به بهانه زادروز علی حاتمی...
بیوگرافی علی حاتمی
علی حاتمی (۲۳ مرداد ۱۳۲۳ تهران - ۱۵ آذر ۱۳۷۵ تهران) کارگردان، فیلمنامهنویس و تهیهکننده سینما بود. حاتمی در جایی متولد شد شبیه همان جایی که رضا خوشنویس در هزاردستان به مفتش آدرس میدهد؛ خیابان شاهپور، خیابان مختاری، کوچهٔ اردیبهشت. او دانشآموخته از دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر است. علی حاتمی حداقل ۱۵ فیلم بلند سینمایی و مجموعهٔ تلویزیونی ساختهاست.
درون مایه تمامی آثار حاتمی بر اساس ویژگیهای قومی و انسانهای رشد یافته در این باورها و اعتقادات، شکل گرفته است. شخصیت آثار او اغلب شبیهترین افراد به خصلت و باورهای قومیتهای ایرانی هستند. حاتمی که تقریباً تمامی آثارش را بر اساس فیلم نامههایی از خودش ساخته در انتقال فضا، زمان و شرایط اجتماعی دوره تاریخی که در فیلمش به تصویر کشیده، بسیار موفق بوده است. دیالوگهای فیلمهای او بسیار درخشان و قابل توجه هستند و در سینمای ایران اگر بی نظیر نباشند حتماً کمنظیر هستند. مجموعههای تلوزیونی علی حاتمی سلطان صاحبقران و هزاردستان نیز به اندازه آثار سینمایی اش مورد توجه بسیار قرار گرفتند.
علی حاتمی, طرح از: هانی انصاری
علی حاتمی به عنوان کارگردانی صاحب سبک و مؤلف، سعی کرد با استفاده از قصهها، مثلها، فولکلورها یا باورهای عامیانهٔ ایرانی، فرهنگ کهن کوچه و بازار و معماری دیرپای ایرانی ـ اسلامی طرحی نو در سینمای ایران دراندازد. وی به حق توانست فرهنگ، آداب و ارزشهای فکری و عملی مردم این سرزمین را بر پردهٔ خیال نقاشی کند از اینرو وی را به علت بهره بردن از زبان تصویر و خلق شخصیتهای شاعرانه، سعدی سینمای ایران میدانند.علی حاتمی به عنوان کارگردانی صاحب سبک و مؤلف، سعی کرد با استفاده از قصهها، مثلها، فولکلورها یا باورهای عامیانهٔ ایرانی، فرهنگ کهن کوچه و بازار و معماری دیرپای ایرانی ـ اسلامی طرحی نو در سینمای ایران دراندازد. وی به حق توانست فرهنگ، آداب و ارزشهای فکری و عملی مردم این سرزمین را بر پردهٔ خیال نقاشی کند از اینرو وی را به علت بهره بردن از زبان تصویر و خلق شخصیتهای شاعرانه، سعدی سینمای ایران میدانند.
حاتمی همواره در آثار سینمایی خود پیوندی ناگسستنی با اصطلاحات و گویشهای کوچه بازار داشت، بطوریکه کاربرد این دیالوگها به عنوان امضای وی در تقریباً تمامی آثار سینماییش حضور داشته و سینمای حاتمی را یک سینمای منحصر به فرد ساختهاست. برخی ازاین دیالوگهای ماندگار عبارتند از:
فیلم مادر ← «تلخی با قند شیرین نمیشه، شب رو باید بیچراغ روشن کرد»
فیلم کمال الملک ← دیالوگی از زبان مظفرالدین شاه «همه چیزمان باید به همه چیزمان بیاید»
فیلم سوته دلان ← «همه عمر دیر رسیدم»
فیلم سوته دلان ← «ساعت زنگ زده دیگه زنگ نمیزنه، چون زنگاشو زده»
فیلم مادر ← «خورشید دم غروب، آفتاب صلوة ظهر نمیشه»
و دهها دیالوگ ماندگار دیگر...
یارم به یک لا پیرهن خوابیده زیر نسترن, ترسم که بوی نسترن مست است هشیارش کند...
لیلا: تا این هنگام شب بود ظلمت
پرتو آوازی که بیدارم کرد, از آن کیست؟
طاهر: عشق
لیلا: عشق؟ از چه غمی سخن دارد؟
طاهر: از غم سرمستی, اما غم خود را به که گوید؟
لیلا: به او که همیشه خفته بود.
طاهر: صدای عشق می گوید؟
لیلا: بلبل در فصل گل خاموش است, چرا بیدارم کرد؟
طاهر: که راز دل بگوید, حکایت دل
لیلا: حکایت دل
طاهر: آشیان مرغ دل زلف پریشان تو باد...
دلشدگان...
دلشدگان سیزدهمین فیلم سینمایی علی حاتمی است. او این فیلم را در سال ۱۳۷۰ کارگردانی کرد. او علاوه بر کارگردانی این فیلم، نویسندهٔ فیلم نامه، تهیهکننده و طراح صحنهٔ آن نیز بوده است.
از آنجا که داستان فیلم دربارهٔ موسیقی ایرانی است، سرشار از صحنههایی است که به نوازندگی و فرهنگ اهالی موسیقی در دوران قاجار میپردازد. این صحنهها با توانایی منحصر به فرد علی حاتمی در خلق فضاهای قدیمی همراه شدهاست.
داستان فیلم دلشدگان
فیلم از روی داستان واقعی ای در زمان قاجار ساخته شده است که در آن گروهی از نوازندگان سازهای ایرانی به تفلیس سفر میکنند. این سفر که در دوران احمد شاه قاجار به وقوع میپیوندد به منظور پر کردن صفحه از ردیفهای موسیقی ایرانی صورت میگیرد. در این سفر ظلی خوانندهٔ بزرگ آن زمان به مرض سل مبتلا است در فیلم دلشدگان نیز یکی از تجار ایرانی واسطهٔ دربار و هنرمندانی غیر وابسته به درب خانه میشود تا ایشان به هزینهٔ کمپانی هند شرقی برای ضبط صفحه به پاریس بروند. در این سفر هر کس خاطرات گذشتهٔ خود را به نوعی مرور یا بازگو میکند. سرانجام خوانندهٔ گروه دلباختهٔ شاهزادهٔ نابینای تُرک میشود و در غربت جان میسپارد.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
اختصاصی سیمرغ