زیر نظر آقای كارگردان
«مهدی حسینیوند» تدوینگر سریال «مختارنامه» از حاشیههای كارش در گفت و گو با تهران امروز میگوید
تدوین یك سریال تاریخی میتواند یكی از اركان اصلی آن محسوب شود. بههمین دلیل است كه همیشه كارگردانان بزرگ وقتی میخواهندكارشان را به پایان برسانند، به سراغ كسانی میروند كه بتوانند با اعتماد به آنها كارشان را به بهترین نحو تحویل تهیهكننده و مخاطب دهند. خیلی از هنرمندان، منتقدین و نویسندگان سینمایی معتقدند كه حتی یك تدوین خوب میتواند یك كار متوسط را از افتادن به ورطه بد و غرق شدن آن نجات دهند. مهدی حسینوند تدوینگری است كه سابقه طولانی در تدوین كارهای تاریخی دارد.
تدوین یك سریال تاریخی میتواند یكی از اركان اصلی آن محسوب شود. بههمین دلیل است كه همیشه كارگردانان بزرگ وقتی میخواهندكارشان را به پایان برسانند، به سراغ كسانی میروند كه بتوانند با اعتماد به آنها كارشان را به بهترین نحو تحویل تهیهكننده و مخاطب دهند. خیلی از هنرمندان، منتقدین و نویسندگان سینمایی معتقدند كه حتی یك تدوین خوب میتواند یك كار متوسط را از افتادن به ورطه بد و غرق شدن آن نجات دهند. مهدی حسینوند تدوینگری است كه سابقه طولانی در تدوین كارهای تاریخی دارد.
شش سال در گیر و دار مختارنامه
مختارنامه سریال بزرگی است، همین كه همینقدر طول كشید تا ساخته شود و همین كه كارگردانی مثل داوود میرباقری پشت آن بود، كفایت میكرد تا این فكر تقویت شود. حسینیوند به عنوان تدوینگر این سریال هم نقش موثری در كیفیت كار دارد. این سریال، اولین كار دیدهشدهاش نیست او این اواخر تدوینگر سریال «در چشم باد» هم بوده. بهنظر میرسد كه او كار در پروژههای بزرگ را دوست دارد و خوب از پس آن برآمده. حسینیوند تدوین پروژه مختار را از سال 84 شروع میكند و در طی این 5-6 سال تمام راشها را تدوین میكند. شاید در یك نگاه كلی كار با داوود میرباقری سخت باشد اما به نظر حسینیوند كار با امثال داوود میرباقری اصلا سخت نیست، آن هم به دلیل اینكه میرباقری یك فیلمنامه كامل در ذهنش دارد و بر مبنای آن دكوپاژ میكند و سریالش را پیش میبرد: «6 سال درگیر كار بودم و در این 6 سال هر سكانسی كه گرفته میشد، تصاویر خامش به سرعت روی میز تدوین میآمد و من هم براساس دكوپاژ مونتاژ میكردم. به این دلیل كه سال 84 وارد این پروژه شدم، یكسال از گروه عقب بودم و همین باعث شده بود كه برای این كار یك برنامهریزی خاص در نظر بگیرم. بعد از اینكه راشها را مونتاژ میكردم برای میرباقری میفرستادم تا ببیند و تصحیح كند و اگر تغییراتی قرار است در آن بدهد، آن تغییرات را اعمال كند. وقتی كه فیلمبرداری تمام شد من خدا را شكر میكردم كه توانسته بودم 90-80 درصد كار را به اتمام برسانم. سال 88 كار آماده بود و یك بار دیگر با آقای میرباقری نشستیم و از اول تدوین كار را بررسی كردیم. آن موقع بود كه دیگر 40قسمت كار را بستیم.»
دوهزار دقیقه برای تلویزیون
شاید برای ساخت چنین سریالهایی راشهای زیادی روی میز تدوین بیاید و در این میان هم خیلی از راشها مورد استفاده قرار نگیرد اما در مختارنامه این اتفاق نیفتاده است. داوود میرباقری خیلی خوب میدانسته كه چه چیزی میخواهد و به همین دلیل هم حسینی وند در جواب اینكه در مختارنامه به خاطر محدودیت زمانی تلویزیون، تصویر دور ریخته زیاد داشته یا نه، میگوید: «اصلا. در این كار ما هیچ تصویری را دور نریختیم ولی پیش آمد كه جاهایی از سكانس كه در حد 30 ثانیه است را به خاطر اینكه سكانس بیش از حد كشدار و خستهكننده نشود، كم كنیم. ما در جایی از كار كه 5 دقیقه فیلمبرداری بود میدیدیم 4:30-4 دقیقهاش كافی است و كار را فشردهتر میكردیم اما حذفی صورت نگرفت. آقای میرباقری دو هزار دقیقه به تلویزیون تعهد داشت ولی این باعث نشد كه او از سكانس هایش بزند در ضمن مسئولان هم خیلی با او راه آمدند و اصلا محدودش نكردند و دستش باز بود.»
همراه و همقدم با كارگردان
حسینیوند همه چیز را با حوصله توضیح میدهد، سكانسهای جنگی میتواند یكی از بلندترین سكانسهای سریال باشد. اما وقتی از او میپرسیم كه چگونه سكانسهای جنگ را كوتاه كردید، می گوید: «ما در هیچ جای جنگ محو سكانسها نمیشدیم و هرجا كه فكر میكردیم كه سریال دارد از ریتم میافتد خلاصهاش میكردیم. الان هم در تمام این كار ویژگی كه آن را متمایز میكند سكانسهای موجز است.» به نظر مهدی حسینیوند، تدوینگر باید مكمل كارگردان باشد و اگر این همكاری وجود داشته باشد، كار درست پیش میرود. این نظر كاملا درست است، چون یك تدوینگر میتواند با همراهیاش و همراه شدن با كارگردان و مشترك كردن علایقشان كار خوب و شسته ورفتهای را تحویل مخاطب دهند: «من سعی میكردم در جهت ذهنیت كارگردانم كار كنم و اگر هم كارگردان در دسترس نبود، سعی میكردم خودم به آن فكر و ذهنیت برسم. مثلا اینكه كاتها در جهت قصه بیفتد و اذیت نكند.»
سكانسهای سخت جنگی
او در یك سال تمام این كار را با حضور كارگردان تدوین كرد: «ویژگی خوبی كه داوود میرباقری دارد این است كه اصلا پیش نیامد كه او در كنار میز مونتاژ، تدوین كند. او در كنار میز مونتاژ، كار تدوین را كارگردانی میكرد.» به نظر او سختترین سكانسها برای تدوین سكانس بمباران مكه و جنگ حضرت عباس بود: «كه هم آقای میرباقری و هم من نگران این بودیم كه تصویری را از دست ندهیم. در این صحنهها حجم عظیمی از راش ها كنار دستمان بود كه باید خوب تدوین میشد. ولی با این وجود، به خاطر نظم زیاد داوود میرباقری و طراحی جنگی كه در ذهنش داشت این كار برای هر دوی ما خیلی راحت شده بود» حسینیوند حتی برای یك پلان هم از صحنههای تكراری استفاده نكرده و هیچ پلانی را برای اسكن نگاتیو آن به لابراتوار نفرستاده: «در این كار نه از پلان تكراری استفاده كردم نه حتی سفارش مونتاژ دادم. گاهی پیش میآمد كه آقای میرباقری در پلان جنگها خودشان به این نتیجه میرسیدند كه این آدم نباید زود تسلیم بشود و دوباره میرفتند آن پلان را میگرفتند وگرنه اصلا از پلانی مشابه و تكراری دركار استفاده نشد.» او معتقد است كه تدوین كار تاریخی با كار معمولی تفاوتی ندارد: «تدوین ربطی به تاریخی بودن و در حال اتفاق افتادن داستان ندارد. تدوین، تدوین است و نهایت كاری كه میتوانی در تدوین كار تاریخی انجام بدهی مونتاژ كلاسیك است مثل همین سریال. این مونتاژ یعنی اینكه كارگردان تو را به كاتهای ریز هدایت میكند و خود پلان با تو حرف میزند و میگوید بس است، این پلان را ببند. در یك قصه یا روایت یك اتفاق شروع میشود و در آخر تمام میشود. وقتی این داستان به سینما بیاید، تقطیع میشود در پلانهای مختلف. ما در كارهای تاریخی هم مونتاژ مدرن داریم كه به زبان كار بستگی دارد. در مختارنامه چون زبان كار كلاسیك بود، مونتاژ كلاسیك شد. ما فقط در جنگها و درگیریها كلیت را به سمت كاتهای ریزتر و جامپ كات سوق دادیم.»
پلانهای شناسنامهدار
به نظر او در این كار هر پلان شناسنامه خودش را دارد: «مثلا اگر قرار است من نسبت به یك دیالوگی واكنش نشان بدهم، آن واكنش برای آن پلان طراحی شده بود. ممكن بود كه پلانها را جا به جا كنیم اما تغییرات كلی نمیدادیم.» او تدوینگر مهمان مامان، سنتوری، حلقه سبز و دعوت (ابراهیم حاتمی كیا) و كلی سریال ریز و درشت بوده و با اینكه جوان است توقعی غیر از این در ذهن نداریم كه این كار را هم خوب انجام داده. 4 قسمت از مختارنامه نشان داده شده و در جواب ما میگوید:
«به هر حال زبان هنر طوری است كه هر روزش با دیروزش فرق میكند. در مختارنامه ما روند معمولی تدوین را داشتیم و از درازگویی خودداری كردیم. من یكسال بعد از شروع پروژه آمدم و این كار یكبار اتفاق نیفتاد. بعد از تدوین كلی یكبار با آقای میرباقری نگاه كردیم، بعد از آن موقع صدابرداری هم دوباره بررسی شد و از زیر ذره بین ردش كردیم. درحالحاضر كه پخش میشود، جای افسوس و ای كاشی باقی نگذاشته و از تدوین راضی هستیم. هم من، هم آقای میر باقری، تمام سعیمان را كردیم كه كار خوبی بشود.»
كاری كه آب بسته نمیشود
اینسرت (insert) یكی از روشهایی است كه كارگردانان و تدوینگران برای پیش بردن روند داستان و سرهم كردن سكانسها و پلانها از آن زیاد استفاده میكنند. وقتی از او میپرسیم كه در كارش اینسرت هم داشته یا نه؟ با حوصله شروع میكند به توضیح دادن: «اینسرت اندازه پلان است مثل لانگ شات و كلوزآپ كه گاهی بنا به ضرورتش استفاده میشود. یك عده هم اینسرت را به عنوان مسئله غیر معمول و بد میدانند كه اگر دو پلان به هم نچسبیده باشد بالاجبار به كار میبرند تا پلان ها به هم بچسبند.» مهدی حسینی وند در حال حاضر هم تدوین یك فیلم سینمایی دیگر را بر عهده دارد به نام «انتهای خیابان هشتم». به گفته او این فیلم كار خوش ریتمی است و مونتاژ آن هم تحت تاثیر ریتم آن ریتمیك شده كه خیلی جذاب شده: «بعد از مونتاژ مختارنامه آقای میرباقری، كار دیگری به من پیشنهاد شد. فیلم سینمایی كه به كارگردانی علیرضا امینی است. این فیلم، مونتاژی جالب و پرشتاب دارد و البته یك ریتم خوب. مونتاژ این مجموعه مدرن است و این كار را تا یك هفته آینده تمام میكنم.» عوامل مجموعه و البته كارگردان، آقای علیرضا امینی در فكر هستند این فیلم را به جشنواره برسانند. باید دید مونتاژ این فیلم سینمایی هم به اندازه مختار به چشم میآید!
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: tehrooz.com/ مریم امیرپور
مطالب پیشنهادی:
10 نکتهای که درباره مختار نامه نمیدانستید!
راهنمای تماشای سریال مختارنامه برای آنكه از آن بیشتر لذت ببریم
همه آنچه كه باید در مورد سریال «مختارنامه» بدانیم
گزارش تصویری از سریال تلویزیونی مختار نامه
مختار و آغاز كار او