روز خلیج فارس

پهنه های آبی، شاهراهای ارتباطی دنیای ما به حساب می آیند و با وجود پیشرفتهای متعددی که در حوزه حمل و نقل جاده ای و هوایی شده است، هنوز هم بخش عمده ای از کالاها و محصولات تولید شده در نقاط مختلف جهان، از طریق خطوط کشتی رانی از نقطه ای به نقطه دیگر منتقل می شوند.

به همین خاطر دریاها و خلیج ها که معمولا نقطه تلاقی کشورها و قاره ها به حساب می آیند اهمیت استراتژیک پیدا می کنند و کشورها برسر تسلط و نفوذ بر آنها با هم رقابت می کنند. خلیج فارس این پهنه فیروزه ای گرم و آرام در جنوب غربی کشور ما هم از این مقوله مستثنا نیست.

علاوه بر اهمیت مواصلاتی خلیج فارس که در طول تاریخ آبراه ارتباطی اروپا به هند و آسیا بوده است، این گستره آبی بعد از خلیج مکزیک و خلیج هادسون ربطه سوم جهانی را از نظر مساحت دارد و همچنین 30 درصد از نفت جهان توسط خلیج فارس تامین می شود.  پس بی دلیل هم نیست که در طول تاریخ کشورهای غربی و در سالهای اخیر همسایگان جنوبی ما در خلیج فارس قصد داشتند و دارند که در رقابت های سیاسی و اقتصادی امتیاز بیشتری از خلیج فارس را کسب کنند و یکی از نمودهای آن تلاش برای تغییر نام آن از خلیج فارس به نام مجعول خلیج ع. ر. ب. ی. بوده است.

قبل از اینکه به پیشینه تاریخی و دلیل نام گذاری روز ملی خلیج فارس بپردازیم، بد نیست که اشاره بکنیم به چند نمونه از تغییر نامها در دنیا و اساسا به این سوال بپردازیم که اهمیت نام یک منطقه و یا عارضه جغرافیایی چه هست و این که نامش از چیزی به چیز دیگر تغییر کند چه تاثیری می تواند داشته باشد.

از جمله تغییر نامهای مهم در تاریخ معاصر را می توان در شهر سن پترزبورگ مشاهده کرد. این شهر توسط پتر کبیر و در سال 1703 بنا شد و سپس در سال 1924 و در جریان انقلاب روسیه به لنین گراد تغییر نام پیدا کرد. این در حالیست که در سال 1991 این شهر دوباره به سن پترزبورگ تغییر نام داد و امروزه هم به همین نام خوانده و شناخته می شود. درحقیقت تغییر نام این شهر به دلیل تغییرات سیاسی در رژیم روسیه از سلطنتی تزاری به شوروی کمونیستی صورت گرفت و  سران حکومت شوروی را بر آن داشت که برای تثبیت قدرت خودشان و تاثیر که می خواستند بر روند تاریخ کشورشان بگذارند نام لنین را برای این شهر مهم بگذارند.

تغییر نام شهرها و مناطق مختلف، گاهی به علت رقابت های سیاسی هم صورت می گیرد. به طور مثال دریایی که در غرب مجمع الجزایر ژاپن قرار دارد و پهنه آبی مشترک بین ژاپن روسیه و کره شمالی و جنوبی است باعث مناقشات سیاسی نسبتا زیادی برسر نامش بوده است. چرا که ژاپن و روسیه آن را به نام دریای ژاپن می شناسند در حالیکه دو کره آن را دریای شرقی می نامند. جالب است بدانید که پای این مناقشات به سازمان ملل هم کشیده شده است در نهایت این سازمان بر طبق بیانیه ای از هر سه کشور خواسته خودشان به تفاهم برسند ولی این تفاهم هنوز که هنوز است به دست نیامده است.

آنچه از این شواهد تاریخی به دست می آید می تواند گواه این موضوع باشد که از آنجایی که اسامی دارای بار معنایی و فرهنگی مربوط به خودشان هستند، پس اگر نام مکانی تغییر کند این امر نشان دهنده تغییر توازن قدرت و اثرگذاری نیروهای حکومتی و سیاسی در این منطقه است.   این مسئله در مورد خلیج فارس هم صدق می کند. با گذری در تاریخ متوجه می شویم که زمزمه های اشاره به خلیج عربی به جای خلیج فارس به دهه شصت میلادی برمیگردد و زمانی که روحیه ملی گرایی و پان عربیسم در میان کشورهای عربی به اوج خودش رسیده بود.

این مطلب طی یک بخشنامه از طرف اتحادیه عرب به همه کشورهای عربی رسماً ابلاغ شده‌ است. اماسایر کشورهای جهان و سازمانهای بین‌المللی همچنان از نام اصلی و کهن خلیج فارس بصورت رسمی استفاده می‌کنند و گاهی اوقات ممکن است درمکاتبات غیررسمی برای سادگی و یا تحت نفوذ مالی اعراب، عبارت مجعول خلیج رابکار برند.

کشورهای عربی برای ادعای خود دلایلی هم مطرح می کنند از جمله اینکه:

زمانیکه اروپاییان آندریا را خلیج فارس نامگذاری کردند دولتهای قدرتمند مستقل عربی وجود نداشتند ولی امروزه کشورهای عربی بزرگی پیرامون این دریا هستند و جمعیت عرب در پیرامون خلیج از فارسها بیشتر هستند.

عربها حقدارند آبهایی را که پیرامون آنها است به نام مورد دلخواه خود بنامند. و یا اینکه:
نام‌های دیگری هم برای خلیج فارس بکار رفته‌ است مانند خلیج بصره و قطیف.

در مقابل این ادعاها، دلایلی بسیاری دیگری نیز وجود دارند که نقیض آنها بوده و این ادعاهای مقرضانه را رد و خنثی می کنند. از این جمله می توان به این نکات اشاره کرد که:

نام خلیج فارس از دوهزار و چهارصدسال درهمه زبانها بخصوص در زبان عربی بطور مستمر وجود داشته‌ است و تادوره جمال عبدالناصر با آن مخالفتی نشده است.

حتی یک نوشته و مکتوب در زبان عربی تا قبل ازسال ۱۹۵۸ وجود ندارد که خلیج عربی بکاربرده باشد. درعین حال که استدلال های قومگرایان کاملا خطاست اما باهمین استدلال‌های آنها ایرانیان و یک میلیاردجمعیت غیرعرب پیرامون دریای عرب نیز می‌توانند به خود حق بدهند که نام آنرا به نام‌های تاریخی دیگرش ازجمله بحر مکران و بحر پارسویا دریای هندوس - دریای بزرگشرق -دریای آریترا- تغییر دهند. زیرا نام بحر عرب را استعمار رایجکرده است و در متون عربی اصالتی ندارد و اگر قرار باشد طبق دلیل‌ها و برهان‌های موافقان تغییر نام خلیج فارس عمل شود اولین جاییکه باید نام آن تغییر کند دریای عرب در شمال اقیانوس هنداست که جمعیت یک میلیاردی غیر عرب آن را احاطه کرده‌ است و قبلا هم بانامهای دیگری از جمله مکران و پارس نامیده می‌شده‌است.

و اما در مورد وجه تسمیه روز ملی خلیج فارس باید یادآور شد که در روز 21آوریلسال ۱۶۲۲ سپاه ایران به رهبری امام قلی خان فتح هرمز را با موفقیت انجام داد و جزیره را ازبزرگترین امپراتور قرن بازپس گرفت و جایگاه خود را در جهان در فهرست ابرقدرت های قرن شانزدهم ثبت کرد. انگلیسی‌هانیز ۴ کشتی خود را با خدمه فنی در اختیار ارتش امام قلی خان گذاشتند. آلبوکرک (پرتغالی) اعتقاد داشت هر کشوری که سه نقطه مالاگا- عدن وهرمز را در اختیار داشته باشد بر تجارت دنیا حاکم خواهدبود. اهمیت هرمز آنقدر بود که استعمارگران انگلیسی را نیز به طمع انداخته بود. بدلیل شکایت‌های ایرانیان گمبرون( اهالی بندر عباس امروزی) از بی ادبی‌های پرتغالی‌ها، سپاه ایران قصد تنبیه پرتغالی‌ها درخلیج فارس نمود و نه تنها جزیره هرمز را آزادساخت بلکه این مقدمه شد که پرتغالی‌ها تامومباسا در کنیا عقب‌نشینی کنند؛و این شکست،شکست‌های پی درپی پرتغال درشرق آفریقا را بدنبال داشت. ایران تاسال ۱۸۲۰ پرچمدار تمام خلیج فارس و دریای عمان و بحرفارس (مکران) شد. انگلیسیها ازشکست پرتغال خرسند بودند و به قدرت ایران اعتراف داشتند و ایران را تنها رقیب قدرتمند عثمانی‌ها می‌دانستند.

گردآوری : گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع : shenoto.com