار است طی این دو برنامه جایگاه سینمای سیاسی بررسی شود و به این سوال پاسخ داده شود که چرا بسیاری از فیلمسازان سینمای ایران حاضر نیستند در این زمینه فیلمی بسازند. مهمانان اولین میزگرد هفت درباره سینمای سیاسی مهدی کرم پور و مهدی آذرپندار بودند.

در ابتدای این میزگرد حاضران نظرات کلی شان را درباره سینمای سیاسی گفتند، از نظر مهدی کرم پور گاهی فیلم هایی پروپاگاندایی در سینما ساخته می شود اما تحمل فیلم سیاسی وجود ندارد، آذرپندار نیز معتقد بود برخی فیلم هایی که سیاسی خوانده می شوند و بیشتر مورد توجه جشنواره ها هستند درواقع فیلم های اجتماعی هستند که صحنه های سیاسی در آن گنجانده شده مثل آثار جعفر پناهی و فیلم «عصبانی نیستم». به گفته آذرپندار مثلا فیلم سیاسی «سیانور» از بهروز شعیبی مورد توجه قرار نمی گیرد یا اپیزود هادی مقدم دوست در فیلم «هیهات» نیز با چنین اتفاقی روبرو می شود.

البته مهدی کرم پور بیشتر اتفاقاتی که درباره فیلم ها می افتد را به مسئولان ارشاد و سلایق‌شان مرتبط دانست و گفت: «چون نگاه به سینما سیاسی است نه این که فیلم ها سیاسی باشند.»

آذرپندار نیز در ادامه با مثالی از فیلم های خود افخمی بهروز اقبال عجیب «آذر شهدخت و ...» و نادیده گرفته شدن «روباه» را محل سوال دانست: «آن شدت از اقبال و آن شدت از بایکوت را نمی فهمم و مثال های زیاد دیگری هم هست. ما یک مساله عمومی داریم یک تعریفی توسط مدیران دهه شصت ارائه شده و فیلم های سیاسی یا فیلم کودک در آن قرار نمی گیرد، اگر شما وسط جنگ هم باشید باز فیلمی شاعرانه که یک انار وسط آن افتاده باشد بیشتر  مورد توجه قرار می گیرد.» از نظر او به این دلیل که مشوق داخلی درباره فیلم سیاسی وجود ندارد و وضعیت مشوق خارجی هم معلوم است نتیجه همان فیلم های اجتماعی می شود که مثلا می خواهند بگویند زن در ایران مظلوم است.

آذرپندار از فیلمی ساخته رخشان بنی اعتماد مثال می زند و می گوید این فیلم در ستاد انتخاباتی رئیس دولت اصلاحات شروع می شود و با پیروزی او نیز تمام می شود و باز این فیلمساز می خواهد بگوید سیاسی نیست.

کرم پور در مقابل گفت گاهی غرهای سیاسی در برخی فیلم ها وجود دارد اما به خاطر انگ ها و فضای دو قطبی ای که وجود دارد این فیلم ها ساخته نمی شوند: «شما اگر در یک تاکسی بنشینید مردم عادی سیاسی ترند تا فیلم های سینمایی، اما نمی دانم چه داستانی است که به محض اشاره به یک موضوع در یک فیلم یا می گویند از حاکمیت پول گرفته یا از خارج پول گرفته و جاسوس است.»

آذرپندار نیز در بخشی از صحبت هایش گفت: «شما جشنواره سی و چهارم را در نظر بگیرید فیلم سیاسی «بادیگارد» را داریم که حتی عکس رئیس جمهور هم در آن نشان داده می شود و کاملا بایکوت می شود.» البته کرم پور اعتقاد داشت سلیقه داوران با سلیقه حاکمیتی یکی نیست اما آذرپندار در پاسخ گفت اگر دبیر کارش را درست انجام دهد این طور نمی شود. کرم پور هم جواب داد این که دبیر نظری را با انتخاب هیات داوران خاصی حقنه نکند اتفاق مثبتی است.

از نظر افخمی اتفاقی که برای «سیانور» افتاد مشکوک است و راحت نمی توان آن را توضیح داد که البته آذرپندار تاکید کرد بحثش درباره ندادن سیمرغ نیست ولی این فیلم حتی یک نامزدی هم نداشته است، توضیح هم کرم پور هم این بود که با این حال بهترین فیلم جشنواره «ایستاده در غبار» شده است که مضمونی سیاسی دارد.

آذرپندار در ادامه «امکان مینا» را نسخه ضعیف تری نسبت به «سیانور» دانست و در ادامه پرسید باید دید چه رویکردهایی مورد توجه قرار می گیرد و  چه رویکردهایی مورد توجه نیست: «فیلمی که خود کارگردانش می گوید من اولین بار در یک فیلم زن و شوهر را در یک تخت نشان داده ام فیلم سیاسی محترمی نیست!»

بهروز افخمی از مهدی کرم پور پرسید چرا در مدیریت فرهنگی جدید فیلم های سیاسی با اکراه بیشتری اکران می شوند که کرم پور بی علاقه شدن مردم نسبت به فیلم های سیاسی را تاثیرگذارتر دانست البته افخمی به فروش «سیانور» اشاره کرد که کرم پور پاسخ داد اگر دو میلیارد تومان را فروش بالایی بدانیم!

البته افخمی درباره وضعیت «سیانور» گفت که این فیلم، مثال خوبی است برای این که با نادیده گرفته شدن در جشنواره زمینه های تبلیغاتی آن گرفته شده و خود مردم حالا این فیلم را کشف کرده اند که کرم پور توضیح داد بحثش درباره این فیلم نیست و منظورش فیلم هایی مثل فیلم های مخملباف است که مردم به خاطر آن صف می کشیده اند و الان مردم به آن ها علاقه نشان نخواهند داد.

البته آذرپندار به طور کلی معتقد بود خود فیلم ها هستند که فارغ از دسته بندی های اجتماعی و غیره مورد اقبال مردم قرار می گیرند و مثلا درباره مساله اسیدپاشی با وجه سیاسی ای که پیدا کرده فیلم ساخته شده و مورد اقبال قرار گرفته اما فیلمی درباره فیش های نجومی ساخته نمی شود و در صورت ساخته شدن احتمالا مورد اقبال هم قرار نخواهد گرفت.

افخمی به کمک آذرپندار آمد و گفت: «مثلا «امکان مینا» که سازنده آن طرفدار دولت است بیشتر مورد توجه قرار می گیرد.»

کرم پور در ادامه این طور نظر داد: «کسی که فیلم درباره 88 بسازد می گویند خائن است و باید دستگیر شود... همین آقای آذرپندار این طور می نویسد.» آذرپندار که نویسنده «ماه گرفتگی» است نیز به طعنه پرسید که او را دستگیر کرده است؟! و بحث را به «پل چوبی» کشاند که در آن زندگی کارگران ساختمانی به مسئله 88 ارتباط داده شده، از نظر او ماجرای 88 متعلق به طیف اصطلاحا ونک به بالا بوده و اصلا ربطی به طبقه کارگر نداشته است.

کرم پور با این توضیح که آذرپندار درست استدلال می کند اما استنتاج غلط دارد ادامه داد: «فیلم پل چوبی اصلا سیاسی نبوده است. پل چوبی ضد سیاست است، درباره عشق حرف می زند که می گوید این از همه بالاتر است و اول از همه از بین می رود. نه درباره فتنه و نه تقلب و ... است.» و در ادامه از آذرپندار پرسید: «چرا باید طبق خط کش شما فیلم بسازم؟» آذرپندار نیز از او خواست قبول کند که دو تا بار حکومت کرده است که کرم پور پاسخ داد چیزی بار حکومت نکرده است.

آذرپندار در ادامه خبرنگار خارجی «پل چوبی» را زندانی سیاسی دانست که کرم پور پاسخ داد این خبرنگار خارجی است نه سیاسی از نظر این کارگردان آذرپندار به خاطر دیدگاه جناحی متوجه فیلم نشده است.

آذرپندار در ادامه باز هم به «بادیگارد» اشاره کرد و این طور نظر داد که بودن عکس رجایی و روحانی در این فیلم در جایگاه فیلم در جشنواره تاثیرگذار بوده است.
البته کرم پور که سانسور را در هر دو طرف می بینید در ادامه گفت: «روشنفکری و شبه روشنفکری تبدیل به یک باند مخوف می شود و سانسور می کند و اجازه نمی دهد آذرپندار هم حرفش را بزند، از آن طرف هم یک رادیکالیسم داریم که همه چیز را سیاه و سفید می بیند و همین اتفاقات باعث می شود فیلم سیاسی ساخته نشود.»

آذرپندار در ادامه به این موضوع اشاره کرد که کسی به بازیگران «پل چوبی» برای بازی در این فیلم چیزی نگفته اما این طرف او لیستی از بازیگرانی که برای بازی در فلان فیلم تهدید شده اند، دارد. اما کرم پور گفت جبهه آذرپندار را می شناسد و رجا نیوز او (کرم‌پور) را جاسوس خوانده است که آذرپندار بازهم با طعنه گفت جاسوس ها پیچیده تر از کسانی مثل کرم پور هستند.

با این حال از نظر کرم پور هم آذرپندار هم شبه روشنفکرانی که حرف مخالفانشان را سانسور می کنند دشمن جامعه سالم هستند، او در ادامه گفت: «نگاه حذفی و انگ به فرمان آرا و رخشان بنی اعتماد بد است من با نگاهی که نسبت به طالبی و ده نمکی وجود دارد هم مشکل دارم.»

آذرپندار در ادامه باز هم تاکید کرد زندانی سیاسی در فیلم «پل چوبی» وجود دارد، اما کرم پور باز این موضوع را رد کرد و توضیح داد او یک خبرنگار خارجی بوده است که اشتباه دستگیر شده، آذرپندار معتقد است زندان اوین در این فیلم نشان داده شده که کرم پور گفت سکانس زندان در شهرک سینمایی فیلمبرداری شده است.

آذرپندار با اشاره به این که فیلم «پل چوبی» را با «کازابلانکا» مقایسه می کنند آن را سیاسی دانست که همین اظهار نظر باعث شد کرم پور بپرسد «کازابلانکا» سیاسی است؟ و به آذرپندار این طور پیسنهاد داد: «توصیه می کنم سواد سینمایی تان را بالا ببرید.» و در ادامه گفت: «همین برخورد شما باعث می شود فیلم سیاسی ساخته نشود.» آذرپندار آیتم برنامه را که فیلم «پل چوبی» را به عنوان فیلم سیاسی معرفی کرده به عنوان سند حرفش آورد اما از نظر کرم پور آیتم برنامه هفت سند نیست: «من خودم کارگردان فیلم هستم و می گویم فیلمم سیاسی نیست.» به گفته کرم پور این نگاه که «کازابلانکا» را سیاسی بدانیم نگاه ایدئولوژیک است.

آذرپندار معتقد بود به طور کلی در دوران اصلاحات یک تعاملی وجود داشته است اما فیلم ابوالقاسم طالبی یک هفته ای نمایش داده شده یا مثلا «به رنگ ارغوان» که نقد دارد توقیف شده است. از نظر او به طور کلی ممکن است درباره یک رئیس جمهور تعریف کنی و پروپاگاندا برداشت نشود و در برخی فیلم ها از یک رئیس جمهور تعریف هم نشود اما باز هم پروپاگاندا تعبیر شود.

کرم پور نیز در ادامه این طور اظهار نظر کرد: «من فکر می کنم مهم جناح نیست  ما درباره گونه ای در سینما صحبت می کنیم» او در سینمای ایران به هیچ فیلم سیاسی اشاره نکرد و  ادامه داد: «چیزی که اقای آذرپندار گفتند وجود دارد، هم این طرف و هم آن طرف. این چیزی است که باعث می شود فیلمساز بترسد. این است که من می ترسم حتی فیلمم را در بستر حادثه خاصی تعریف کنم، چرا که حتی اگر درباره عشق هم در آن بستر حرف بزنم برچسب می خورم و به همین دلیل می گویم دیگر اصلا به چنین موضوعی نمی پردازم.»

افخمی در ادامه از کرم پور پرسید بین گروه هایی که سینماگر از رفتار آن ها بعد ساخت فیلم سیاسی می ترسد کدام گروه فشار بیشتری دارد که کرم پور پاسخ داد: «من با یک قسمت حرف آذرپندار موافقم که از 84 تا 92 دولت سعی کرد ظرفیت بیشتری نشان دهد و حداقل مدیران سینمایی دوره آقای احمدی نژاد این را ثابت کردند چون فیلم های بیشتری از این طیف در آن  ساخته شد. در جواب سوال هم باید بگویم دو قسمت دارد در سینما گروهی که جریان شبه روشنفکری دارند فشار بیشتری می آورند و در خارج از سینما گروهی که آقای آذرپندار هستند و سازمان های مسلح و غیره از آن ها حمایت می کنند.» آذرپندار وارد بحث شد و گفت سازمان مسلحانه و ... مگر چه اتفاقی افتاده است؟ که کرم پور نیز گفت مگر قرار است اتفاقی بیافتد و هم را بکشیم؟

آذرپندار اتفاقاتی که برای فیلم «ماه گرفتگی» و فیلم هایی از این دست افتاده را سانسور حین تولید آن ها سخیف ترین روش ها و تهدیدها دانست و این نوع سانسور را متعلق به نظام های در حال فروپاشی  عنوان کرد و آرزو کرد که بازیگران فیلم ها بتوانند آزادانه در فیلم ها بازی کنند. به نظر او نظام شبه روشنفکرانه در حال فروپاشی است که کرم پور هم در ادامه گفت آرزو دارد چنین اتفاقی رخ دهد.

آذرپندار در ادامه گفت: «همین سازمان های مخوف (که کرم پور می گوید مخوف نگفته است) تا کنون با بازیگران فیلم ها برخوردی نکرده اند.» و کرم پور پاسخ داد آن ها هم تحت فشار بوده اند و بهتر است همفکران آذرپندار در این مواقع از کسانی استفاده کنند که به کارشان اعتقاد دارند!

نویسنده فیلم «ماه گرفتگی» در ادامه به این اشاره کرد که گریه اش گرفته است وقتی بازیگری به او مسیج داده که بچه دارد و می پرسد یعنی به او چه گفته اند؟
او همچنین در بخشی از صحبت هایش «یک خانواده محترم» را فیلمی عصبانی کننده و کثیف خواند.

آذرپندار با اشاره به این که یکی از تفریحات برخی این است عکس با چادر بازیگران سریال ها را با موقعیت های دیگرشان مقایسه کنند از تفاوت ظاهر این بازیگران انتقاد کرد؛ از نظر او بهتر است کسی که اعتقاد ندارد سریالی برای تلویزیون نسازد. کرم پور هم در پاسخ با ابراز خوشحالی از این که فیلمنامه آذرپندار ساخته شده گفت بهتر است اجازه دهد فیلمساز مخالف او هم در تلویزیون سریالش را بسازد، اما آذرپندار ادامه داد وقتی کسی بعضی مدل فیلم ها را می سازد، بهتر است بودجه بیت المال را ندهند به او که به بعضی چیزها اعتقاد ندارد!

کرم پور در در ادامه درباره تعریفش از فیلم سیاسی گفت: «من فیلم هایی را که در نقد قدرت است فیلم های سیاسی می دانم.» او فیلم های فرانچسکو رزی و برخی فیلم های الیور استون جزو این دسته دانست، از نظر او فیلم هایی در تبیین قدرت پروپاگاندا هستند.

آذرپندار با اشاره به این که برخی فیلم های سیاسی نقد کنترل شده ای دارند به این موضوع اشاره کرد که در این فیلم ها گاهی سیستم خودش را اصلاح می کند و این مسئله جا را برای زدن حرف های متهورانه باز می گذارد که «قلاده های طلا» را مثالی در این باره دانست که در آن یک نفر از وزارت اطلاعات جاسوس است.

کرم پور نیز در ادامه گفت: «فیلمی اثرگذار است که حرف مردم را می زند نه حکومت ها را و فیلمی که با نگاه رسمی ساخته می شود پروپاگانداست.» که آذرپندار در پاسخ داد: «اگر حکومت برآمده از دل مردم باشد نمی توان این طور تقسیم بندی کرد.»

کرم پور معتقد است برخی فیلم های سیاسی مثلا آثار استون، ژست اپوزسیون می گیرند اما در نهایت پوزیسیون هستند، در واقع در این فیلم ها نشان داده می شود که مامور دولتی با هوشمندی جلو می رود. البته آذرپندار داشتن چنین ژستی را هوشمندانه دانست و «آژانس شیشه ای» را یکی از این نوع فیلم ها عنوان کرد.
کرمپور نیز در ادامه به این موضوع اشاره کرد که فاصله گرفتن از خوانش رسمی باعث می شود مردم به فیلم ها بیشتر توجه کنند.

** در ادامه برنامه هفت جواد نوروزبیگی تهیه کننده، مهدی فرد قادری کارگردان و مارال فرجاد بازیگر فیلم «جادوانگی» در برنامه «هفت» حاضر شدند.

افخمی در ابتدا توضیح داد که این فیلم در یک پلان 145 دقیقه ای ساخته شده و از این نظر رکورددار است، از نظر او چنین اتفاقی کمی به پیشرفت تکنولوژی مربوط است اما با این حال کار مشکلی است.
کارگردان فیلم نیز در توضیحاتش از تمرین 6 ماهه بازیگران که فیلمبرداران و صدابرداران نیز آن ها را همراهی می کردند خبر داد و گفت 12 بار فیلم را تا انتها ضبط کرده اند و نسخه نهایی یکی از آن دوازده تاست.

نوروزبیگی تهیه کننده فیلم نیز که هم از تجربه ساخت «جاودانگی» و هم «سلام بمبئی» راضی است، در ادامه درباره فیلم قربان محمدپور گفت: «زمان زیادی برای فیلمنامه سلام بمبئی گذاشتیم و امیدوارم که اکران ویژه و پرفروشی داشته باشد.» این تهیه کننده از فروش رفتن بلیت بیست سینمایی که پیش فروش فیلم را گذاشته اند و همچنین بلیت های افتتاحیه فیلم در برج میلاد خبر داد.

افخمی در ادامه به اعتراض نوروزبیگی درباره حضور فیلم های پرفروش در گروه «هنر و تجربه» اشاره کرد و نوروزبیگی گفت اعتراضش را به علم الهدی مدیر این گروه سینمایی انتقال داده و او نیز پاسخی درباره باشگاه طرف داران داده که برای نوروربیگی قانع کننده نبوده: «فکر می کنم باید از نظر تبلیغاتی کمک بیشتری بکنند چون من چهارمین فیلمم است که در این گروه اکران می کنم اما کم کم دارم فکر می کنم به سمت این گروه نروم. با این که اینقدر این نوع فیلمسازی را دوست دارم.» از نظر او باید حوزه هنری نیز حمایت بیشتری از این گروه بکند.

در ادامه فردقادری کارگردان «جاودانگی» هم به این موضوع اشاره کرد که سینماهای حوزه که قرار بوده فیلم را نمایش دهند اما مثلا در اصفهان بلیت فروشی نداشته اند که باید حوزه موضعش درباره فیلم را صریح اعلام کند، به گفته او در شهرستان ها حتی در صورت استقبال هم باز سانس و سینمای بیشتری به فیلم داده نمی شود.

نوروزبیگی که معتقد است سانس های بیشتری باید به «هنر و تجربه» اختصاص داده شود و در اظهار نظر جالبی گفت: «من خیلی نگران بودم که این فیلم دچار سانسور شود که اتفاقا همین هم شد و می گفتند باید این تکه دربیاید که خیلی سختی کشیدیم. چون کلی توضیح دادیم که اگر یک تکه از آن دربیاید اصلا معنی ندارد. اما خیلی لطف کردند و هرطور بود عبور کردیم اما واقعا این اتفاق خطرناک بود.»

نوروزبیگی باز هم درباره فیلم دیگرش «سلام بمبئی» صحبت کرد و با اشاره به این که قرار است اکران این فیلم با 100 سالن سینمایی شروع شود گفت: «باورم نمی شد بلیت 300 هزار تومانی که واقعا برای ما ماجرا شد فروش برود ولی فروش رفت و این می تواند برای تهیه کننده خوب باشد؛ امروز که داشتم چک می کردم جدا از بلیت هایی که خودمان گذاشتیم 300 بلیت فروخته شده، البته من خیلی دلهره داشتم اما یک روزه اندازه فروش یک فیلم «هنر و تجربه» در آمد.»

به گفته نوروزبیگی فقط یک قسمت از هزینه های مراسم افتتاحیه با این بلیت ها تامین شده است و با وجود استقبال با درخواست ها برای ادامه دادن این مراسم برای یک روز دیگر مخالفت کرده است. به گفته او در کل قرار است 600 بلیت برای این مراسم فروش رود.

نوروزبیگی با اشاره به این که اولین بار است سینمادارها خودشان به او زنگ می زنند و حتی در شهرستان ها فیلم را می خواهند و از اشتیاقش برای ساختن چنین فیلم هایی خبر داد.

در پایان این برنامه نتیجه نظر سنجی درباره این سوال که «چرا تعداد آثار تولیدی در حوزه سینمای سیاسی در ایران پایین است؟» این طور اعلام شد: ایجاد حاشیه برای فیلم و فیلمساز 21%، ظرفیت نقدپذیری پایین سیاستمداران 62%، احتیاط سینماگران در موضوعات بحث برانگیز 12%، عدم تخصیص بودجه کافی از سوی نهادهای دولتی 2%، استقبال پایین تماشاگران از آثار سیاسی 3%.


گردآوری : گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع : icinema.ir