10 اثر از میراث معنوی ایرانیان به ثبت جهانی رسید
آثار معنوی ایرانی شامل: نوروز، موسیقی ردیفی ایرانی، قالیبافی استان فارس، آیین های پهلوانی، قالیشویی مشهد اردهال کاشان، تعزیه، روش سنتی قالیبافی در کاشان، موسیقی بخش های خراسان، فناوری ساخت لنج در جنوب و نقال(قصه پردازی )ایرانی، به ثبت یونسکو رسیدند.

 ثبت جهانی آثار ملموس و ناملموس فرهنگی ایران، نقش موثری در صیانت از سرمایه‌های فرهنگی کشور و معرفی تمدن ایران در عرصه‌های بین‌المللی دارد.

از میان ۱۲۰ اثر معنوی که در یونسکو به ثبت رسیده، 10 اثر متعلق به ایران است، در حالی که ایران سرشار از آثار و یادگارهای معنوی متعدد است و می‌تواند سهم بیشتری از این میزان را به خود اختصاص دهد.

بیش از ۴۵۰ اثر معنوی در کنار ابنیه و محوطه‌های تاریخی ثبت و ضبط شده است. ۹ پرونده آثار معنوی کشور طی شش سال گذشته در فهرست میراث معنوی یونسکو به ثبت رسیده است.

امسال نیز مراسم قالی‌شویی مشهد اردهال کاشان به عنوان دهمین اثر میراث معنوی ایران به ثبت جهانی رسیده است.

نوروز، موسیقی ردیفی ایرانی، هنر و مراسم نمایشی تعزیه، موسیقی بخش‌های خراسانی، آیین پهلوانی و رقص پهلوانی، روش سنتی قالیبافی در استان فارس، روش سنتی قالیبافی در کاشان، (قصه‌پردازی) نقالی ایرانی، دانش ساخت لنچ در خلیج فارس، قالیشویی مشهد اردهال کاشان نیز فهرستی از میراث فرهنگی و معنوی کشورمان است که در یونسکو به ثبت جهانی رسیده‌ است.

معرفی میراث معنوی ایرانی که در یونسکو به ثبت جهانی رسیده است:

« نوروز »
پس از سال‌ها انتظار و ارائه درخواست ثبت جهاني نوروز به سازمان علمي و فرهنگي سازمان ملل متحد ـ يونسكو ـ سرانجام هشتم مهر‌1388 مهم‌ترين جشن باستاني ايرانيان به ثبت جهاني رسيد.

ثبت جهانی نوروز توسط یونسکو در حالی اتفاق افتاد که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران چهار سال پیش از آن یعنی‌ سال 84 مدارک و مستندات لازم برای ثبت این رویداد مهم سنتی و باستانی را به مراجع ذی‌ربط ارسال کرده بود، اما کارشناسان میراث فرهنگی و گردشگری علت تاخیر چند ساله در ثبت جهانی پرونده نوروز در فهرست جهانی میراث غیرملموس یونسکو را ضرورت تغییر در ضوابط این نهاد بین‌المللی می‌دانستند. 

هرچند نوروز جشن ملي مردم آريايي محسوب مي‌شود، ولي در طول تاريخ تجليل اين جشن در ميان مردم ترك زبان منطقه آسياي مركزي، يعني ازبك‌ها، قرقيزها، قزاق‌ها و تركمن‌ها نيز رايج بوده است.‌نوروز برابر با یکم فروردین ‌(روزشمار خورشیدی)

جشن آغاز سال و یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران باستان است. خاستگاه نوروز در ایران باستان است و هنوز مردم مناطق مختلف ایران نوروز را جشن می‌گیرند.
نوروز در ایران و افغانستان آغاز سال نو محسوب می‌شود و در برخی دیگر از کشورها هم تعطیل رسمی است.

« موسیقی‌ردیفی ایرانی »
ثبت جهاني رديف موسيقي ايراني(در مهرماه 1388) افتخار بزرگي براي کشور ايران به شمار مي‌آيد و این نخستین بار است که یک اثر ناملموس از ایران به ثبت جهانی می‌رسد.



‌‌رديف موسيقي سنتي موسيقي کلاسيک ايراني مجموعه الگويي بنيادي است که براي اجراي موسيقي بداهه‌پردازي و آهنگسازي و در حقيقت چند مجموعه از آهنگ محسوب مي‌شود.

رديف موسيقي وسيله‌اي براي حفظ و انتقال ميراث فرهنگي ايران در قالب ساختارهاي زيبايي‌شناختي است که به طور شفاهي از استاد به شاگرد منتقل مي‌شود.

سابقه تاريخي رديف بررسي در دوره قاجار تکوين و تاريخچه آن به اواسط دوره صفويه قابل پيگيري است.

دو نوع رديف موسيقي به نام آوازي و سازي وجود دارد که رديف‌هاي سازي با توجه به ويژگي‌هاي فني سازهاي مختلف اجرا مي‌شود.

‌تار، سه‌تار، سنتور، کمانچه، ني، عود، قانون ويلون و سازهاي اصلي موسيقي کلاسيک است که با آنها رديف اجرا مي‌شود.

‌ردیف موسیقی وسیله‌ای برای حفظ و انتقال میراث فرهنگی ایران در قالب ساختارهای زیبایی‌شناختی است كه به طور شفاهی از استاد به شاگرد منتقل می‌شود.

« قالیبافی استان فارس » 
دوسوم از خاك استان فارس محل زيست عشاير مختلفي است كه از هزاران سال پيش در اين سرزمين پهناور زندگي كرده و براي دسترسي به هواي معتدل و چراگاه‌هاي سرسبز براي دام‌هاي خود در طول سال مبادرت به كوچ‌هاي طولاني مي‌كنند.

به طور كلي روش‌هاي بافت و نقشمايه‌ها و نگاره‌های استان فارس در حد كمال زيبايي و تنوع است و البته در هر ايل و طايفه و در هر ناحيه فرق مي‌كند. به تقريب تمامي آنها روي زمين بافته مي‌شوند.

قالي و قاليچه‌هاي فارس بيشتر دو پوده بوده و تار و پود آنها از جنس پشم است. گره به كار رفته در فرش‌هاي اين استان بسته به ايل و طايفه متفاوت است چنانچه در دستبافت‌هاي ايل قشقايي گره فارسي در حالي كه در ميان بافنده‌هاي مستقر در ني ريز و اصطهبانات گره‌هاي فارسي ـ تركي بسته به مورد رايج است و در ساير ايل‌ها مي‌توان گفت به تمامي گره تركي يا متقارن را ترجيح مي‌دهند. پشم‌هاي به دست آمده از گوسفند‌هاي فارس لطيف و براق بوده و رنگ‌هاي پرمايه و دلپذيري كه در اين ناحيه به فراواني يافت مي‌شود.

روي اين الياف فرصت خودنمايي بيشتري مي‌يابند. روش سنتي قاليبافي در استان فارس در آبان 1390 ثبت جهاني شد.

« آیینهاي پهلوانی »
ثبت جهانی آیین‌های پهلوانی و زورخانه‌ای در سازمان جهانی یونسکو به عنوان میراث معنوی بشریت در آبان‌89 اتفاق افتاد.

دو سال پیش‌ این آیین ثبت ملی شده بود. ‌آیین پهلوانی ایران از پیشینه‌ای به درازای تاریخ این سرزمین کهن برخوردار است، این آیین کهن در گذر زمان رنج‌ها کشیده و شادکامی‌های فراوانی را پذیرا شده تا آموخته‌ها، اندوخته و... به اینجا رسیده است.

ورزش باستانی ایران با پیشینه‌ای رزمی و آیینی گرچه در دورهای مختلف تاریخی ‌دچار دگرگونی‌های ظاهری شد، ولی کالبد اصلی و چارچوب نخستین خود را از دست نداد و اگر زنگارهای سده‌های پسین (آخر) از پیکره آن زدوده شود یکی از بهترین و کارآمدترین نهادهای فرهنگی ایرانیان خواهد بود.

به این ترتیب، ورزش کشتی یکی از باسابقه‌ترین رشته‌های ورزشی است که از دوران باستان به اشکالی در نقاط مختلف ایران رواج داشته است.

آنچه بیش از هر چیز بر کشتی در سراسر ایران حکمفرما بوده نه‌تنها جنبه بدنی و ورزشی آن، بلکه بیشتر از آن به‌علت روح جوانمردی و سلحشوری و انگیزه‌ای برای آمادگی بدنی در مقابل حوادث گوناگون ازجمله جنگ‌های تن به تن و دفاع از کیان و مملکت و ایستادگی در مقابل زورمندان بوده است.

کشتی‌های محلی ایران به نام‌های گوناگون مشهور بوده و هر کدام برای خود لطف و منزلتی ویژه دارد و مشهورترین آنها شامل کشتی پهلوانی، کشتی آشیرما، کشتی گرش، کشتی لوچو، کشتی باچوخه و کشتی زوران پاتوله است.

« قالیشویی‌مشهد اردهال‌کاشان »

آیین قالیشویان مشهد اردهال کاشان به عنوان تازه‌ترین اثر ایران در هفته گذشته در فهرست میراث معنوی یونسکو ثبت شده است.

مراسم سنتي مذهبي قاليشويان از سنت‌هاي چند هزار ساله است كه در دومين جمعه مهر هر سال در مشهد اردهال كاشان برگزار مي‌شود.

مراسم قاليشويان نمايش واقعه شهادت سلطان علي بن محمدباقر(ع) در سال 113 هجرت در سرزمين مشهد اردهال و نحوه به خاكسپاري اين امامزاده جليل القدر توسط اهالي فين كاشان است كه هر ساله با تعصب و غرور خاصي معمولا در يكي از روزهاي ميان نهم تا پانزدهم مهر برگزار مي‌شود و به روز قاليشويان معروف
است.

هرگاه اين جمعه با يكي از روزهاي سوگواري و جشن مذهبي يا با يك رويداد برجسته تاريخي و سياسي همزمان بشود، مراسم در همان هفته برپا مي‌شود.

« تعزیه »

نمایش آیینی تعزیه بنا به اسناد به دست آمده از بخارا و مناطق ماوراءالنهر مراسمی پرشکوه در سوگ کشته شدن سیاوش به دست افراسیاب بوده است.

این آیین بعدها و بعد از ورود اسلام در بزرگداشت شهادت امام حسین(ع) ادامه حیات داد.

روند ثبت جهانی تعزیه از سال 1384 مفتوح شده بود که به دلیل ناقص بودن مدارک ارسالی برای تحقیق و بررسی پیرامون آن در یونسکو یا نبود تطابق مدارک ارسالی با استانداردهای این سازمان، روند ثبت جهانی آن به تاخیر افتاد.

جالب این که هنر نمایشی تعزیه درحالی در فهرست میراث جهانی و ناملموس یونسکو قرار گرفت که ترکیه نیز مدعی ثبت آن به نام کشورش بود. با این حال پرونده ثبتی تعزیه به دلیل قدمت برگزاری آن، به صورت مستقل به نام ایران ثبت شد.

تعزیه هنر قدسی است و اشخاص تعزیه همه در این نمایش به عبادت می‌پردازند. با وضو وارد صحنه می‌شوند و در گروه مخالف‌خوان (دشمن) و موافق (یاران) امام حسین(ع) جای می‌گیرند.

اشخاص تعزیه، بازیگران غیرحرفه‌ای هستند که این خود نشان‌دهنده نمایش دینی است. گروه موافق‌خوان و گروه مخالف‌خوان قبل و بعد از تعزیه دوستدار امام(ع) هستند.زبان تعزیه، ویژه است و ترکیبی از شعر، موسیقی، دکلمه و گاه خطابه‌های پرشور.

« روش سنتی ‌قالیبافی در‌کاشان »

قالی کاشان با یک نظر سریع هم از طریق بافت بسیار ظریف (گره با پرز کوتاه و ظریف) که جزئیات تمام نقش‌ها را ظاهر می‌سازد و هم از طریق پشم بسیار عالی مرینوس آن که به سطح قالی یک حالت مخملی می‌دهد، قابل تشخیص است.

بدون تردید استفاده از پشم استرالیایی توسط کسی انجام شده که اساس تولید فرش نوین کاشان را گذاشته و واردکننده همین پشم و بنیانگذار بافندگی شهر بوده است. 

علاوه بر آن بقیه پشم‌ها از تولیدات گله داری‌های خراسان، آذربایجان، کرمانشاهان و تهران تهیه می‌شود.

سابق در کاشان قالی‌ها و قالیچه‌های ابریشمی بسیار ظریف و همچنین فرش‌های کرکی مرغوبی بافته می‌شد.

قالی‌های کاشان و قالی‌های آران کاشان به استثنای قالی هایی که کلا از ابریشم بافته شده، دارای یک بافت متراکم و ضخیم است.

در پشت قالی، پود دیگری را مشاهده می‌کنیم که نازک‌تر و جنس آن نیز پنبه‌ای و رنگ آن آبی است بنابراین این قالی‌ها قطعا پس از هر رج گره، دارای دو رشته پود است که اولین رشته پود به صورت کشیده بوده و دومین رشته حالت شل و آزاد دارد.

« موسیقی بخشيهاي خراسان »
موسیقی بخشی‌های (نوازنده و خوانندگان محلي خراسان که مجموعه‌ای از شعر، ادبیات، عرفان و اخلاق را دربرمی‌گیرد به کوشش هوشنگ جاوید و مجتبی قیطاقی در تاریخ اول تیر‌ ۱۳۹۰ به عنوان میراث فرهنگی معنوی یونسکو به ثبت رسید.  

منطقه‌ای كه امروزه در نقشه فعلی ایران خراسان شمالی نامیده می‌شود، تركیب قومی ویژه‌ای دارد كه اغلب ترك‌زبان‌ها و كردزبان‌ها و تا حدودی فارسی‌زبان‌ها در آن سكونت دارند؛ این در حالی است كه قوچان در این منطقه دارای اهمیت فرهنگی بیشتری است و یك كانون به شمار می‌رود كه در آن اقوام ترك، كرد، تركمن و فارس نیز زندگی می‌كنند؛ این تركیب قومی باعث آمیزش فرهنگی شده است، به گونه ای كه موسیقی تركمنی توانسته در بخش‌هایی از موسیقی شمال خراسان تاثیر عمیقی داشته باشد.

در منطقه شرقی استان خراسان رضوی، شهرهای خواف، تربت‌جام و تایباد، به نوعی دارای مركزیت موسیقی در این استان است.

« فناوري ساخت لنچ در جنوب ايران »
مهارت‌های سنتی ساخت و ساز و دریانوردی لنج ایرانی در خلیج فارس بيست و هفتم نوامبر ۲۰۱۱ در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسید.

‌دانش ساخت لنچ به دانش ساخت لنچ‌های ایرانی گفته می‌شود این لنچ‌ها که توسط مردم جنوب ایران و ساکنان خلیج فارس برای سفرهای دریایی، تجارت، ماهیگیری و غواصی مروارید استفاده می‌شود، به طور سنتی با استفاده از دست و چوب ساخته می‌شود.

دریانوردان ایرانی این لنچ‌ها را با توجه به موقعیت خورشید، ماه و ستاره و با استفاده از فرمول خاص برای محاسبه عرض و طول جغرافیایی و همچنین عمق آب و پیش‌بینی‌های آب و هواشناسی می‌سازند.

ساخت لنچ دارای موسیقی و ریتم‌های خاص خود است که این سرودها توسط ملوانان و قایقران در حال کار کردن خوانده می‌شود.

امروزه با توجه به جایگزین شدن لنچ‌های چوبی با قایق‌های فایبرگلاس این فرهنگ و دانش و تشریفات بتدریج در حال کمرنگ شدن است. بندرعباس و بندر بوشهر از جایگاه‌های مهم ساخت لنج در ایران به شمار می‌آيد.

« نقالی (قصه‌پردازی) ایرانی »
تدوین پرونده ثبت جهانی (مهرماه 1388)نقالی با همکاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، بنیاد فردوسی، خانه تئاتر و مرکز هنرهای نمایشی کشور ایران انجام پذیرفته است.

ثبت پرونده «نقالی» در ششمین اجلاس میراث معنوی ناملموس یونسکو در سال گذشته به ثبت جهانی رسید.

نقالی ایرانی یا افسانه‌گویی ایرانی کهن‌ترین شکل بازگویی افسانه‌ها در ایران است و از مدت‌ها پیش نقش مهمی در جامعه دارد.

نقال کسی است که نقل حماسی می‌گوید و مضمون نقل‌هایش بیشتر پیرامون داستان شاهان و پهلوانان ایران زمین است.

نقال، شعر یا نثرها را با حرکات و اشارات و گاهی به همراه موسیقی و توصیف کتیبه‌ها و نقاشی‌ها بازگو می‌کند. نقال به استعداد قابل توجهی برای حفظ اشعار و متن‌ها و همچنین توانایی بداهه‌گویی و مهارت سخنرانی نیاز دارد.

لباس نقال ساده ‌است و گاهی به همراه کلاه باستانی یا کت‌های زرهی در طول اجرای برنامه برای بازگو کردن صحنه‌های نبرد است.

نقال به عنوان نقل کننده و مروج فرهنگ عامیانه، داستان‌های حماسی و قومی و موسیقی فولکلور ایران شناخته می‌شود.

نقال‌ها پیشتر در قهوه‌خانه‌ها و مکان‌های تاریخی مانند کاروانسراها به اجراي برنامه می‌پرداختند. امروزه با کاهش محبوبیت قهوه‌خانه‌ها و از بین رفتن کاروانسراها و به وجود آمدن اشکال جدید سرگرمی و کم کاری عرصه فرهنگ در ایران، هواداران این هنر دراماتیک ایرانی بتدریج رو به کاهش است.



گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع:jamejamonline.com


مطالب پیشنهادی:
چرا مهران مدیری سر صحنه «ویلای من» همیشه با دستکش است؟ +عکس
بازیگر «کلاه پهلوی» در کنار قهرمان المپیک+عکس
7 فیلم از آل پاچینو در شبکه نمایش پخش می شود
نوزادی از کلبه گدایان با نوزاد متولد شده در خانه اربابی عوض می شود و...
خسروشکیبایی،مجید مظفری،هاشمی رفسنجانی، ایرج قادری و مرتضی شایسته در کنار هم+عکس