در مورد نوروپاتی دیابتی بیشتر بدانید
سن ، و دیابت ، عامل اصلی آسیب های عصبی است، افراد مبتلا به دیابت که بیش از حد الکل مصرف میکنند نیز بیشتر احتمال دارد که مبتلا به آسیب های عصبی شوند. نوروپاتی (بیماری اعصاب محیطی) یا نوروپاتی محیطی به معنی اختلال در کارکرد اعصاب محیطی بدن است. انتقال دوطرفه پیامهای عصبی بین مغز یا نخاع و اندامهای مختلف بدن از راه اعصاب محیطی صورت میگیرد.
اعصاب، ساختمانهای بلند و باریکی هستند که حاوی صدها تا هزاران رشته نازک بوده، همه قسمتهای بدن را به مغز مرتبط میسازند. این اعصاب پیامهای حسی را از اندامها به طرف مغز میبرند و پیامهای حرکتی را از مغز به اندامهای گوناگون میرسانند. در نوروپاتی کارکرد این اعصاب دچار اشکال میشود. علامتهای نورپاتی بیشتر شامل کاهش حس و گاهی اوقات درد در دستها و پاها و ساق پا است.
آسیب عصبی ناشی از دیابت، میتواند سبب مشکلاتی در دستگاه گوارش، قلب و کارکرد جنسی شود و موجب سوء هاضمه، اسهال یا یبوست، عفونت مثانه، کاهش قدرت جنسی و تعرق بیش از حد گردد.
در بعضی افراد ممکن است ضعف و تحلیل عضلات نیز مشاهده شود.
نوروپاتی چه زمانی در افراد مبتلا به دیابت رخ میدهد؟
افراد مبتلا به دیابت ممکن است در هر زمانی به نوروپاتی دچار شوند اما علامتهای آشکار نوروپاتی معمولاً در طول ۱۰ سال پس از تشخیص دیابت، پدید می آیند.
مطابق آمارهای موجود میتوان گفت:
• حدود ۶۰ درصد مبتلایان به دیابت به نوروپاتی مبتلا هستند اما علامتی ندارند.
• تقریباً در ۳۰ تا ۴۰ درصد بیماران دیابتی علامتهای نوروپاتی پدیدار میشوند.
نوروپاتی دیابتی به طور معمول در افراد سیگاری، بالای ۴۰ سال و کسانی که در کنترل قندخون دچار مشکل بوده اند، رخ میدهد.
علل ایجاد نوروپاتی دیابتی چیست؟
عوامل مختلفی در ایجاد نوروپاتی دیابتی مؤثرند که میتوان از قندخون و قشارخون بالا در افراد دیابتی نام برد. فشار خون بالا ممکن است باعث از بین رفتن رگهای خونی که اکسیژن و مواد غذایی را به اعصاب حمل میکنند،شود. فشارخون بالا سبب تخریب اعصاب نیز میگردد. همچنین قندخون بالا روی بعضی فعالیتهای شیمیایی اعصاب اثر میگذارد.
علامتهای نوروپاتی دیابتی چیست؟
علامتهای نوروپاتی دیابتی گوناگون است. بیحسی و کرختی در پاها، اغلب نخستین علامت میباشد. گاهی افراد هیچگونه علامتی ندارند در حالی که بعضی دیگر به علت علامتهای نوروپاتی به شدت ناتوان میشوند. نوروپاتی ممکن است در عده ای موجب پیدایش درد و در گروهی دیگر سبب بیدردی (حس نکردن درد) گردد.
علامتهای نوروپاتی در ابتدا اغلب خفیف هستند و تا مدتها فرد متوجه این عارضه نمیشود.
آیا نوروپاتی انواع مختلف دارد؟
علامتهای نوروپاتی با توجه به نوع اعصابی که درگیر میشوند متفاوت است. ممکن است اعصاب متعددی درگیر شوند و یا فقط یک یا چند عصب دچار اختلال گردند.
نوروپاتی منتشر حسی- حرکتی
این نوع نوروپاتی شایعترین نوع بیماری است که سبب تخریب اعصاب محیطی در پاها، ساق پا و دستها میشود و علامتها آن عبارتند از:
• بیحسی و کرختی یا عدم احساس درد و حرارت
• درد شدید و گرفتگی در اندامها
• حساسیت بیش از حد به لمس
• از بین رفتن تعادل بدن
لازم به ذکر است که این علامتها معمولاً بارزتر هستند. در این نوع بیماری به علت از دست رفتن حس اندامها ممکن است فرد دچار آسیبها جدی گردد ولی متوجه آنها نشود.
نوروپاتی کانونی
این نوع نوروپاتی معمولاً بصورت ناگهانی بروز میکند و روی اعصاب خاصی اثر میگذارد که علامتهای زیر را ممکن است پدید آورد:
۱. درد رانها
۲. درد شدید در ناحیه لگن
۳. درد قفسه سینه، معده یا پهلوها
۴. ناتوانی در دیدن اشیاء
۵. دوبینی
۶. بیحسی یک طرفه صورت
۷. مشکلات شنوایی
نوروپاتی خودکار یا اتونوم
این نوع بیماری، اعصابی را که قلب و اندامهای درونی را عصب دهی میکنند دچار اختلال میکند و علامتهای آن عبارتند از:
• اشکال در کارکرد مثانه (عدم تخلیه کامل مثانه و تکرر ادرار و…)
• کاهش توان جنسی
• تخلیه کند معده
• مشکلات گوارشی مانند احساس پری معده، از دست دادن اشتها و…
• اختلال در بلع غذا
• اسهال یا یبوست
• کاهش وزن
• افت شدید فشار خون زمانی که فرد از حالت نشسته به وضعیت ایستاده بر میگردد.(کاهش فشار خون وضعیتی)
• تعریق
نوروپاتی چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص نوروپاتی بر پایه علامتها و معاینات بالینی است که توسط پزشک انجام میگیرد. البته روشهای تشخیصی دیگری مانند نوار عصب نیز وجود دارد.
نوروپاتی دیابتی چگونه درمان میشود؟
هدف از درمان دیابت، رهایی از مشکلات ایجاد شده و همچنین پیشگیری از تخریب بیشتر اعصاب است. نخستین گام، کنترل قندخون است زیرا کنترل خوب قندخون از پیدایش مشکلات جدید و بدتر شدن عوارض قلبی پیشگیری میکند. برای کاهش یا دفع مشکلات مختلفی که افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی دارند، روشهای گوناگونی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره میشود.
رهایی از درد اندامها
درمان درد ناشی از نوروپاتی، پشتکار و مداومت میخواهد. مهمترین مسأله پیگیری منظم درمان است حتی در مواقعی که درد فراموش شده باشد. پیشگیری از درد بسیار آسانتر از آن است که منتظر شویم.
تا درد را میتوان به روشهای زیر کنترل کرد:
• بهبود در نحوه کنترل دیابت: در مواردی که قرصها نمیتوانند قندخون را به خوبی کنترل کنند، ممکن است تزریق انسولین یکی از راههای درمان باشد.
• مسکن های ساده مانند استامینوفن به طور منظم استفاده شوند.
• مسکنهای قوی شبها مورد استفاده قرار گیرند.
• برخی از قرصهایی که برای درمان نوروپاتی ناشی از دیابت به کار میروند. این داروها همچنین دارای اثر مضاعف در بهبود کیفیت خواب هستند.
• استفاده از پمادهای مسکن موضعی بر روی پاها گاهی کمک کننده است.
• یک محرک الکتریکی عصب نیز ممکن است کمک کننده باشد.
روشهای درمانی دیگر مانند بلوک عصب (که در درمانگاه درد انجام میشود) یا مصرف ویتامینها، ممکن است به صورت آزمایشی به کار برده شوند ولی اغلب چندان کمک کننده نیستند. روغن گل پامچال نیز ممکن است اثر محافظت کننده اندکی بر نوروپاتی داشته باشد ولی درد را تسکین نمیدهد.
اگر شما استفاده از یک درمان مکمل را انتخاب میکنید، به خاطر داشته باشید که باید در کنار سایر درمانها بکار برده شود نه به عنوان درمان جایگزینی برای درمانهایی که پزشک به شما توصیه کرده است.
مشکلات گوارشی
جهت بهبود علامتهای گوارشی مختلف. پزشک درمانهای گوناگونی ممکن است پیشنهاد نماید. به طور مثال به افرادی که دچار کندی هضم غذا هستند پیشنهاد میشود که تعداد وعده های غذایی را افزایش دهند و میزان غذای مصرفی در هر وعده را کم کنند، همچنین از مصرف غذاهای پرچربی و پرفیبر اجتباب نمایند.
سرگیجه و ضعف
ایستادن و نشستن آهسته میتواند از سرگیجه جلوگیری کند. همچنین برای بهبود ضعف اندامها بهتر است از فیزیوتراپی استفاده نمود.
مشکلات مثانه
به دلیل استعداد ابتلا به عفونت ادراری در مبتلایان به نوروپاتی دیابتی، لازم است مبتلایان به دیابت آب و مایعات بیشتر بنوشید و اگر دچار تکرر ادرار هستند، سعی کنند به فواصل منظم مثلاً هر ۳ ساعت یکبار ادرار کنند تا به یک الگوی صحیح دفع ادرار دست یابند.
دلیل اهمیت مراقبت از پاها در مبتلایان به نوروپاتی دیابتی چیست؟
لازم است افراد دیابتی مراقبتهای ویژهای از پاهای خود انجام دهند. مشکلات عروقی و عصبی در دیابت میتواند سبب ایجاد زخم پا شود. مهمترین عامل در پیشگیری از مشکلات پا، کنترل صحیح قندخون و رعایت نکات بهداشتی در مراقبت از پاها است که به گوشه ای از آنها اشاره میشود:
• پاهای خود را مرتب بشویید و خشک نمایید.
• کفشهای مناسب و اندازه بپوشید.
• درجه حرارت آب را پیش از قرار دادن پاها در آب بررسی کنید.
• ناخنها را به صورت عرضی کوتاه نمایید.
• سیگار نکشید.
در پایان لازم است یادآوری نماییم که گرچه نوروپاتی در بیماران دیابتی یک مشکل شایع است، اغلب بیماران نسبت به آن آگاه نیستند. مسأله مهمی که باید به خاطر سپرد این است که در افرادی که از کاهش حس پاهای خود اطلاعی ندارند، باید مراقبت کافی از پاها به عمل آورد. این مسأله علت اهمیت معاینات دوره ای توسط پزشک رانشان میدهد.
کنترل خوب دیابت پیشرفته آسیب عصبی را کاهش میدهد.
با کمک متخصصین و درمانگاه های دیابت، میتوان علامتهای بیماری را تسکین داد، از پیشرفت آنها جلوگیری کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.
گردآوری: گروه سلامت سیمرغ
seemorgh.com/health
منبع: pezeshkin.ir