منصور درباره امام صادق علیه السلام تعبیر عجیبى دارد. مىگوید: جعفر بن محمد مثل یك استخوان در گلوى من است؛ نه مىتوانم بیرونش بیاورم و نه مىتوانم آن را فرو برم. نه مىتوانم مدركى از او به دست آورم و....
زندگی امام جعفر صادق (ع)
1- ششمین اختر تابناك آسمان امامت حضرت امام جعفر صادق علیه السلام در روز جمعه 17 ربیع الاول سال 83 هجرى در مدینه و در زمان عبدالملك بن مروان بن حكم دیده به جهان گشود. مادر آن حضرت «ام فروه» دختر قاسم بن محمد بن ابوبكر مىباشد. ایشان در سال 148 هجرى به دستور منصور عباسى به وسیله انگور زهرآلود مسموم و به شهادت رسید. مدفن مطهر آن حضرت در قبرستان بقیع و در جوار ائمه بقیع قرار دارد.
مدت امامت امام صادق ع
2- امام صادق علیه السلام مدت 12 تا 15 سال بنابر اختلاف با امام سجاد علیه السلام و بعد از شهادت جد بزرگوارش مدت 19 سال با امام باقر علیه السلام زندگى كرد و توانست به مقدار لازم از خرمن دانش این دو بزرگوار، خوشه چینى نماید. مدت امامت ایشان 34 سال به طول انجامید كه 18 سال در دوره اموى و 16 سال در دوره عباسى بوده است.
خلفاى معاصر امام جعفر صادق علیه السلام
3- خلفاى اموى معاصر امام جعفر صادق علیه السلام به ترتیب عبارتند از: هشام بن عبدالملك (114- 125)، ولید بن یزید بن عبدالملك(126- 125)، یزید بن ولید بن عبدالملك (126)، ابراهیم بن ولید بن عبدالملك (2 ماه و 10 روز از سال 126) و مروان بن محمد معروف به مروان حمار(132- 126).
خلفاى عباسى معاصر امام علیه السلام عبارتند از: ابوالعباس عبدالله بن محمد(137- 132) و ابوجعفر منصور دوانیقى (137- 148).
فرزندان امام جعفر صادق ع
4- از امام جعفر صادق علیه السلام هفت پسر و سه دختر بر جاى ماند كه عبارتند از: «اسماعیل»، «عبدالله» و «ام فروه» كه مادرشان فاطمه بنتالحسین بن على بن حسین علیه السلام است.
«امام موسى كاظم»، «اسحاق» و «محمد» كه مادرشان حمیده خاتون مىباشد. و «عباس»، «على»، «اسماء» و «فاطمه» كه هر یك از مادرى به دنیا آمده اند.
زندگی امام جعفر صادق ع
5- در یك دسته بندى، زندگانى امام جعفرصادق علیه السلام را مىتوان به سه دسته كلى تقسیم نمود:
الف- زندگانى امام در دوره امام سجاد و امام باقر علیهماالسلامكه تقریبا نیمى از عمر حضرت را به خود اختصاص مىدهد. در این دوره امام صادق علیه السلام از علم و تقوا و كمال و فضیلت آنان در حد كافى بهرهمند شد.
ب- قسمت دوم زندگى امام جعفر صادق علیه السلام از سال 114 هجرى تا 140هجرى مىباشد. در این دوره امام از فرصت مناسبى كه به وجود آمد، استفاده نمود و مكتب جعفرى را به تكامل رساند. در این مدت،4000 دانشمند تحویل جامعه داد و علوم و فنون بسیارى را كه جامعه آن روز تشنه آن بود، به جامعه اسلامى ارزانى داشت.
ج- هشت سال آخر عمر امام قسمت سوم زندگى ایشان را تشكیلمىدهد. در این دوره، امام بسیار تحت فشار و اختناق حكومت منصور عباسى قرار داشت. در این دوره امام دائما تحت نظر بود و مكتب جعفرى عملا تعطیل گردید.
علت انقراض حکومت اموی
6- در عصر امام صادق علیه السلام حكومت اموى منقرض شد. عواملى كه منجر به انقراض سلسله اموى شد عبارتند از:
- 1- حكومت موروثى استبدادى.
- 2- تحریف حقایق توسط محدثان مزدور و روحانیون دربارى.
- 3- مخالفت علنى و آشكار با سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و قرآن كریم.
- 4- اهانت به حرمین شریفین.
- 5- سوء استفاده از بیت المال مسلمین.
- 6- كامجویى و هوسرانى و میگسارى و ساز و آواز.
- 7- گرایش به تجملات و زیور آلات.
- 8- تعصب عربى و تحقیر موالى (غیر اعراب).
- 9- اختلافات و درگیرىهاى داخلى و نژادى.
- 10- قتل و غارت مسلمین خصوصا فرزندان بنىهاشم.
- 11- قیام مسلحانه شیعیان.
- 12- تعطیل شدن امر به معروف و نهى از منكر به سبب خشونت حكمرانان.
- 13- رواج شعارها و سنتهاى جاهلى.
7- بنى عباس در اواخر دوره بنىامیه از فرصت سیاسى كه به وجود آمده بود، استفاده كردند و حكومت را در سال 132 هجرى قمرى به دست گرفتند. و تا سال 656 هجرى قمرى حكومت كردند. سیاست عباسیان تا زمان معتصم بر مبناى حمایت از ایرانیان و تقویت علیه اعراب بود. صد ساله اول حكومت عباسى براى ایرانیان، عصر طلایى بود. چه آن كه برخى از وزراى ایرانى همانند برامكه و فضل بن سهل ذوالریاستین بعد از خلیفه، بزرگترین قدرت به شمار مىرفتند.
8- روساى بنى هاشم اعم از عبدالله محض و پسرانش محمد و ابراهیم و همچنین بنى عباس به نامهاى ابراهیم امام، ابوالعباس سفاح، ابوجعفر منصور دوانیقى و عموهاى اینها، در محلى به نام«ابواء» نهضت ضد اموى را از سال 100 هجرى آغاز كردند. و چون بنىالعباس زمینه را براى خودشان مهیا نمىدیدند، با «محمد نفس زكیه» به عنوان مهدى امت بیعت كردند.
9- بعد از آن كه روساى بنى هاشم با محمد بیعت كردند، از امام جعفر صادق علیه السلام نیز دعوت نمودند كه با محمد به عنوان مهدى امت بیعت كند ولى حضرت به آنها فرمود كه در نزد ما اسرارى است. این پسر، مهدى امت نیست و وقت ظهور نیز فرا نرسیده است. حضرت در آن جلسه بیان داشتند كه ابوالعباس سفاح و برادرانش به خلافت خواهند رسید و به عبدالعزیز بن عمران زهرى فرمود كه ابوجعفر منصور قاتل محمد و برادرش ابراهیم خواهد شد.
10- مبلغان بنى عباس در آغاز، مردم را با عنوان «الرضا من آل محمد» یا «الرضى من آل محمد» تبلیغ مىكردند. دو تن از ماهرترینشان عبارت بودند از: «ابوسلمه خلال» و «ابومسلمخراسانى». ابوسلمه كه به وزیر آل محمد لقب گرفت، در كوفه مخفیانه تبلیغ مىكرد و ابومسلم كه به امیر آل محمد ملقب شد، در خراسان مردم را بر علیه دستگاه حاكمه اموى مىشوراند.
یكى از كارهاى زشت ابومسلم این بود كه نسبت به ابوسلمه حسادت مى ورزید. نامه هایى به سفاح و عموهاى سفاح نوشت و به آنها اطلاع داد كه ابوسلمه قصد دارد خلافت را از آل عباس به نفع آل ابى طالب تغییر دهد. ولى سفاح نپذیرفت و گفت: چیزى بر من ثابت نشده است.
ابومسلم وقتى كه فهمید ابوسلمه از توطئه او آگاه است، عدهاى را مامور كرد كه هنگام برگشت ابوسلمه از نزد سفاح، او را شبانه به قتل برسانند. و چون قاتل یا قاتلین از اطرافیان سفاح بودند، خون ابوسلمه لوث شد و خوارج را به عنوان قاتل معرفى كردند.
11- مسعودى در مروج الذهب مىنویسد: ابوسلمه بعد از كشته شدن ابراهیم امام به این فكر افتاد كه خلافت را از آل عباس به نفع آل ابى طالب تغییر دهد. نام هاى در دو نسخه براى امام جعفر صادق علیه السلام و عبدالله محض نوشت و به مامور گفت: این دو نامه را مخفیانه به امام جعفر صادق علیه‌السلام بده و اگر قبول كرد، نامه دیگر را از بین ببر و اگر نپذیرفت، نامه دوم را براى عبدالله ببر و طورى عمل كن كه هیچ كدام نفهمند كه براى دیگرى نامه نوشتم.
فرستاده، نامه را اول براى امام برد. ایشان قبل از آن كه نامه را مورد مطالعه قرار دهد، به آتش گرفت و آن را سوزاند و بیان داشت كه ابوسلمه شیعه و طرفدار ما نیست. فرستاده، نامه دیگر را به عبدالله محض داد كه بسیار خوشحال و مسرور گردید.
صبح زود نزد امام صادق علیه السلام آمد و جریان را اطلاع داد. امام به او گفت كه ابوسلمه عین این نامه را براى من نیز نوشته بود ولى آن را سوزاندم. به او گفت: ابوسلمه طرفدار ما نیست. از چه زمان اهل خراسان شیعه تو شده اند كه مى گویى شیعیان ما نوشته اند؟ آیا تو ابومسلم را به خراسان فرستادى؟ آیا تو به آنها گفتى لباس سیاه بپوشند و آن را شعار خود قرار دهند...؟ عبدالله از این سخنان ناراحت شد و شروع به بحث با امام نمود.
12- در بررسى نامه ابوسلمه باید گفته شود كه این جریان مقارن ظهور بنى العباس است و ابومسلم شدیدا در فعالیت است كه ابوسلمه را از میدان به در كند و در این قضیه عموهاى سفاح نیز او را تایید و تقویت مىكنند.
با این وصفى كه مسعودى نوشته، معلوم مى گردد كه ابوسلمه مردى سیاسى بوده و سیاستش از این كه به نفع آلعباس كار كند، تغییر مىكند و چون هر كسى را نیز براى خلافت نمى توان معرفى نمود، سیاست مآبانه یك نامه را به هر دو نفر كه از شخصیتهاى مبرز بنى هاشم هستند، از اولاد بنى الحسن «عبدلله محض» و از اولاد بنى الحسین «امام صادق علیه السلام» مىنویسد كه تیرش به هر جا اصابت كرد، از آن استفاده كند. بنابراین در كار ابوسلمه با توجه به وفاداریش به بنى عباس و تثبیت حكومت در خاندان آنها و دعوت از دو نفر براى بیعت با آنان، نشان دهنده جدى نبودن دعوت و آمیخته بودن آن با تزویر و عدم آگاهى از نظام واقعى امامت است و فقط مى خواسته كسى را ابزار قرار دهد.
به علاوه این كار، كارى نبوده كه به نتیجه برسد و بهترین دلیل آن، این است كه هنوز جواب نامه به دست ابوسلمه نرسیده بود كه غائله به كلى خوابید و ابوسلمه از میان رفت.
13- بعضى از كسانى كه ادعاى تاریخ شناسى دارند، با انكار و اعتراض مى پرسند كه چرا امام صادق علیه السلام در جواب نامه ابوسلمه چنان برخوردى داشته است؟
در جواب به این افراد، باید گفته شود كه در این قضیه نه شرایط معنوى در كار بوده كه افرادى با خلوص نیت چنین پیشنهادى را بیان كنند و نه شرایط ظاهرى و امكاناتى فراهم بوده كه بتوان به واسطه آن اقدام عملى نمود.
علت خوددارى و امتناع امام صادق علیه السلام از قبول درخواست ابوسلمه:
اولا این بود كه امام مى دانست بنى عباس ساكت نخواهند نشست و امام را به شهادت مىرسانند. بدون آن كه شهادت امام هیچ فایده و اثرى براى اسلام و مسلمین داشته باشد.
ثانیا در آن عصرى كه امام مى زیست، آنچه كه براى جامعه اسلامى بهتر و مفیدتر بود، رهبرى نهضت علمى، فكرى و تربیتى بود كه اثر آن تاكنون هست؛ كما این كه در عصر امام حسین علیه السلام آن نهضت ضرورت داشت كه اثرش هنوز نیز باقى است.
14- از سال 129 هجرى تا 132 هجرى كه عباسیان روى كار آمدند؛ چون بنى امیه رو به ضعف و سقوط مى رفتند، فرصت این كه امام را تحت فشار قرار دهند، نداشتند و از طرفى عباسیان نیز كه شعار طرفدارى از خاندان پاك پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و گرفتن انتقام خون به ناحق ریخته آنان را مى دادند، به امام فشارى وارد نمى آوردند. از اینرو، این دوران، براى امام دوران آرامش و آزادى بود و فرصت بسیار خوبى براى فعالیتهاى علمى و فرهنگى به شمار مى رفت، فرصتى كه براى هیچ یك از امامان دیگر به غیر از امام باقر علیه السلام كه اندكى از این فرصت براى ایشان به وجود آمد و فعالیت علمى را شروع كرده بود. و هم چنین براى امام رضا علیه السلام فراهم نگشت. ولى امام صادق علیه السلام هم عمر طولانى(حدود 70 سال) داشتند و هم محیط و زمان براى ایشان مساعد بود.
عوامل موثر در جنگ عقاید در زمان امام صادق ع
15- در زمان امام جعفر صادق علیه السلام در جامعه اسلامى شور و نشاط فوق العادهاى پیدا شد كه منشا جنگ عقاید گردید. به طور خلاصه مى توان عوامل مؤثر در این نشاط را در چهار مورد بررسى كرد:
الف- محیط آن دوره، محیط كاملا مذهبى و اسلامى بود و مردم تحت انگیزه هاى مذهبى، زندگى مى كردند. تشویق هاى پیامبر به علم و دانش و تشویق و دعوتهاى قرآن كریم به علم و تعلم و تفكر و تعقل، عامل اساسى این نهضت و شور و نشاط بود.
ب- نژادهاى مختلفى كه سابقه فكرى و علمى داشتند، در دنیاى اسلام وارد شدند و تحولاتى را در جامعه ایجاد كردند.
«جهان وطنى اسلامى» عامل سومى بود كه زمینه را مساعد مىكرد. اسلام با وطنهاى آب و خاكى مبارزه كرده بود و وطن را «وطن اسلامى» تعبیر مىكرد كه هر جا اسلام هست، آنجا وطن است و در نتیجه تعصبات نژادى تا حدود بسیار زیادى از میان رفته بود. به طورى كه نژادهاى مختلف با یكدیگر همزیستى داشتند.
د- عامل دیگرى كه زمینه این جهش و جنبش را فراهم مىكرد، «تسامح و تساهل دینى» بود.
یعنى مسلمانان به خاطر هم زیستى با اهل كتاب، آنها را تحمل مىكردند و آن را برخلاف اصول دینى خود نمى پنداشتند. در آن زمان اهل كتاب، اهل علم و دانش بودند كه وارد جامعه اسلامى شده بودند و مسلمین نیز مقدم آنها را گرامى مى شمردند. در نتیجه در همان عصر اول، معلومات آنها را گرفتند و در عصر بعدى، خود در راس جامعه اسلامى قرار گرفتند.
16- امام صادق علیه السلام در عصرى زیست كه علاوه بر حوادث سیاسى، یك سلسله حوادث اجتماعى و پیچیدگى ها و ابهام هاى فكرى و روحى پیدا شده بود كه اسلام را تهدید مىكرد. ظهور متكلمان ، صوفیه (خشكه مقدسها) ، زنادقه ، مكتب ها و نحله هاى مختلف فقهى جبریه، مشبهه، تناسخیه و ... اختلاف قرائت، اختلاف در تفسیر، و رشد گروه خوارج و مرجئه از آن جمله بودند. هر كدام عقاید خود را ترویج مىكردند و به نحوى نظر مىدادند. از این رو، تشنگى عجیبى به وجود آمده بود كه لازم بود امام به آنها پاسخ مناسب گوید.
شاگردان امام صادق ع
17- امام صادق علیه السلام با تمامى این جریاناتى كه وجود داشت، برخورد كرد. از نظر قرائت و تفسیر، یك عده شاگردان امام هستند. در باب نحله هاى فقهى هم كه مكتب امام صادق علیه السلام قوىترین و نیرومندترین مكتب هاى فقهى آن زمان بوده، به طورى كه اهل تسنن هم اعتراف نمودند. ابوحنیفه و مالك شخصا از محضر امام استفاده كردند و مالك بارها از مدینه به خدمت امام مىرسید و از وجود ایشان استفاده مىبرد. شافعى و احمد بن حنبل نیز از شاگردان شاگردان امام هستند.
امام صادق علیه السلام با در نظر گرفتن نیاز شدید جامعه و آمادگى زمینه اجتماعى مناسب، دنباله نهضت علمى و فرهنگى پدرش را گرفت و حوزه علمى وسیعى به وجود آورد و در رشته هاى مختلف، شاگردان بزرگى همچون «هشام بن حكم كندى»، «محمد بن مسلم»، «ابان بن تغلب»، «هشام بن سالم»، «معلى بن خنیس»، «محمد بن على بن نعمان بجلى كوفى» معروف به «مؤمن الطاق»، «مفضل بن عمر»،«ثابت بن دینار» معروف به «ابوحمزه ثمالى»، «زرارة بن اعین»، «جابر بن یزید جعفى كوفى»، «صفوان بن مهران جمال اسدى كوفى» معروف به «صفوان جمال»، «عبدالله بن ابى یعفور»، «حمران بن اعین شیبانى»،«حمزه طیار»، «برید بن معاویه عجلى»، و ... تربیت نمود.
18- در دوره امام صادق علیه السلام، شیعیان و طرفداران امام با نوعى پیوستگى فكرى و عملى، تشكیلاتى را به وجود آورده بودند و امام صادق علیه السلام نیز با خلفا مبارزه مخفى مىكرد. نوعى جنگ سرد در میان بود. معایب، مثالب و مظالم خلفاى جور به وسیله امام در دنیا پخش شد. حتى امام به منظور تبلیغ ولایت و امامت خود، نمایندگانى به مناطق مختلف از جمله خراسان مىفرستاد.
فشار گسترده سیاسى حكام اموى و عباسى گویاى این حقیقت است كه یاران امام به خاطر مصون ماندن از گزند حكام زورگو، «تقیه» مىكردند. تاكیدهاى مكرر امام بر «تقیه» نشان دهنده فعال بودن این تشكیلات به طور مخفى و تصمیم جدى حكومت بر سركوب كردن حركتها است. برخى از روایتهاى موجود نشان مىدهد كه شیعیان به شدت تحت فشار بودند.و از ترس شمشیر برهنه منصور، راه تقیه را در پیش گرفتند.
جاسوسان اموى و عباسى، مراقب رفت و آمدهاى امام و اصحابشان بودند. اگر كسى تماسى برقرار مىكرد، با كمال احتیاط این عمل را به انجام مىرساند. زیرا دستگاه خلافت اگر فردى را مىشناخت كه به اهلبیت علیهم السلام اظهار محبت مىكند، سرنوشت او با مرگ یا سیاهچال و زندان ابد، رقم مىخورد. چنان كه یكى از اطرافیان امام زیر شلاق جان سپرد.
به همین خاطر امام از بعضى از شیعیان روى برمىگرداند و حتى برخى را مورد سرزنش قرار مىداد.
19- از رویدادهاى دیگر زندگى امام صادق علیه السلام فوت فرزند بزرگش اسماعیل است كه بسیار مورد علاقه امام بود. طبق روایات، امام در مرگ او بسیار بىتابى و بدون ردا و با پاى برهنه دنبال جنازه او حركت مىكرد. امام والى مدینه و جمعى انبوه از معاریف و مشایخ مدینه را حاضر كرد و از همگى آنها دعوت نمود كه خوب به چهره اسماعیل نگاه كنند كه آیا مرده یا زنده است؟
همگى مرده بودن اسماعیل را تصدیق كردند. این عمل چند بار انجام شد. سپس فرمود: خدایا! تو شاهد باش. و دست امام موسى كاظم علیه السلام را گرفت و فرمود: «هو حق و الحق معه و منه الى...»؛ او حق است و حق با اوست تا ظهور امام غایب. اسماعیل در قبرستان بقیع به خاك سپرده شد. فرقه اسماعیلیه منتسب به این فرزند امام مىباشند.
20- از حوادث مهم دوره زندگى امام صادق علیه السلام كه در زمان خلافت هشام بن عبدالملك، دهمین خلیفه اموى به وقوع پیوست، «جنبش مسلحانه زید بن على» است. زید فرزند بزرگتر امام سجاد علیه السلام است كه در روز جمعه سوم صفر سال 123-121 هجرى قمرى بنا بر اختلافى كه وجود دارد در كوفه به همراهى 5000 نفر دست به قیام زد و پس از دو روز درگیرى به شهادت رسید. یاران زید با تدابیر امنیتى شدیدى، پیكر بىجان او را دفن نمودند ولى با گزارش حفار، حاكم كوفه به گور دست یافت و بعد از جدا كردن سر از بدن، پیكرش را در محله «كناسه» كوفه به مدت چهار سال به دار آویختند.
در باره ادعا یا عدم ادعاى امامت زید، گزارشهاى ضد و نقیضى نقل شده است. در بعضى روایات كه از امام صادق علیه السلام وجود دارد، آمده است كه: «خدا زید را رحمت كند، او عالمى درست گفتار بود.» «او مردى با ایمان، عارف، دانشمند و درستكار بود. و اگر زمام امور را به دست مىگرفت، مىدانست آن را به چه كسى بسپارد.» «به خدا قسم عمویم زید راه شهداى حق را پیمود، راه شهیدانى كه در كنار رسول خدا صلی الله علیه و آله، على و حسین علیهماالسلام شربت شهادت نوشیدند.»
فلسفه قیام یزید در چند امر، خلاصه مى گردد:
- الف- انتقام خون شهداى كربلا.
- ب- امر به معروف و نهى از منكر و اصلاح وضع موجود.
- ج- تشكیل حكومت اسلامى و واگذارى آن به ائمه اطهار علیهم السلام.
21- از حوادث دیگر در دوره زندگى امام صادق علیه السلام، «قیام یحیى بن زید بن على» است كه در سال 125 هجرى در خراسان و در زمان حكومت هشام بن عبدالملك صورت گرفت و در همین سال به شهادت رسید.
22- «قیام محمد نفس زكیه» از حوادث دیگر دوره امام صادق علیه السلام است. او در سال 145 هجرى و به همراهى 250 نفر از اصحاب خود در ماه رجب به عنوان خروج بر منصور عباسى به مدینه آمد و شهر را در تصرف خود در آورد. سرانجام در درگیرى با لشكر عیسى بن موسى در اواسط ماه رمضان همان سال در سن 40 سالگى به قتل رسید.
ابراهیم برادر محمد نیز بعد از قتل نفس زكیه، قیام كرد و در نزدیكىهاى كوفه كشته شد و بدین گونه پیشبینى امام صادق علیه السلام به وقوع پیوست.
23- در سال 136 هجرى منصور دوانیقى دومین خلیفه عباسى، به خلافت رسید و تا سال 158 هجرى حكومت كرد. دوران منصور یكى از پراختناقترین دورانهاى تاریخ اسلام است. به طورى كه حكومت ارعاب و ترور، نفسهاى مردم را در سینه خفه كرده و وحشت، همه را فراگرفته بود. او براى استحكام پایههاى حكومت خود، افراد زیادى را به قتل رساند كه ابومسلم خراسانى را مىتوان یكى از این افراد دانست.
مهمترین مسئلهاى كه منصور را به رنج و زحمت مىانداخت، وجود علویان كه در راس آنان شخص امام جعفر صادق علیه السلام قرار داشت، بود.
وى براى این كه شخصیت و عظمت امام را بكاهد، شاگردان امام را رو در روى ایشان قرار مىداد تا با آن حضرت به مباحثه برخیزند و امام را مغلوب كنند ولى موفق نگردید.
24- از روزى كه منصور به حكومت رسید تا روز شهادت امام جعفر صادق علیه السلام كه 12 سال به طول كشید، با وجودى كه بین امام و منصور فاصله زیادى وجود داشت، زیرا امام در حجاز بودند و منصور در عراق مىزیست ولى به انواع مختلف، امام را مورد آزار و اذیت خود قرار مىداد و چندین بار امام را نزد خود فراخواند تا او را به شهادت برساند ولى موفق به انجام نیت شوم خود نشد.
منصور درباره امام صادق علیه السلام تعبیر عجیبى دارد. مىگوید: جعفر بن محمد مثل یك استخوان در گلوى من است؛ نه مىتوانم بیرونش بیاورم و نه مىتوانم آن را فرو برم. نه مىتوانم مدركى از او به دست آورم و كلكش را بكنم و نه مىتوانم تحملش كنم.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع: tebyan.net
