به بهانه حضور نیمه كاره بازیگران سینما در تئاتر

ماندن یا رفتن؟

در سال‌های گذشته پدیده حضور بازیگران سینما در تئاتر یا بالعكس موضوعی بود كه چندان جدی گرفته نمی‌شد و بنا به دلایلی واهی حتی منجر به یك نگاه مغرضانه در این‌باره شده بود.
نگاهی كه تا مدت‌ها ادامه داشت و برای اهالی هر دو صنف مسجل شده بود كه ورود به حریم دیگری با واكنش‌های عجیب و غریب همراه می‌شود. در حالیكه بسیاری از هنرپیشگان مطرح سینما روزی از تئاتر و به قول معروف خاك صحنه كار خود را آغاز كرده بودند. سال 84 تئاتر «فنز» محمد رحمانیان با حضور بازیگرانی چون پرویز پرستویی و ترانه علیدوستی آغاز راه جدیدی در نمایش شد. این نمایش در زمان اجرای خود با استقبال بی‌نظیر مخاطبان مواجه شد كه همگان حضور پرستویی و علیدوستی در این امر را بی‌تاثیر نمی‌دانستند.

 

پس از آن نمایش «یك زن، یك مرد» آزیتا حاجیان بود كه با بازیگرانی چون مریلا زارعی، كامبیز دیرباز، امین زندگانی و... به روی صحنه رفت. این اولین نمایشی بود كه با تهیه‌كننده خصوصی در سالن اصلی تئاتر شهر اجرا می‌شد و هم‌چنان دیدگاه اهالی تئاتر بر این اساس بود كه چهره بودن این افراد و پشتیبانی مالی خصوصی مسبب افزایش تماشاگران تئاتر شده است.
حتی نظریاتی وجود داشت كه اگر آمار تماشاگران گرفته شود، درصد كمی از آنها مخاطبان همیشگی تئاتر بوده و اكثرا طرفداران بازیگران ستاره هستند كه برای دیدن بازیگر مورد علاقه خود از نزدیك، گرفتن عكس و امضا پس از پایان اجرا به تئاتر شهر می‌آیند. به مرور زمان و با ورود بازیگران سینما در تئاتر، بعضی از بازیگران تئاتر هم به عرصه تصویر راه یافتند و كم كم تعاملی با نتیجه مثبت بین این دو مقوله شكل گرفت. نتایجی كه در جشنواره‌های اخیر بیشتر نمایان شد و دیدن سیمرغ بلورین در دستان بازیگران تئاتر (پانته‌آ بهرام، هنگامه قاضیانی، محسن تنابنده، افشین هاشمی، نگار جواهریان و...) نشان دهنده این موضوع بود كه اگر به اهالی تئاتر فرصت دیده شدن و بروز توانایی‌هایشان داده شود از چهره‌های شاخص سینمایی چیزی كم ندارند.

 

اما یك موضوع در این میان مسئله ساز شد. موضوعی كه اولویت برای اهالی هر دو عرصه در اولویت اول قرار گرفت و آن چیزی نبود جز: امنیت مالی. نگاهی كوتاه به نمایش‌هایی كه صرفا با تكیه بر ستارگان سینما در سالن‌های خوب اجرا شدند كافی است تا از خودمان بپرسیم اگر قرار باشد نمایشی با حمایت دولت و مركز هنرهای نمایشی (یعنی بدون وابستگی به تهیه‌كننده خصوصی، مدیر تولید و گیشه) اجرا شود، آیا باز هم ستاره‌ها به پذیرش حضور در تئاتر پاسخ مثبت می‌دهند؟ آیا بازیگر تئاتری كه وارد سینما شده و مزه شرایط راحت و رفاه مالی در این حیطه را می‌چشد باز هم می‌پذیرد كه با وجود پیشنهاد‌های سینمایی و قراردادهای كلان، اواسط تمرین در یك تئاتر وسوسه نشود و در گروه باقی بماند؟ یكی از نكته‌های حضور در تئاتر، تعهد اخلاقی است كه هر یك از بازیگران نسبت به كار باید داشته باشند، این تعهد اخلاقی برای بازیگران سینما كار سختی است. آنها عادت به یك ماه تمرین مداوم ندارند، عادت به یك ماه و نیم اجرا هنگام ساعت مقرر ندارند چون سینما برنامه‌ریزی دقیق و روی نظمی ندارد. بازیگر سینما كه تا به حال تجربه تئاتری نداشته نمی‌تواند بپذیرد كه یك ماه تمرین كند اما نمایش هنگام بازبینی، رد شود! چه بسا در این حالت ادعای خسارت هم بكند. این موضوع در نمایش‌هایی كه اخیرا اجرا شده بیشتر به چشم خورده است.
حامد بهداد، در اولین تجربه تئاتری خود «سگ، سكوت» اواسط اجرا به دلیل سفری كه برایش پیش آمد، جای خود را به بازیگر دیگری سپرد. مهناز افشار قرار بود در نمایش «مكاشفه در باب یك مهمانی خاموش» حضور داشته باشد كه با وجود صحبت‌های اولیه اما آن را نپذیرفت. برزو ارجمند و ترانه علیدوستی پس از مدتی تمرین با آتیلا پسیانی برای تئاتر «پرفسور بوبوس» به خاطر همزمانی با پروژه‌های تصویری و سینمایی از ادامه همكاری انصراف دادند. لیلا حاتمی بازیگر مطرح سینما كه مدتی پیش مشغول تمرین تئاتر با داوود رشیدی بود و خود را در این عرصه محك می‌زد، اواسط كار به دلیل بیماری نتوانست در ادامه تمرین‌ها حاضر شود و عطای اجرا روی صحنه را به لقایش بخشید. اینجا همان نكته «تعهد اخلاقی» بارز می‌شود و این سوال پیش می‌آید تكلیف كارگردان و گروه بازیگرانی كه از ابتدا با یك نفر تمرین می‌كردند و كار را شكل دادند، چه می‌شود؟ چه كسی پاسخگوی گروه برای زمان تمرین مجدد تا انتخاب بازیگر تازه خواهد بود؟ واقعا چه كسی پاسخگو است؟

 

گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ