بررسی كارنامه بازیگری فریبرز عرب نیا

 

در شرف رسیدن به كمال

 سریال مختارنامه به غیر از حفظ استانداردهایی كه برای قرار گرفتن یك سریال در زمره آثاری ویژه و مخاطب پسند دارد، قوت نشان دادن بازی‌های فوق‌العاده از بازیگرانش را هم دارد. بیش از همه بازیگران اما شاید فریبرز عرب نیا بود كه با بازی خوبش در نقش مختار ثقفی درخشید و توانست اعتباری را كسب كند كه قبلا در سینما و با بازی‌های متفاوتش هم كسب نكرده بود. غافلگیری‌ای كه او با حضورش در برنامه هفت در ذهن مخاطبان به وجود آورد همانند ظاهر شدن در نقش مختار در كارنامه بازیگری‌اش بود كه حالا شاید بتوان به او لقب بازیگر غافلگیر كننده را داد. بازیگری كه پنج سال برای یك كار كه همین مختارنامه باشد از باقی پیشنهادها گذشت.

 

اگرچه بازی در فیلم‌های «وصل نیكان» (ابراهیم حاتمی كیا)، «من زمین را دوست دارم» (ابوالحسن داوودی) اولین فیلم‌های یك بازیگر جوان و پیگیر بازیگری را نشان می‌دادند اما این فیلم‌ها به گونه‌ای نبودند كه استعدادهای ذاتی عرب نیا را نشان دهند. او گام به گام این مسیر را تجربه كرد تا به فیلمی كه باید به صورت جدی تری در آن حضور پیدا كند، برسد. زمان تجربه آموزی او اگرچه با حضور در فیلم‌های كارگردانان مطرحی سپری شد اما او با بازی در یكی از نقش‌های اصلی در فیلم ضیافت به گونه‌ای عمل كرد كه پرش و فاصله او از دوران اولیه حضورش كاملا مشهود بود. اولین همكاری او با مسعود كیمیایی پروسه جدیدی را در كارنامه كاری عرب نیا به وجود آورد. او با حضور در ضیافت این فرصت را به دست آورد تا بتواند در جو جدی تری امكان برون ریزی استعدادها و اجرای شیوه‌های مد نظر در بازیگری را داشته باشد.او با در هم آمیختن تكنیك و احساس در این فیلم به نوعی كم كم شرایط را برای نشان دادن شیوه‌های خاصی كه از ابزارهای او در بازیگری محسوب می‌شدند، به وجود آورد. مسعود كیمیایی در این فیلم به جز بهره گیری از حضور عرب نیا، از بازیگران جوانی در این كار استفاده می‌كرد كه تا قبل از حضور در این فیلم شرایطی برای تثبیت جایگاه بازیگری خود نداشتند. این فیلم در واقع، حكم تولد را برای هر كدام از این بازیگران داشت كه بعد از آن هر كدام به مسیرهای دلخواه و متفاوتی در بازیگری دست یافتند. موفقیت عرب نیا با بازی در نقش علی یزدانی در ارائه به دور از اغراق نقش یك مامور این اعتماد را برای كیمیایی به وجود آورد تا بتواند برای نقش اصلی فیلم بعدی‌اش به او تكیه كند.

 

بعد از سرگشتگی و عصیانگری‌های شخصیت اول فیلم‌های رضا موتوری و هامون، حالا نوبت به بازیگری از نسلی جدیدتر رسیده بود كه در یك اثر خیابانی بتواند احوالات جوانی از طبقه پایین دست جامعه را نشان بدهد. بازی در این فیلم برای عرب نیا گام منحصر به فردی محسوب می‌شد كه قرار بود به دست كارگردانی مسیر بازیگری‌اش تعیین و دشوارتر شود كه تا سال‌های سال همه از او صحبت كنند. سلطان موقعیتی از انسان‌ها را نشان می‌داد كه به دنبال عدالت می‌گردند و حاضرند برای تثبیت جایگاه خود از آرزوهایشان هم بگذرند. اگرچه در كنار عرب نیا بازیگر تازه كار و جوان دیگری هم بود كه قرار بود به سینما معرفی شود اما این فیلم به تمامی متعلق به بازیگر اصلی فیلم یعنی عرب نیا بود. ستاره جوان توانست یكی از بهترین بازی‌هایش را ارائه دهد: تصویر یك جوان جنوب شهری كه با پرسه زدن در خیابان‌های شهر، ما را یاد همان تصاویر آشنای جوانهای عاصی فیلم‌های كیمیایی می‌انداخت.

 

بازی در «شوكران» از بین فیلم‌هایی چون «جهان پهلوان تختی» و «طوطیا» برای عرب نیا وجوه متمایز دیگری را به ارمغان آورد اما نه به اندازه بازی در سلطان. بهروز در شوكران تصویر تازه‌ای از یك مرد را نشان می‌داد كه مدام دچار سرگشتگی در انتخاب و تردید در زندگی بود. این فیلم اگرچه دومین همكاری عرب نیا با بهروز افخمی محسوب می‌شد اما به مراتب همكاری با ثمرتری برای او محسوب می‌شد. چون جهان پهلوان از فیلمنامه‌ای برخوردار نبود كه بر اساس پرداختن به شخصیت خاصی نوشته شده باشد. در ادامه عرب نیا با بازی در «شیفته» و «رنگ شب» با بازی در نقش‌های خاكستری و منفی كاملا از دوران قبلی بازیگری‌اش فاصله گرفت. نكته ویژه‌ای كه در نقش‌های او دیده می‌شود مربوط به نقش‌های اولیه اوست كه كاملا دخالت هوشمندی و درایتش مشهود به نظر می‌رسید.

 

اگرچه عادت داشتیم او را در نقش مرد خشن ببینیم اما در انتخاب‌های بعدی‌اش حتی در باج خور هم كه شخصیت منفی را بازی می‌كرد به اندازه رنگ شب چهره‌اش مطلقا منفی نبود.

 

فریبرز عرب نیا از جمله بازیگرانی است كه به صورت بالفطره می‌تواند دو حس متضاد را در چهره و بیان خود به كار گیرد (به كارگیری دوحس متضاد لبخند و ناراحتی را در یك جهت در نشان دادن عكس العمل هایش) كه با به كارگیری این فن توانسته به عنوان بازیگری «شیوه گرا» لقب گیرد.

او با بازی در هر سه دوره زندگی شخصیت مختار سعی كرده تا از تمامی ترفند‌ها و فنونی كه در فیلم‌هایش آنها را به كار می‌گرفت، برای باورپذیری این نقش استفاده كند. علاوه بر تمامی فاكتورهایی كه یك بازیگر باید برای ایفای یك نقش تاریخی و مذهبی داشته باشد، یعنی علاوه بر بیانی جسور و چهره و استیلی چارچوب دار، به صراحت در این روزهای واپسین پخش مختار نامه مناسب‌ترین گزینه برای ایفای این نقش تاریخی و شخصیت انتقامجو، عرب نیا بوده است.

با اینكه تجربه بازی در سریال مختارنامه اولین حضور او در سریالی تاریخی و شخصیت مدار محسوب می‌شود اما او با آگاهی لازم توانسته به مولفه‌های بازی در این رسانه حتی بیشتر از بازیگران ثابت تلویزیونی هم دست یابد. طوری كه با گذشت هر قسمت از مختارنامه او با تكیه بر فن‌های نوگرا و وجذاب سعی می‌كند كه در ارائه شخصیت مختار از هر نوع گزند و آسیبی كه باعث تكرار شود پرهیز نماید. با گذشت فراز و نشیبی كه عرب نیا با بازی در برخی از فیلم‌ها داشته اما اضافه شدن پروژه مختارنامه به لیست كارنامه بازیگری او طراوت و تازگی متفاوتی را در نقش‌هایش به وجود آورده است.