تخریب «جزیره هرمز» به بهانه گردشگری!

در این یادداشت آمده است: فرش خاکی در جزیره هرمز روز جمعه 27 بهمن آماده و به بهره‌برداری رسید. جزیره روز پر رفت و آمدی داشت. علاو بر چند انجمن و نهاد غیر دولتی، نهادهای دولتی و سازمانهایی مثل استانداری هرمزگان، سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری بندرعباس، بخشداری جزیره، میراث فرهنگی کشور، شورای شهر جزیره هرمز، دانشگاه آزاد اسلامی و انجمن هنرهای تجسمی جزیره هرمز که به تولد آن تبریک می‌گوییم از انجام این طرح حمایت کردند و با توجه به تبلیغات گسترده از ماه‌های قبل، مردم بسیاری به دیدن آن آمده بودند.

هدف مجریان آن برای جذب گردشگر به جزیره هرمز قابل تحسین است اما نباید فراموش که در روند کمک به گردشگری جزیره هرمز باید روش‌هایی را انتخاب کرد که طبیعت آن مخدوش و ویران نشود.

مدیر هنری چهارمین پروژه فرش خاکی در یکی از شبکه‌های اجتماعی اعلام کرده‌ که ابعاد این فرش حدود هزار و چهارصد متر مربع است و برای انجام آن نزدیک به چهار تن خاک رنگی جزیره هرمز به کار گرفته شده است! وی همچنین چهارمین فرش خاکی جزیره را هنری محیطی نامیده‌ است.

فاطمه زارع کارشناس محیط زیست در نشستی که در یک از خبرگزاری‌ها منعکس شده است اعلام کرده که جابجایی خاک هرمز در جزیره و انتقال آن از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر، نمی‌تواند ضرری به محیط زیست وارد آورد.

نه فقط به عنوان یک هنرمند که سال‌ها در عرصه هنر محیطی فعالیت دارد و به اشتباه یا درست الفبای استفاده از خاک رنگی را به در سال 1385 به مجریان فرش خاکی یاد داده است بلکه به عنوان یک شهروند که حالا شش ماه از سال را در جزیره زندگی می کند، اعلام می‌نمایم که از این سرانجام و استفاده به این روش متاسف هستم.

انجام فرش خاکی در مقیاس بزرگ حتی از ریختن زباله در طبیعت بدتر است. زیرا زباله‌ها را می‌توان در آینده جمع کرد اما کوه‌های رنگی اگر از حجمشان کم شود در آینده به حالت اول خود باز نمی‌گردند.  برای همین مردم روستای ورزنه در تالاب گاوخونی به دور کوه سیاه که به معدنی واگذار شده بود حلقه زدند و اجازه تخریب آن را ندادند. پس از دستگیری آنان وکلای محیط زیست به کمک آنها آمدند. حالا در جزیره هرمز سالانه چندین تن خاک رنگی به ساحلی آورده و در هنگام بارندگی خاک‌ها شسته و روانه دریا می‌شوند. در نتیجه ما حق نداریم خاک کوه‌ها را روانه دریا کنیم.

هنرمندان زمینی که نسل اول هنرمندان محیطی بودند چندان رویکرد زیست محیطی نداشتند اما فعالان محیط زیست از انجام اثر رابرت اسمیتسون آمریکایی جلوگیری کردند. او می‌خواست جزیره‌ای را با شیشه خرده پرنماید. همچنین اثر فنس روان کریستو و ژان کلوده با محدودیت‌هائی مواجه شد که انقطاع پیدا کند و زودتر برچیده شود تا حیوانات بتوانند به راحتی عبور نمایند.

مدیر هنری پروژه فرش خاکی اعلام نموده که ابعاد فرش چهارم خاکی از سه فرش گذشته بیشتر است. گویا در روز بهره برداری از فرش اعلام شده است آقای رئیس جمهور احمدی نژاد طی تماسی اعلام کرده‌اند که حاضرند هزینه ثبت فرش خاکی را در کتاب گینس بدهند. این رویکرد ارزش هنری این طرح را مخدوش می‌نماید.  چهار بار است مجریان فرش خاکی فقط رکورد خودشان را شکسته‌اند.

با توجه به اینکه هفت سالی است که در جزیره هرمز فعالیت هنری دارم و چهار سالی است که در آنجا خانه دارم و به همین دلیل کیفیت و کمیت خاک‌های آنجا را به خوبی می‌شناسم، خاک سرخ جزیره که بومی‌ها به آن گلک می‌گویند فراوان است و همه روز شاهد آن هستیم که کشتی‌های بزرگ آن را به ناکجاآباد می‌برند. شاید خاک ایران را به بیگانه می‌دهند!

بیشترین نگرانی رنگ زرد آن است که به طور سنتی "اخرا" نامیده می‌شد که نام لاتین آن "اوکر" است. این رنگ به صورت خاک و خالص قابل بهره‌برداری فقط در یک نقطه جزیره (در نزدیکی مرکز تحقیقات محیط زیست) وجود دارد.

اگرچه در سالهای گذشته شخصا از آن استفاده می‌کردم اما در سال جاری استفاده از آن را متوقف و حتی برای اشتغال زنان رنگ "اخرا" را به جزیره وارد می‌نماییم.

مهم تر از این رنگ در جزیره نوعی رنگ زرد فسفری داشت که درصد گوگرد آن بسیار بالا بود. به دلیل درخشندگی آن مورد استفاده قرار گرفته است و حالا دیگر وجود ندارد!

در زمان بازدید از این فرش بسیاری از گردشگران نمونه‌های خاک را به داخل بطری‌های خالی آب ریخته و با خود می‌برند. مسئولان جزیره حالا باید روشی را در پیش بگیرند که از این عمل جلوگیری نمایند.

اگر هدف کشانیدن مردم بندرعباس و یا گردشگران به جزیره باشد راه‌حل‌های بسیار متنوعی وجود دارد. در دوسال گذشته گردشگران بسیاری دوست داشتند در طبیعت آنجا بمانند. حالا خوشبختانه به بهانه فرش این امکان فراهم شده است و کافی است این اجازه داده شود و ما شاهد آن خواهیم بود که هزاران نفر راهی آنجا خواهند شد. اما حضور کمّی گردشگران، کمک زیادی به مردم بومی نخواهد کرد. باید تلاش شود گردشگران به تدریج و همیشه به جزیره بیایند در این صورت محیط زیبای آنجا ویران نخواهد شد.

از چندین سال قبل جزیره هرمز به عنوان یک منطقه نمونه گردشگری معرفی شده است و طرح آن برای الحاق به منطقه آزاد در مجلس شورای اسلامی به تصویب کمیسیون امنیت ملی رسیده است و برای ارائه در صحن علنی مجلس آماده می شود. در این روند تاکید شده است که رویکرد مورد نظر منطقه آزاد رویکردی با محوریت گردشگری خواهد بود. جزیره هرمز جذابیت های فرهنگی زیادی دارد.

دوستداران جزیره هرمز در حال آماده سازی طرحی هستند که قسمتهای نیم دایره جنوبی جزیره که حقیقتا زیباست به عنوان یک میراث ملی ثبت شود و در جهت حفظ آن تلاش شود. در غیر اینصورت چیزی برای بازدید باقی نخواهد ماند چرا که پهنای جزیره فقط هفت کیلومتر است و بسیاری از خاک های رنگی و کانی‌های آن محدود.