راز جاودانگی عروسك چوبی دماغ دراز

درباره انیمیشن پینوکیو
تولید یك انیمیشن جدید سینمایی براساس قصه كلاسیك «پینوكیو» توسط گیلرمو دل‌تورو، فیلمساز مكزیكی‌تبار سینما، توجه اهالی هنر را به مجموعه كلاسیك تلویزیونی ژاپنی پینوكیو جلب كرده است. به جز تلویزیون ژاپن، شبكه ‌های تلویزیونی بیش از 20 كشور جهان اعلام كرده‌اند دوباره این انیمیشن محبوب و دوست‌داشتنی را به روی آنتن می‌فرستند.
دل‌‌تورو كه در تدارك تولید پینوكیوی خود است، می‌گوید پینوكیوی تلویزیونی ژاپنی یكی از كارهای محبوب همه دوران اوست و آن را خیلی دوست دارد.
وی فیلم خود را تقدیم به هنرمندان ژاپنی مجموعه تلویزیونی پینوكیو كرده و گفته آن را با الهام از فضا و شخصیت‌پردازی‌های این مجموعه خواهد ساخت. منتقدان هنری هم انیمیشن دل‌تورو را نوعی ادای دین به كارتون‌سازان تلویزیونی تفسیر كرده‌اند.

مجموعه تلویزیونی ژاپنی پینوكیو با حال و هوای فانتزی خود در فاصله سال‌های 1972 تا 1976 در استودیوی انیمیشن‌سازی نیپون تهیه و تولید شد.
اولین اپیزود این مجموعه اواخر ماه آوریل همین سال به روی آنتن تلویزیون ژاپن رفت. این مجموعه خیلی سریع تبدیل به یكی از پربیننده‌ترین برنامه‌های كودك و نوجوان تلویزیون ژاپن شد و بسیاری از كشورهای جهان آن را برای پخش از تلویزیون‌های خود خریداری كردند.
شبكه تلویزیونی آساهی كه پخش‌‌كننده این انیمیشن بود، به كمك موفقیت پینوكیو توانست در درجه‌بندی‌های شبكه‌های تلویزیونی، رتبه بالایی را كسب كند. پینوكیو در 52 اپیزود ساخته شد و پخش آن تا آخرین روز ماه سال 1977 از شبكه آساهی ادامه داشت.
شیگیو كوشی و هیروشی سایتو، كارگردانان این مجموعه بودند. آنها در مصاحبه‌های خود به این نكته اشاره كردند كه میزان بالای استقبال تماشاگران از مجموعه برای خودشان هم قابل باور نبود.
شبكه آساهی طی سه دهه گذشته، بارها و بارها اقدام به پخش مجدد این مجموعه كلاسیك خود كرده است.

مركز نظرسنجی این شبكه مدتی قبل اعلام كرد تماس‌هایی از پدر و مادرانی دارد كه می‌گویند در دوران كودكی و نوجوانی خود تماشاچی پروپاقرص مجموعه پینوكیو بودند و حالا هنگام پخش مجدد آن، همراه فرزندان خود به تماشای آن می‌نشینند و همچنان از آن لذت می‌برند.
به گفته این پدر و مادرها، فرزندان آنها اشتیاق خاصی برای تماشای پینوكیو دارند، چون داستان‌های جذاب زیادی درباره آن از زبان والدین خود شنیده‌اند. مسوولان شبكه آساهی می‌گویند هر سال درخواست‌های تازه‌ای دریافت می‌كنند كه در آنها برای پخش دوباره پینوكیو تاكید شده است.
با آن كه مجموعه تلویزیونی ژاپنی پینوكیو معروف‌ترین انیمیشنی است كه توسط رسانه تلویزیون براساس ماجراجویی‌های عروسك چوبی دروغگو ساخته شده، ولی این شخصیت شیطان و قصه‌های او متعلق به ادبیات كلاسیك ژاپن نیست.

ژاپنی‌ها انیمیشن خود را براساس داستان پرخواننده‌ای به همین نام اثر كارلو كولودی ایتالیایی تهیه كردند. كولودی، نوول خود را در سال 1880 نوشت، ولی محبوبیت داستان او به زمانی مربوط می‌شود كه وی درگذشت و در قید حیات نبود.
این نویسنده كه وضع مالی خوبی نداشت، فرصت آن را پیدا نكرد تا شاهد موفقیت بالای مالی و انتقادی نوول خود باشد. قصه در یك دهكده كوچك اتفاق می‌افتد و شخصیت محوری آن پدر ژپتوی پیر و نجار است كه فرزندی ندارد. او به كمك چوب یك پسر خلق می‌كند و این پسر چوبی توسط یك فرشته، تبدیل به موجودی زنده می‌شود.
او كه پینوكیو نام دارد در اپیزودهای مختلف داستان و مجموعه تلویزیونی، دسته‌گل‌های زیادی به آب می‌دهد. گربه نره و آقا روباهه، دو شخصیت منفی قصه هستند كه پینوكیو را وادار به دروغگویی و انجام كارهای بد می‌كنند.

پینوكیو هر بار كه دروغ می‌گوید دماغش بزرگ می‌شود و هر بار به پدر ژپتو قول می‌دهد كه بچه خوبی شود. در پایان ماجراها، پینوكیو با تجربه‌هایی كه كسب كرده تبدیل به یك موجود خوب و حرف‌شنو می‌شود و فرشته مهربان هم او را تبدیل به یك بچه واقعی می‌كند.
شیگیو كوشی، كارگردان مجموعه تلویزیونی پینوكیو از انیماتورهای سرشناس تلویزیون ژاپن است. انیمیشن‌های ژاپنی به نام انیمی مشهور هستند و منتقدان ژاپنی می‌گویند كوشی، سازنده بهترین انیمی‌های تلویزیونی این كشور است.
نكته جالب این است كه وی با پینوكیو وارد دنیای تلویزیون شد و ماجراجویی‌های این عروسك چوبی، اولین مجموعه انیمیشنی است كه وی برای این رسانه كوچك كارگردانی كرد.

استقبال بالای تماشاگران از مجموعه و موفقیت كلان آن، راه را برای او و همكار انیماتور وی ـ هیروشی سایتو ـ فراهم كرد تا بتواند مجموعه‌های انیمیشن دیگری هم برای تلویزیون بسازند البته هیچ‌یك از مجموعه‌ای كه این‌دو بعدها كارگردانی كردند، نتوانست موفقیت بالای «پینوكیو» را تكرار كنند. منتقدان تلویزیونی، شاخص‌بودن قصه پینوكیو را یكی از دلایل اصلی این امر می‌دانند.
سومین مجموعه انیمیشنی این زوج هنرمند به نام «پیرین» هم از جمله كارهای موفق آنهاست كه از سیمای جمهوری اسلامی ایران چند بار پخش شده است.
نكته مهم در كار كوشی این است كه وی پس از پینوكیو برای مجموعه‌های بعدی خود به سراغ ادبیات كودكان و نوجوانان سرزمین خود رفت و از قصه‌های عامیانه بومی برای فیلمنامه‌های خود بهره گرفتند.

این انیماتور در ارتباط با اولین مجموعه تلویزیونی خود می‌گوید: «قصه پینوكیو و ماجراجویی‌های آن را خیلی دوست داشتم و می‌خواستم آن را با حال و هوای ژاپنی برای بچه‌های سرزمین خودم بسازم. هیچ‌وقت تصورش را هم نمی‌كردم كه بچه‌های كشورهای دیگر هم تا این اندازه با آن همراه شوند.
این قصه در كنار جنبه‌های سرگرم‌كننده و جذاب ماجراجویانه خود، درس‌های خیلی خوبی هم به بچه‌ها می‌دهد و مثل یك كلاس آموزشی عمل می‌كند. خانواده‌های زیادی را دیدم كه به من می‌گفتند فرزندان‌شان بعد از تماشای این مجموعه تغییر رفتار داده و دست از لجبازی و انجام كارهای بد برداشته‌اند. در عین حال، آنها هر روز برای نیم‌ساعت سرگرم بوده‌اند.»
كوشی آخرین مجموعه تلویزیونی انیمیشن خود را در سال 1993 ساخت و پس از آن هیچ كار دیگری را كارگردانی نكرد.

او سال 2009 دوباره به دنیای هنر برگشت و اولین و تنها فیلم سینمایی خود «دورامون» را ساخت كه قصه‌اش را از یك داستان مصور معروف و پرخواننده ژاپنی اثر فوجیكو فی فوجیو گرفته بود. تا به امروز، این آخرین كار هنری این انیماتور است.
رسانه تلویزیون كشورهای مختلف هم در طول دهه‌های گذشته دست به تولید مجموعه‌های زنده و انیمیشن پینوكیو زده‌اند. معروف‌ترین آنها محصول سال 1960 فرانسه به كارگردانی ژول باس و 1978 محصول انگلستان هستند، اما هیچ‌یك از این مجموعه‌ها نتوانستند رقیبی جدی برای پینوكیوی ژاپنی باشند.
منتقدان هنری عقیده دارند تنها اثری كه می‌تواند به عنوان رقیب این انیمیشن ژاپنی مطرح شود، فیلم سینمایی كلاسیك كمپانی والت‌دیزنی محصول سال 1940 است.
روبرتو بنینی، بازیگر و فیلمساز ایتالیایی در سال 2002 قصه كلاسیك نویسنده هموطن خود را تبدیل به یك فیلم زنده ـ با بازی خودش در نقش پینوكیو ـ كرد كه نه‌تنها با نظر مثبت منتقدان همراه نشد، بلكه در جدول گیشه نمایش سینماها هم شكست سخت تجاری خورد.