درباره برنامه تلویزیونی «شروع خوب»
امروزه دیگر مخاطب عادی رسانه، بویژه تلویزیون، توقع دارد این جعبه جادو به اطلاعرسانی، آموزش و آسیبشناسی روانی ـ اجتماعی و معضلاتی كه در زندگی مردم وجود دارد نیز بپردازد و البته صاحب نظران رسانه ای، روانشناسان و جامعه شناسان نیز بر این مهم تاكید كردهاند، به طوری كه یكی از كاركردهای مهم رسانهای مثل تلویزیون را آموزش و اطلاعرسانی میدانند.
تحقیقات و تجربه نیز نشان داده تاثیر تلویزیون در تغییر یا تقویت یك رفتار بیش از ابزارهای آموزشی و رسانههای دیگر است. از جمله مسائلی كه در همین خصوص و با قصد و نیت آسیبشناسی و اصلاح و بهبود الگوهای رفتاری صورت میگیرد، اعتیاد و پیامدهای آن است.
امروزه دیگر مخاطب عادی رسانه، بویژه تلویزیون، توقع دارد این جعبه جادو به اطلاعرسانی، آموزش و آسیبشناسی روانی ـ اجتماعی و معضلاتی كه در زندگی مردم وجود دارد نیز بپردازد و البته صاحب نظران رسانه ای، روانشناسان و جامعه شناسان نیز بر این مهم تاكید كردهاند، به طوری كه یكی از كاركردهای مهم رسانهای مثل تلویزیون را آموزش و اطلاعرسانی میدانند.
تحقیقات و تجربه نیز نشان داده تاثیر تلویزیون در تغییر یا تقویت یك رفتار بیش از ابزارهای آموزشی و رسانههای دیگر است. از جمله مسائلی كه در همین خصوص و با قصد و نیت آسیبشناسی و اصلاح و بهبود الگوهای رفتاری صورت میگیرد، اعتیاد و پیامدهای آن است.
موضوع اعتیاد را در ساختار تلویزیونی میتوان به 2 بخش عمده نمایشی و تركیبی تقسیم كرد كه در بخش اول ساخت فیلم و سریالهایی كه به اعتیاد میپردازند قصه و داستان آن اثر را تشكیل میدهد و دوم، برنامههای اجتماعی، گفتوگو محور و تركیبی كه به شكل كارشناسی و علمی به اعتیاد و ابعاد و پیامدهای آن اشاره میكنند.
تعداد این برنامهها بویژه در یك دهه اخیركم نبوده است. در حال حاضر نیز انواع برنامههای تركیبی درباره اعتیاد از شبكههای مختلف در حال پخش است كه شاید یكی از بهترین نمونههای آن كه توانسته نظر مخاطبان بخصوص افراد و خانوادههای گرفتار با این معضل را جلب كند «شروع خوب» باشد؛ برنامهای كه رویكرد مثبت نگرانه خود را در عنوان برنامه نیز جاری كرده و میكوشد این معضل قدیمی را با روش و ساختاری جدید و متفاوت تجزیه و تحلیل كند و به تصویر بكشد. این برنامه كه شبها 30/22 روی آنتن شبكه 3 سیما میرود، تركیبی است از حضور كارشناس، نمایش مستند و بیان سخنان فردی كه اعتیاد و دردهای آن را لمس كرده است.
تعداد این برنامهها بویژه در یك دهه اخیركم نبوده است. در حال حاضر نیز انواع برنامههای تركیبی درباره اعتیاد از شبكههای مختلف در حال پخش است كه شاید یكی از بهترین نمونههای آن كه توانسته نظر مخاطبان بخصوص افراد و خانوادههای گرفتار با این معضل را جلب كند «شروع خوب» باشد؛ برنامهای كه رویكرد مثبت نگرانه خود را در عنوان برنامه نیز جاری كرده و میكوشد این معضل قدیمی را با روش و ساختاری جدید و متفاوت تجزیه و تحلیل كند و به تصویر بكشد. این برنامه كه شبها 30/22 روی آنتن شبكه 3 سیما میرود، تركیبی است از حضور كارشناس، نمایش مستند و بیان سخنان فردی كه اعتیاد و دردهای آن را لمس كرده است.
این تركیب، تركیبی جالب و كارآمد است، چرا كه همزمان با بیان وقایع چگونگی گرایش آن فرد به اعتیاد، كارشناس برنامه به بررسی دلایل این عمل میپردازد و گفتوگویی همزمان با كارشناس و معتاد، ابعاد این وابستگی به مرگ خودآگاه جوانان را باز میكند.
این شیوه موجب شده برنامه از كلی گوییهای بیفایده و انتزاعی دور شود و با تحلیل خود معتادان از گرفتاری خویش، هم جذابیت و تاثیرگذاری تربیتی آن را افزایش دهد و هم با مستندسازی از این مساله، میزان باورپذیری آن را تضمین كند.
این شیوه موجب شده برنامه از كلی گوییهای بیفایده و انتزاعی دور شود و با تحلیل خود معتادان از گرفتاری خویش، هم جذابیت و تاثیرگذاری تربیتی آن را افزایش دهد و هم با مستندسازی از این مساله، میزان باورپذیری آن را تضمین كند.
رویكرد برنامه شروع خوب، علاوه براینكه بر روانشناسی انسانگرا و مثبتاندیش بنا شده واجد این حقیقت است كه در تعریف از معتاد به سویه بیمار بودن او توجه شده نه مجرم بودنش. بنا به این دو تعریف مختلف از اعتیاد، 2 تصویر متفاوت از شخص معتاد در ذهن مردم نقش میبندد كه میتوان شیوه مواجهه و چگونگی رفتار با آنها را تعیین كند. در شروع خوب با تعریف معتاد به عنوان یك بیمار تلاش میشود زمینه و انگیزههای لازم برای شروع جدی و ترك پایدار اتفاق بیفتد و از رفتارها و كنشهای تحقیرآمیز و سرزنشكننده پرهیز كرده تا فرآیند درمان آسان شود.
مستندسازی و پخش تصاویر واقعی ازمعتادان و تجربیات تلخ آنها، عینیت بیشتری به برنامه و افزایش كارآمدی آن میدهد و احتمال تاثیرگذاری برنامه بر جامعه هدف را بیشتر میكند. نگاهی شفاف و عریان به اعتیاد شاید در منظر كلی كمی زشت و جسورانه به نظر برسد، اما با توجه به خطرات و پیامدهای منفیای كه این بلای خانمانسوز به همراه دارد، میتواند كاركردی بازدارنده داشته باشد و علاوه بر آسیبشناسی و تلاش برای حل این معضل، قابلیت هشداردهنده و پیشگیرانه هم داشته باشد و از گسترش اعتیاد در جامعه جلوگیری كند؛ هرچند باید دقت و درایت بیشتری درچگونگی نمایش این گزارشها صورت بگیرد تا كاركردهای آموزشی و تربیتی، قربانی جذابیتهای رسانهای نشوند.
مستندسازی و پخش تصاویر واقعی ازمعتادان و تجربیات تلخ آنها، عینیت بیشتری به برنامه و افزایش كارآمدی آن میدهد و احتمال تاثیرگذاری برنامه بر جامعه هدف را بیشتر میكند. نگاهی شفاف و عریان به اعتیاد شاید در منظر كلی كمی زشت و جسورانه به نظر برسد، اما با توجه به خطرات و پیامدهای منفیای كه این بلای خانمانسوز به همراه دارد، میتواند كاركردی بازدارنده داشته باشد و علاوه بر آسیبشناسی و تلاش برای حل این معضل، قابلیت هشداردهنده و پیشگیرانه هم داشته باشد و از گسترش اعتیاد در جامعه جلوگیری كند؛ هرچند باید دقت و درایت بیشتری درچگونگی نمایش این گزارشها صورت بگیرد تا كاركردهای آموزشی و تربیتی، قربانی جذابیتهای رسانهای نشوند.
با این حال پخش تصاویری از مصاحبههای خیابانی و گفتوگو با معتادان بویژه زنان در میان برنامه و حرفهای كارشناسی، زمینه جذب بیشتر مخاطب را فراهم میآورد تا برنامه را دنبال كند. شاید یكی از عواملی كه باعث جذابیت این برنامه شده، این است كه برخلاف دیگر برنامههایی كه با این تیپ و در مورد چنین موضوعی ساخته شده، به معضل اعتیاد بانوان و دختران هم توجه كرده و این شبهه را كه اعتیاد تنها یك درد مردانه است، از میان برده است.
در چند قسمت از برنامه شروع خوب، صحنههای تكاندهنده و تلخی از اعتیاد زنان و جوانان و حرفهای ناامیدكننده و مرگ زودهنگام این افراد با وجود داشتن شرایط عادی زندگی پخش شد؛ مثلا زنی كه میگفت از یك پك به هروئین آغاز كرده و حالا گاه روزی یك گرم مصرف میكند یا جوانی كه از دزدی اعضای خانوادهاش برای تامین پول مواد سخن گفت و طنز تلخی بر زبان جاری كرد و با خستگی ملالآوری گفت: «از یك كام و دو كام شروع میشود و به دیوید بكام ختم میشود...ما همه فوتبالیست شدهایم!»
در چند قسمت از برنامه شروع خوب، صحنههای تكاندهنده و تلخی از اعتیاد زنان و جوانان و حرفهای ناامیدكننده و مرگ زودهنگام این افراد با وجود داشتن شرایط عادی زندگی پخش شد؛ مثلا زنی كه میگفت از یك پك به هروئین آغاز كرده و حالا گاه روزی یك گرم مصرف میكند یا جوانی كه از دزدی اعضای خانوادهاش برای تامین پول مواد سخن گفت و طنز تلخی بر زبان جاری كرد و با خستگی ملالآوری گفت: «از یك كام و دو كام شروع میشود و به دیوید بكام ختم میشود...ما همه فوتبالیست شدهایم!»
برنامه شروع خوب كوشیده با نگاهی علمی و مبتنی بر واقعیتهای روانشناسی و جامعهشناختی، این معضل را با استفاده از ظرفیتهای رسانهای به تصویر بكشد و از این نظر شاید از برخی خط قرمزهای معمول و محافظهكارانه عبور كند.
همین جسارت و پرهیز از محافظه كاریهای بیمورد موجب شده مخاطب به برنامه اعتماد داشته باشد و احساس كند این برنامه مبتنی بر واقعیتهای اجتماعی پیش میرود و پایههای عقلانی ـ منطقی دارد نه صرفا برخی آموزهها و جلوههای احساسی كه ممكن است تاثیرگذار باشد، اما زودگذر و ناپایدار است.
همین جسارت و پرهیز از محافظه كاریهای بیمورد موجب شده مخاطب به برنامه اعتماد داشته باشد و احساس كند این برنامه مبتنی بر واقعیتهای اجتماعی پیش میرود و پایههای عقلانی ـ منطقی دارد نه صرفا برخی آموزهها و جلوههای احساسی كه ممكن است تاثیرگذار باشد، اما زودگذر و ناپایدار است.
یكی دیگر از تمهیدات خوب این برنامه ـ كه اتفاقا با عنوان و رویكرد كلی آن نیز همخوانی و انطباق دارد ـ این است كه صرفا افراد معتاد را نشان نمیدهد، بلكه انسانهایی كه موفق شدهاند خود را از دام اعتیاد برهانند و از آلودگی به مواد مخدر پاك كنند نیز به عنوان مهمان برنامه دعوت میشوند و چنین تمهیدی موجب شده الگوهای مثبت در این زمینه به جامعه معرفی شوند و افراد گرفتار در بند اعتیاد نیز امیدوار باشند كه میتوانند خود را از اسارت این زندان نجات دهند.
شاید جالبترین نكته این بحث و نمونهای از انسانهای موفق كه توانستند اعتیاد را كنار بگذارند و بر آن فائق بیایند عباس امیر معافی، مجری برنامه است. عباس امیر معافی، مجری برنامه شروع خوب ـ كه هر هفته از شبكه 3 سیما پخش میشود ـ جوان 28 سالهای است كه انواع و اقسام مواد مخدر را از زمان كودكی و نوجوانی تجربه كرده و در حال حاضر درمان شده است.
شاید جالبترین نكته این بحث و نمونهای از انسانهای موفق كه توانستند اعتیاد را كنار بگذارند و بر آن فائق بیایند عباس امیر معافی، مجری برنامه است. عباس امیر معافی، مجری برنامه شروع خوب ـ كه هر هفته از شبكه 3 سیما پخش میشود ـ جوان 28 سالهای است كه انواع و اقسام مواد مخدر را از زمان كودكی و نوجوانی تجربه كرده و در حال حاضر درمان شده است.
او میگوید اگر یك ساختمان مواد هم جلویش بگذارند سراغش نمیرود، چون لذتهای بزرگتری را تجربه كرده است. وی چند سال پیش به سازمان ملل هم رفته و به عنوان یك جوان موفق در بازتوانی معرفی شده است. او پس از 10 سال مصرف، ترك اعتیاد كرده و درمان شده و عضو تیم ملی تیر و كمان هم شده بود. وی در زمان اعتیاد 52 كیلوگرم داشته و پس از درمان به 95 كیلوگرم رسیده است.
وی در 5 سالگی یواشكی ته سیگار پدرش را میكشیده، در 7 سالگی اولین نخ سیگار را خریده و كامل كشیده و در 9 سالگی به قول خودش زهر ماری خورده، در 11 سالگی اولینبار حشیش را تجربه كرده است، 12 سالگی شروع رسمی اعتیادش بوده، از 12 سالگی تا 14 سالگی بیوقفه مواد مصرف میكرده، در 18 سالگی كاملا تغییر قیافه داده بهگونهای كه به گفته خودش حتی دوستان معتادش هم دیگر قبولش نداشتند و از وی دوری میكردند و در 23 سالگی درمان كامل شده است. حالا او، هم تجربیات خود را در اختیارمردم میگذارد و هم اینكه در كمپهای ترك اعتیاد به كمك دیگران شتافته است.
وی در 5 سالگی یواشكی ته سیگار پدرش را میكشیده، در 7 سالگی اولین نخ سیگار را خریده و كامل كشیده و در 9 سالگی به قول خودش زهر ماری خورده، در 11 سالگی اولینبار حشیش را تجربه كرده است، 12 سالگی شروع رسمی اعتیادش بوده، از 12 سالگی تا 14 سالگی بیوقفه مواد مصرف میكرده، در 18 سالگی كاملا تغییر قیافه داده بهگونهای كه به گفته خودش حتی دوستان معتادش هم دیگر قبولش نداشتند و از وی دوری میكردند و در 23 سالگی درمان كامل شده است. حالا او، هم تجربیات خود را در اختیارمردم میگذارد و هم اینكه در كمپهای ترك اعتیاد به كمك دیگران شتافته است.
این سبك و سیاق در یك برنامه تلویزیونی قطعا میتواند تاثیرگذارتر از الگوهای كلام محوری باشد كه صرفا درباره عوامل مخرب اعتیاد سخن میگویند. برای مقابله رسانه با اعتیاد، این برنامه میتواند شروع خوبی باشد.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: jamejamonline.ir/ سیدرضا صائمی
مطالب پیشنهادی:
امیرحسین رستمی: میخواستند سیگاری ام کنند؛ من ترکشان دادم!
پزشكی روح در سخنرانی پادشاه
فیلم برنده اسکار2011 از منظر پزشکی
طـلا و مـس و اماس
یک گفتگوی متفاوت با شقایق دهقان و خواهرش!