با 5 «آئین» زیبای نوروزی آشنا شوید

 

 

 

آیین كوسه گردی یكی از ایل های كرد در كشورمان «كوسه» نام دارد، كه در مناطق مختلف كردستان كوسه یا «كوسه وه وی» (Kosewewi) (كوسه گردی، كوسه برنشین) در دو زمان از سال برگزار می شود. كوسه فردی از اهالی روستاست(معمولاشبان روستا) كه در هنگام نوروز با قیافه و هیبتی غیرعادی و مضحك در حالی كه لباس های زیادی را روی هم پوشیده و پالتوی بلندی به تن كرده است باگذاشتن شاخ هایی از چوب یا داس و ریشی از پنبه یا پشم و سبیل درازی از موی بز به میان مردم می آید.

برای اجرای این مراسم، نقش زن كوسه را نیز یكی دیگر از جوانان روستا برعهده گرفته كه او نیز لباس زنانه كردی پوشیده و سرخاب سفیداب می مالد. كوسه و زنش همراه جمع جوانان در داخل روستا شروع به گشتزنی می كنند و به شوخی و گاه جدی با هم به مناظره می پردازند و با نكته پردازی مضحك و حركات خنده دار موجب شادی و خنده مردم می شوند. كوسه به هر خانه ای كه وارد می شود، اهالی آن خانه به استقبالش می روند و به مناسبت نوروز خشكبار و گاهی روغن و كره و تخم مرغ به او هدیه می دهند.
   

عروس گوله

نمایش عروس گوله یكی از آیین های استقبال از نوروز است. آروس یا اوروس به معنای الهه زیبایی است كه به عربی رفته و الف به عین تبدیل شده و دوباره با شكل جدید به زبان فارسی بازگشته است. زمان اجرای این نمایش آیینی از نیمه دوم اسفند آغاز می شود و تا فرارسیدن نوروز ادامه دارد.

عروس گوله معمولادر تمام نقاط گیلان و برخی مناطق مازندران با تفاوت هایی اندك اجرا می شود. این آیین بازمانده ای از اعمال نیایش كشاورزی است. در نمایش آیینی عروس گوله تعدادی از آدم ها در نقش های مختلف از جمله سرخون(خواننده) كاس خانم، ناز خانم، پیر بابا، غول، دایره زن و ساززن.. خانه به خانه آبادی می روند و در حالی كه گروهی از مردم آنها را همراهی می كنند شعر عروس گوله را در استقبال از نوروز می خوانند و مردم را شاد می كنند، نمایش عروس گوله با شیرین كاری های كاس خانم و ناز خانم آغاز می شود و برای تصاحب این دو عروس نبردی بین پیرمرد و غول آغاز می شود. سرنانواز نیز با یك خواننده افراد را همراهی می كنند.
   

آیین «آیینه تاودانی»

این آیین یكی از مراسم پیشواز نوروز در غرب گیلان و شهرستان رشت است. شكل آن به این صورت است كه با آغاز نوروز چند نفر از نوجوانان در پی تهیه آیینه، گل بنفشه، پامچال و شاخه های كوتاه و شمشاد برآمده و آیینه ای را كه دورو و مستطیل شكل است با این گل ها به گونه ای مزین می سازند، سپس آن را به ریسمان بلند وصل كرده و شب بعد از خوردن شام به خانه هم محلی ها می روند. خانه های روستایی معمولابا پایه های چوبی محصور است، از این نظر رفت و آمد در آنجا به سهولت امكان پذیر می شود. از آنجا كه وسایل گرمازا هیزم بوده، صاحبان خانه ها برای بیرون رفتن دود، در اتاق را نیم باز می گذاشتند.

این امر برای نوجوانان و پیام آوران نوروز خوشحال كننده بود، چون براحتی می توانستند آیینه و دسته گل را به داخل اتاق بیندازند، اما اگر در اتاق خانه ای بسته می شد ، خیلی آرام در را باز می كردند تا كسی از اعضای خانه متوجه حضور آنان نشود. معمولاسعی می شده دسته گل، سبزه و آیینه را به وسط اتاق بیندازند و در پشت در مخفی شوند. زن خانه نیز كه در حال پختن حلوا و شیرینی نوروزی بود، آیینه را برداشته و بعد از نگاه به آن به صاحب آیینه سكه یا تخم اردك یا مقداری حلوا هدیه می داد.
   

نوروز و بخت گشایی

یكی از باورها و مراسم در ایام نوروز، آیین بخت گشایی است كه معمولااز چهارشنبه آخر سال تا سیزده اجرا می شود. بخت گشایی تقریبا سراسر ایران و تمامی اقوام ایرانی رایج است. دخترانی كه باور دارند بخت آنها بسته شده است، در شب چهارشنبه سوری رسم گره گشایی را برپا می كنند.مراسم به این شكل است كه بعد از پایان مراسم چهارشنبه سوری به گوشه ای از دستمال و چارقد خود گره ای می زنند، سپس در كنار كوچه یا سر چهارراه می ایستند و از نخستین رهگذر می خواهند كه گره دستمال یا چارقدشان را باز كند، به امید آن كه گره از زندگی شان باز شود و در سال نو به خانه بخت بروند.

گردو شكستن: در برخی مناطق ایران، مردم گردو شكستن را در گشودن بخت موثر می دانند. دختر های دم بخت هفت عدد گردو و مقداری نبات را برمی دارند و به كارگاه كوزه گری می روند. كوزه گر آنها را پشت چرخ كوزه گری می نشاند و هفت بار چرخ را می گرداند و در هر بار یك گردو می شكند و براساس پر یا خالی بودن گردوها و نیز شكستن آنها بخت دختر را پیشگویی می كند.

سبزه گره زدن: رسم باز شدن بخت با گره زدن سبزه در روز سیزده بدر هم كه بیشتر مردم با آن آشنا هستند، رواج دارد و دختران دم بخت در این روز با گره زدن سبزه، نیت می كنند تا بختشان در سال جدید باز شود و مردم در این روز به مزاح می خوانند: سیزده به در، سال دگر، خانه شوهر!
   

سر زدن به قبور مردگان

یكی از آیین هایی كه همواره در بین اقوام ایرانی رایج بوده، رفتن به قبور مردگان در آخرین جمعه سال و دادن هدایایی به صورت خیرات به روح درگذشتگان بوده است. این مراسم ریشه در آیین های باستانی دارد كه مردم بر این باورند كه در این روز، روح مردگان در روزهای پایانی سال وارد خانه ها می شود.

عید غریبان: در كرمانشاه مرسوم است كه آخرین جمعه دو هفته قبل از عید نوروز كه به آن عید غریبان گفته می شود، مردم سر قبر مردگانی كه غریب هستند و قوم و خویشی ندارند، حاضر می شوند و در این روز شیربرنج، شیرینی، شربت، خرما و حلوا خیرات می كنند.
عید مردیل meradiyal یا عید مردگان: در این روز كه آخرین جمعه سال است، مردم همانند عید غریبان برای مردگان خودشان خیرات داده و بعد از فاتحه خوانی به خانه برمی گردند و معتقدند كه مردگان هم احساس دارند و چشم انتظارند كه عیدی بگیرند. مردم كرمانشاه علاوه بر جمعه آخر سال، یك روز قبل از عید كه سال كهنه گفته می شود، خیرات می دهند و در شب عید كه به آن شب برات beratمی گویند، سر قبور مردگان حاضر و فاتحه می خوانند.

 گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سيمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: روزنامه جام جم



مطالب پيشنهادي: