دزفول شهر آب و آجر در قلب خوزستان!

شهر دزفول در قلب خوزستان فرهنگی غنی و چندین هزارساله را در گاهواره خود دارد و در جای‌ جای تاریخ خود همواره کانون سرافرازی مردمی سخت‌کوش، مقاوم و فرهنگ دوست بوده است که وجود قدیمی‌ترین دانشگاه جهان در آن گواه این مدعا است. شهر دزفول با القاب مختلفی شناخته می شود از جمله سرزمین موج‌ های خروشان، کوه‌ های برافراشته و آبشارهای باشکوه، شهر گل‌ های رز و مریم، دشت‌ های سبز، مزارع حاصلخیز، شهر معماری غنی، شهر اصالت‌ ها و تاریخی کهن، شهر پارک‌ های ساحلی و مساجد تاریخی تعدای از آن است. اما معروف ترین لقب دزفول شهرآب و آجر است.

دزفول سرزمینی است که تجربه ی هزاران سال کار با آجر را در دل خود دارد.سرزمینی که وارث تمدن های آشوری ،سومری و ایلامی و سلسله های هخامنشی وساسانی است.« دیولا فوا»عقیده دارد که از آجر های خرابه معبد شوش، شهر های شوشتر و دزفول ساخته شده اند.

آجر واژه ای است بابلی وسنگی است ساختگی و دگرگون شده که از پختن خشت بدست می آید که ساختن آن ها را به سومری ها و بابلی ها نسبت داده اند.

ایرانیان که در طول هزارها با کاربرد آجر در بخش هایی از بنا آشنایی یافته بودند با رشد روز افزون جمعیت و گسترش شهر نشینی و ایجاد شهرهای تازه ،آجر را به عنوان  عمده ترین مسائل با توجه به محدودیت استفاده از چوب در ناحیه هایی از این سرزمین و مشکل کاربرد سنگ به دلیل انتقال حرارت و با توجه به باصرفه بودن و خوش دست بودن و قابلیت بالای اجرا و به کارگیری آجر در تمامی بخش های بنا بویژه کارایی فراوان در بر پا کردن پوشش های وسیع و بلند در کار بنایی و هنر معماری در ناحیه های گسترده ای از ایران مورد توجه قرار دادند.

تاریخچه آجر در شهر دزفول

قدیمی ترین ابعاد و اندازه ی آجر در شهر دزفول متعلق است به آجرهای پل باستانی ساسانی که به شاپور اول منسوب است. پل باستانی ۱۸۰۰ ساله دزفول مهم‌ترین و ممتازترین اثر تاریخی این شهر است که در سال ۲۶۳ میلادی ساخته شده است. این پل پس از پیروزی بر والرین و با به‌کارگیری اسرای رومی بر روی رود جاری و زلال دز بنا شده و در طول تاریخ همواره کانون تحولات مهم از جمله جنگ‌ ها و ظهور تمدن‌ ها بوده است.

پل باستانی شهر دزفول

ایـن پل باستانی هم‌ اکنون در مرکز دزفول و بر روی رودخانه دز در میان دو بوستان ساحلی رعنا و ولیعصر قرار دارد و شرق و غرب شهر را به هم متصل می‌کند و تا چند سال پیش راه عبور شهرهای شوشتر، اندیمشک و دزفول بود اما ضرورت توجه بیشتر به این اثر تاریخی سبب شد تا کاربری پل از حالت سواره به پیاده تبدیل شود تا مبادا هجوم خودروهای پرشمار در طول شبانه‌روز، آواری باشد بر پیکر ارزشمند این پل باستانی قدیمی. این اثر به‌عنوان یادگار اعصار تاریخی هنوز هم به حیات خود ادامه می‌دهد و در رأس کانون توجهات گردشگرانی است که دزفول را مقصد سیروسفر خود انتخاب می‌کنند.

معماری و هنر در شهر زیبای دزفول

دزفول، دیار خانه‌های قدیمی است و یکی از پایتخت‌ های معماری و شکوه هنر ایرانی – اسلامی است. معماری در دزفول آدمی را با دنیایی از ظرافت‌ ها و زیبایی‌ ها آشنا می‌ کند که شاید همانند آن در کمتر جایی از این مرز و بوم وجود داشته باشد. بافت تاریخی دزفول که تلاقی فرهنگ و تاریخ مردمان این دیار کهن است، شامل ۲۸ محله قدیمی و درهم‌تنیده است که تزئینات معماری بی‌نظیر آن، دزفول را به «شهر آجری» معروف کرده است. در محدوده بافت تاریخی دزفول بیش از یک‌صد اثر تاریخی ثبت ملی شده که شامل مسجد، حمام، گذر و بقعه و خانه است.

شهر زیبای دزفول

وجود بیش از ۲۰۰ خانه تاریخی در این بافت سبب شده تا بافت تاریخی دزفول نسبت به سایر آثار و مجموعه‌های تاریخی این شهرستان متمایز باشد به طوری که دزفول با برخورداری از این خانه‌ها می‌تواند به‌عنوان یک شهر توریستی با ردپایی از گذشته‌های زیبای معماری این مرزوبوم به جهانیان معرفی شود.

با وجود تمام تغییراتی که در چهره شهرهای امروزی پدید آمده اما بافت قدیم و کهن این شهرستان همچنان حکایت زیبایی از معماری ایرانی – اسلامی را روایت می‌کند؛ بنابراین بافت گردی در محدوده ۲۷۰ هکتاری بافت تاریخی دزفول شاید بتواند یکی از لذت‌بخش‌ترین قسمت حضور گردشگران و مسافران نوروزی در دزفول باشد ضمن اینکه برنامه‌های بافت گردی متعددی نیز از سوی اداره میراث فرهنگی دزفول برای نوروز در نظر گرفته شده است.

سازه های آبی دزفول، جاذبه ای شگفت انگیز

آسیاب های تاریخی دزفول بخش مهمی از سازه های آبی این شهر هستند که در سه قسمت رودخانه دز واقع شده اند. نخستین آسیاب آبی دزفول در دوره ساسانی بنا شده که استفاده از آنها برای آرد کردن گندم در دوران قاجاریه و پهلوی نیز استمرار داشته و اقتصاد این شهر را رونق بخشیده بود.

تعداد این آسیاب ها بین ۵۰ تا ۶۰ حلقه است که برخی از این آسیاب ها زیر پل قدیم ، برخی زیر پل جدید و برخی در محدوده ‘ علی کله ‘ در این شهر واقع شده اند که به دلیل طغیان رودخانه و قرار گرفتن در مسیر جاده ساحلی برخی از آنها تخریب شد به گونه ای که هم اکنون تنها حدود ۲۰ حلقه از این آسیاب ها باقی مانده است.

دیدنی های دزفول

در زمینه استفاده بهتر از طریق محوطه‌ سازی و ایجاد سفره خانه سنتی در کنار این سازه‌ ها و بازسازی و راه‌اندازی چرخ یکی از آسیاب‌ها این مجموعه لقب موزه آب به خود گرفته که استقبال خوبی از آن صورت گرفته است. قرارگیری موزه آب دزفول ( مجموعه آسیاب ها ) در بستر رودخانه دز، و در مجاورت جاده ساحلی و پارک ساحلی رعنا و پل قدیم دزفول، این مجموعه را به یکی از جاذبه های گردشگری دزفول تبدیل کرده است. در اسفند ماه ۱۳۹۰ در راستای ثبت جهانی سازه های آبی شهر دزفول به همراه بافت قدیم و پل تاریخی آن، دفتر یونسکو در دزفول بازگشایی شده است.

جاذبه های دیدنی شهر زیبای دزفول

یکی دیگر از جاذبه های زیبای دزفول قمش ها هستند. قمش ها بخشی از سازه‌ های آبی کم‌ نظیر شهر دزفول هستند که قدمت آنها به چند صدسال می‌ رسد که به‌صورت کانال‌ های آب‌رسانی زیرزمینی آب را به نقاط مختلف شهر هدایت کرده‌ اند. برای دسترسی به این کانال‌ ها، زیرزمین و گودال های عمیقی به عمق بیش از ۲۰ متر حفر شده‌ اند تا به آب رودخانه در نقاط مختلف شهر دسترسی داشته باشند. قمش مؤمنان و سربطاق چوقابافان دزفول یکی از این قمش ها است که درگذشته آب موردنیاز یک هزار و ۲۰۰ هکتار از زمین‌ های کشاورزی این منطقه را تأمین می‌ کرده است.

قمش تاریخی، گنجی تاریخی در اعماق زمین 

جاذبه‌ها و اماکن نام‌ برده در این مقاله تنها نمونه کوچکی از ظرفیت‌ های عظیم دزفول در حوزه گردشگری طبیعی، تاریخی و مذهبی است، این شهر با زیبایی‌ های طبیعی و منحصر به‌ فرد خود آماده استقبال از توریستان و گردشگران داخلی و خارجی است. 

بیشتر بدانید : دره ارواح: جاذبه هیجان انگیز دزفول + عکس

بیشتر بدانید : سوغات خوشمزه و صنایع دستی جذاب و دیدنی استان خوزستان + عکس

بیشتر بدانید : زیباترین پل ‌های ایران، از پل خواجو تا قدیمی ‌ترین پل دنیا در دزفول + تصاویر

 

گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع: eligasht.com