مراسم یاتوغ بالا درشهر مزارشریف: در آغاز مراسم یاتوغ بالا در اول حمل هرسال، هزاران نفر از شهریان مزارشریف و سایر ولایات افغانستان و حتی ازکشورهای همجوار آن برای زیارت و تماشا به شهر مزارشریف می‌آیند و چند ساعت قبل از برگزاری مراسم برافراشتن یاتوغ نوروز که نزد عوام بنام یاتوغ مولاعلی زبانزد می‌باشد در محوطه و گرداگردحصار محفظۀ مرقد حضرت علی خلیفۀ چهارم مسلمانان که روضۀ شریف یاد می‌گردد حضور می‌یابند.
به نظرایشان بهترین جای در چنین روز محلی است که هلهلۀ برافراشتن یاتوغ مولا علی را از نزدیک مشاهده نمایند (یاتوغ یاتوغ واژۀ اوزبیکی است که بیرق و درفش معنی دارد). در آغاز مراسم از طرف شخصیتهای سیاسی سخنرانیهای سیاسی، مذهبی و مدنی صورت می‌گیرد.
درگذشته‌ها هر خانوادۀ شهر و روستای مزارشریف بنا به اخلاق عالی اجتماعی که داشتند آنهائی راکه به عنوان زایر و تماشاگر برای شرکت در مراسم یاتوغ بالا از مناطق دوردست ولایات کشور می‌آمده اند به قسم مهمان به خانه‌های شان می‌برده‌اند، رسم چنان بوده است: هر مسافری که در آغاز نوروز به شهر مزارشریف وارد می‌شده اول به دست بوسی رئیس روضه می‌رفته است که درنزد او، لیست طویلی ازساکنین مزارشریف وجود داشته که هرکدام نظربه ظرفیت خانه و توان مالی‌اش به صورت داوطلبانه به رئیس روضه می‌گفته است که سه، چهار و یا کمتر و بیشتر افراد را به قسم مهمان می‌پذیرد و آنرا (قونوغ) می‌گفته‌اند (قونوغ اصطلاح کلتوری وف رهنگی تورک تباران است که با استقبال از مهمانان شهر و یا همشهری‌شان به آنها جای و آذوقه بدهد استعمال می‌شود، قونوغ گرفتن در طوی‌های بزرگ در ولایات و مناطق تورک نشین افغانستان هنوز مروج است اما از چند دهه به اینطرف قونوغ گرفتن از مسافرین ایام نوروز در مزارشریف تا حدی کمرنگ شده است اما هنوز هم اشخاص و خانواده‌هائیکه ازمناطق دوردست می‌آیند مستقیماً درخانۀ دوستان و خویشاوندانشان رحل اقامت می‌اندازند واین قونوغ گفته نمی‌شود زیرا ازی ک منبع به آنها معرفی نشده اند)
یاتوغ یا توغ عبارت از تکه‌های رنگارنگ است که زایرین و اخلاصمندان بعنوان (نذر و نیاز) می‌آورند و مؤظفین تدارک برگزاری مراسم یاتوغ بالا آنها را گرفته به نوک پایۀ یاتوغ گره می‌زنند و در وقت برافراشتن یاتوغ از چهارطرف پایۀ آن چهار ریسمان قوی را درجاهای مناسب آن می‌بندند و قاعدۀ این پایه را به چوقری که قبلا ً آماده کرده‌اند برابرکرده بعضی‌ها بالای بام روضه می‌آیند و ریسمان آنرا کش می‌کنند و بعضی‌ها ریسمان را در زمین بدست می‌گیرند تا موازنه آنرا درحین بالا کردن پایۀ یاتوغ حفظ نمایند.
مردم معتقدند که اگر در حین بالا نمودن یاتوغ توبۀ بعضی ازنابینایان قبول شده باشد چشمان او بینا می‌شود، این اعتقاد نیز در مردم عوام وجود دارد که می‌گویند اگر پایۀ یاتوغ به آسانی بلند گردد، در طول سال مردم به مشکلات روزگار مواجه نمی‌شوند و اگر پایۀ یاتوغ دروقت بالا کردن چند بار کج شود و چند بار بر زمین بیافتد و به زحمت زیاد بالا رود علایم آن است که خطرات و مشکلاتی در طول سال مردم را تهدید می‌کند.
به این سبب درصورت اول خوشحالی می‌نمایند و درصورت دومی پریشان می‌شوند و حتی بعضی‌ها گریه می‌نمایند و نذر و خیرات به گردن می‌گیرند، بعد از برافراشته شدن یاتوغ مولاعلی رئیس روضه و تمام حاضرین دست به دعا بالا می‌کنند و به خیر و سعادت ملت و مملکت دعا می‌نمایند. پس از ختم دعا ارادتمندان برای زیارت مرقد مولاعلی به داخل خانه‌های گنبدی آن می‌روند. در داخل، یک دیگ با ظرفیت زیاد بصورت خال گذاشته شده است که زایرین نذر و خیرات خود را به آن می‌اندازند.
اعتقاد دیگر اینکه در دروازۀ مرقد حضرت علی قفل‌ها زده شده است که زایرین در داخل روضه حین زیارت معمولا ً قفل را کش می‌کنند بخصوص نابینایان، اگر شخصی قفل را کش نماید و قفل باز گردد شور و فریاد زایرین بلند می‌شود. مردم به او حمله می‌نمایند و لباس بدنش را به رسم تبرک پاره پاره می‌کنند.
جشن چهل روزه: توغ نوروز یا توغ مولا از روز اول نوروز (اول حمل هرسال) مدت چهل روز برافراشته نگهداشته می‌شود که فرصتی مناسب برای زایرین و اخلاصمندان داخلی و خارجی است، روز چهلم مراسم برپا می‌گردد که دوباره پایۀ یاتوغ ازجایش بالا و خوابانیده می‌شود که نفر مؤظف تکه پارچه‌های بسته شدۀ آنرا بازکرده وت که تکه می‌کند و به عنوان تبرک به زایرین می‌دهد.
برف نوروزی: بعضی اوقات در شب نوروز و یا روز اول حمل در مزارشریف برف می‌بارد که آنرا برف نوروزی می‌گویند، مردم معتقدند درسال که در شب و یا روز نوروز برف ببارد همان سال حاصل زراعت فراوان می‌شود.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
مطالب پیشنهادی:
نوروز در تخت جمشید
پیدایش نوروز؛ جشن ملی ایرانیان
مراسم نوروز در زمان ساسانیان چگونه برگزار می‌شد؟
حاجی فیروز، آتش افروز
مراسم نوروز در بین زرتشتیان یزد چگونه برگزار می‌شود؟