بر اساس تقویم مایاها جهان ۷ هزار سال دیگر ادامه دارد یا 2012 پایان دنیاست؟

در بازخوانی پدیده ۲۰۱۲، نمی توان نقش مایاها را نادیده گرفت. آنها یک ضلع اصلی از این مثلث هستند.

اگر قرار است جهان در سال ۲۰۱۲ که به اواخر آن نزدیک می شویم پایان یابد، باور برخی بر این است که این تاریخ پایان پنجمین دوره ۵۱۲۵ ساله تقویم قوم مایا است. برخی از این عقاید بر اساس دریافت های متفاوت از مفاهیمی همچون اسطوره شناسی و پیشگویی بر اساس اعداد است. گفته می شود پس از آغاز مجموعه تحولات دسامبر ۲۰۱۲، سیاره زمین و ساکنان آن متحمل تغییرات مثبت فیزیکی و ذهنی خواهند شد و این امر سبب می شود که سال ۲۰۱۲، آغاز عصر جدیدی برای بشریت باشد.


بر خلاف عقیده ذکر شده در بالا، برخی دیگر باور دارند که سال ۲۰۱۲ آغاز رستاخیزی (آرماگدون) برای بشریت است. در فیلم ها و داستان ها و مستندهای تلویزیونی بسیاری از هر دو عقیده ذکرشده در بالا، استفاده شده است. محققان مختلفی درباره اینکه آیا فاجعه ای در سال ۲۰۱۲ رخ خواهد داد، بحث کرده اند و به این نتیجه رسیده اند که نشانه های رستاخیز قریب الوقوع(پدیده ۲۰۱۲) نه در عقاید باستانی مایاها یافت شده، نه در مطالعات علوم معاصر. مایاشناسان سرشناس نیز درباره اینکه آیا سال ۲۰۱۲ پایان دوره تقویم این قوم است و آیا این تاریخ سرآغاز دوره ای جدید برای بشریت است بحث کرده اند و بیان داشته اند که این عقاید دریافت های نادرست از تاریخ مایاها است. در باورهای امروزه این قوم نیز پدیده ۲۰۱۲ کاملا در تضاد با عقاید آنهاست. همچنین در منابع قدیمی این قوم نیز پیدا کردن سرنخ هایی از بیان این موضوع بسیار نادر و کمیاب است. این امر بیان کننده این است که حتی در میان بزرگان قوم مایا نیز اختلافات بسیاری بر سر درستی این موضوع وجود دارد. همینطور اخترشناسان و دانشمندان علوم طبیعی دیگر نیز این نظریه را رد کرده اند. ناسا نیز این گمانه زنی ها را به حدسیاتی شباهت داده است که در دهه ۹۰ دریاره اخلال در سیستم های رایانه ای در آستانه سال ۲۰۰۰ وجود داشت. ما نمی دانیم!

به تازگی باستان شناسان موفق به کشف دالانی در شهر باستانی زولتان شده اند که توسط نقاشی های گوناگون و خطوط هیروگلیف تاریخ این شهر و قوم مایا را روایت کرده و پیش بینی می کند تاریخ حداقل ۷۰۰۰ سال دیگر ادامه دارد.

باستان شناسان در تازه ترین حفاری های خود در کلان شهر زولتان که از قوم مایا به جامانده نقاشی های دیواری را کشف کرده اند و برخلاف یافته های پیشین آنها از پایان جهان در سال ۲۰۱۲ خبر نمی دهند. آینده ای که آنها پیش بینی می کنند تا قرن ها بعد ادامه دارد.

به گزارش نشنال جئوگرافیک، در این نقاشی ها علاوه بر تصاویر ترسیم شده از پادشاه و ملازمانش، اعداد و محاسبات متعددی به چشم می خورند که کاتبان باستانی از آنها برای درک زمان استفاده می کردند. این حکاکی ها به رغم تفسیرهای غلط از آخرالزمان ۲۰۱۲، نشان می دهند تاریخ جهان تا قرن ها بعد ادامه خواهد داشت.

یکی از باارزش ترین جنبه های این حفاری راه یافتن باستان شناسان به درون جامعه قوم مایا است که تاکنون ناشناخته مانده بوده و می تواند زندگی اجتماعی آنها را به تصویر بکشد. ویلیام ساتورنو که رهبری این حفاری ها را به عهده دارد، می گوید: «نمونه ای شبیه به نقاشی هایی که در این منطقه کشف کرده ایم تاکنون دیده نشده است.»؛ او و همکارانش در سایت زولتان که به چشم افراد عادی منطقه ای ۱۶ کیلومتری است و سطح بخشی از جنگل های شمال گواتمالا را تشکیل می دهد، موفق به این کشف باارزش شده اند.

اولین بار فرانکو راسی دانشجوی دکترای باستان شناسی دانشگاه بوستون در سال ۲۰۱۰/۱۳۸۹ موفق شد تونلی را در این سایت کشف کند که روی دیوارهای آن اثر کمرنگی از نقاشی هایی با خطوط قرمز دیده می شد. اندکی بعد او و همکارانش با کنار زدن گل ولایی که حکاکی ها را پوشانده بود، متوجه شدند با علامت هایی حجاری شده و نقوش متعدد روبه رو هستند. حفاری ها در سال ۲۰۱۱/۱۳۹۰ نشان دادند که این تونل می تواند یک اتاق کار باستانی باشد که مایاها برای حفظ تاریخ زولتان از آن استفاده کرده اند.

راسی می گوید: «آن چیزی که باعث می شود این اتاق بسیار جالب توجه باشد، وجود فضای کار و نیمکت های داخل آن است که احتمالا افراد روی آنها می نشسته اند و نقاشی هایی را در کتاب هایی ترسیم می کرده اند که قرن هاست دیگر اثری از آنها نیست. این کتاب ها احتمالا پر از محاسبات پیچیده بوده اند که برای پیشگویی آینده شهر استفاده می شده و نویسندگان آنها برای توصیف تاریخ به جدول هایی مراجعه می کرده اند که روی دیوارها دیده می شوند و اعداد بسیاری روی آنها نوشته شده است. این اتاق ها باید در سایت های دیگر نیز وجود داشته باشند اما این اولین بار است که ما با یک نمونه از آنها برخورد می کنیم.»

● تاریک و روشن قوم مایا

سر در ورودی دالان حکاک ها و نویسنده ها را سال ها پیش فرسایش و رطوبت جنگل از بین برده است. پیش از این، این دالان بخشی از ساختمان کوچکی بوده که زمانی به میدان اصلی شهر راه داشته که توسط هرم ها پوشیده شده بود، در این میدان عمومی، بزرگان جشن برگزار می کرده اند و فروشندگان دوره گرد احتمالا به کار فروش ظرف های گلی خود مشغول بوده اند. این شهر که در سال ۱۹۱۵/۱۲۹۴ کشف شده، تنها ۸ کیلومتر با سن بارتلو، دیگر کلان شهر مایاها فاصله دارد و در سال ۲۰۰۰ با کشف دیوارنماهایی در آن توسط ساتورنو معروف شده است.

گستره تمدن مایا پس از این دو شهر عظیم به سرزمین های دیگری می رسد که اکنون کشورهای گواتمالا، بلیز و منطقه یوکاتان در مکزیک را تشکیل می دهند. به نظر می رسد در حدود ۹۰۰ سال پس از میلاد این مرکز حیات مایاها که شامل زولتان نیز می شده، بر اثر خشکسالی و احتمالا درگیری های سیاسی ویران شده است. شاید نومیدی این انسان ها در سال های پایانی تمدن مایا نیز در شکل گیری نقاشی های تازه کشف شده در دالان حکاک ها مؤثر بوده است.

البته با وجود سال های ناآرامی و غارت، فضای داخلی این دالان و اتاق ها کاملا دست نخورده باقی مانده است. در میان تصاویر نقاشی شده روی سه دیوار آن نقاشی نارنجی رنگی از مردی به چشم می خورد که بخش سپرمانند سفیدی روی سر و قفسه سینه اش را پوشانده، علاوه بر این پادشاهی که سرش با کلاهی از پرهای آبی تزئین شده روی یکی از دیوارها حکاکی شده، به وسیله پرده ای که توسط استخوان های انسان از دیوار آویزان شده پنهان شده و با کنار زدن آن آشکار می شود. اما هنوز هم کشف دیگری وجود دارد که جالب توجه تر از نمونه های پیشین است. همکاری دیوید استوارت کتیبه شناس و باستان شناس با هتر هرست که هنرمند است، به کشف نشانه هایی از خط هیروگلیف که به سختی قابل دیدن است، در دیوارهای شرقی و شمالی این دالان منجر شده است.

یک جدول قمری و یک حلقه اعداد نیز کشف شده که برای محاسبه تاریخ بر اساس حرکت اجرام آسمانی استفاده می شد. محاسبات تاریخی انجام شده در این دالان تا حدود ۷۰۰۰ سال آینده ادامه دارند و بر خلاف نشانه های پیشین که برخی (به اشتباه) آن را پایان جهان در سال ۲۰۱۲ تعبیر کرده اند، نشان می دهند که تاریخ از دید این قوم ادامه داشته است. محققان می گویند شاید بخشی از تلاش انسان ها در این دالان به پیش بینی وقایع در زمان قطحی و خشکسالی که گریبانگیر آنها بوده نیز برگردد. به نظر می رسد ساکنان زولتان کمتر از دیگر گروه ها به پیش بینی پایان جهان علاقه مند بوده اند.

راسی می گوید: «علی رغم این کشف تازه، هرگز نخواهیم توانست تمامی اسرار این دالان را کشف کنیم. این منطقه در دهه ۱۹۷۰/۱۳۵۰غارت شده و بسیاری از آثار تاریخی آن دیگر وجود ندارد. حکاکی بسیاری هم دیگر چندان واضح نیستند.»؛ ساتورنو که رهبری حفاری ها را در این منطقه به عهده دارد، خوش بین تر است و می گوید: «ما پس از سه سال کاوش در این سایت، موفق به کشف چیزهایی شدیم که بی سابقه بودند و هنوز سال های بسیار دیگری را نیز پیش رو داریم.»

● مایاها که بودند؟

ظهور و افول مایاها در امریکای مرکزی که بنا بر دلایلی با دیگر تمدن ها متفاوت است، سبب شده تا در دوره معاصر دست مایه کنجکاوی انسان امروز باشد. آنها علوم را در سطح بالایی در اختیار داشتند، دارای نظام سیاسی اجتماعی قدرتمندی بودند و به نجوم، ریاضیات و ادبیات اشراف بالایی داشتند. افول مرموز آنها، همچنین ماجرای کتابسوزی مایاها توسط کلیسای کاتولیک خود بر این کنجکاوی ها افزوده است. مایا نام گروهی از اقوام سرخ پوست در جنوب مکزیک و شمال آمریکای مرکزی و نام تمدّنی قدیمی در همین منطقه است. مایاها که از مشهورترین قبایل سرخپوست بودند، معمولا شهرهایشان را در دل جنگل های بارانی می ساختند. حوزه زندگی و فعالیت مایاها حدود نواحی جنوبی کشور مکزیک و نیز سرتاسر گواتمالا و السالوادر را شامل می شد.

قوم مایا پدیدآورنده یکی از تمدن های بسیار پیشرفته آمریکای مرکزی بوده و دست آوردهای بسیار چشمگیری در هنر، معماری، ستاره شناسی و ریاضیات داشته است. هم اکنون نیز گروه هایی از اقوام مایا در مکزیک و گواتمالا به سر می برند. مایاها با بهره گیری از تمدن های گذشته خود نظیر اولمک، توانستند در خلال سال های۲۵۰ تا۹۰۰ پس از میلاد تمدنی عظیم را در آمریکای مرکزی پایه گذاری کنند. تاریخ مایاها به سه دوره مهم بخش بندی شده است و دوران های پیشاکلاسیک یا زندگی ابتدایی و دوران کلاسیک یا عصر طلایی و دوره پساکلاسیک یا افول این تمدن را شامل می شود. این قوم که به گویش های متعدد زبان مایایی تکلم می کردند و نوعی خط ابتدایی هیروگلیفی نیز داشتند که آثاری را به آن می نوشتند.

تمدن مایا به دست اقوام مجاور ضعیف شده و سرانجام با هجوم اسپانیایی ها از میان رفت. پیش از این، اضمحلال مایاها به دلیل نامشخصی به یکباره تمدن و شهرهای عظیم را رها کردند و به دامان کوهستان ها پناه بردند که دلیل این رویداد به سبب ازمیان رفتن آثار مکتوب آن دوره و روایات گوناگون، هنوز مشخص نیست. پس از آن تمدن مایا رها شد و اقتدار مایاهای کوهستان نیز ابتدا به دست آزتک ها و سپس اسپانیایی ها ازمیان رفت. جمعیت مایاهای امروزی که از بازماندگان فرمانروایان دوران باستان آمریکای مرکزی می باشند، حدود هفت میلیون نفر است و بیشتر در جنوب مکزیک و نواحی کوهستانی گواتمالا و بلیز به سر می برند. مایاها در یکی از سربه مهرترین رویدادهای تاریخی به طرز مرموز و ناشناخته ای، ناگهان تمام سرزمین های متمدن و آباد خود را ترک کرده و به کوهستان ها پناه بردند. دلیل این کوچ ناگهانی مشخص نیست که چگونه شد که شهرهای باشکوه و عظمت مایاها ناگهان خالی از سکنه شد. فرضیه های گوناگونی نظیر شیوع بیماری واگیر یا حملات مهاجمان بدوی و نیز باورهای مذهبی مطرح شده است، اما هیچ یک تاکنون مورد تایید واقع نشده است. مایاها که از سده نهم میلادی رو به افول گذارده بودند، یک به یک شهرهای خود را ترک می کردند و به گوشه هایی از جنگل ها پناه می بردند.

اگرچه فقدان آثار ادبی و از میان رفتن متون مایایی باعث دشواری علت یابی این پدیده شده، اما باتوجه به محتوای کتاب سنتی و متاخر چیلام بالام، می توان به هراس و یاسی که در جامعه مایا بر حسب یک پیشگویی پدید آمده بود، اشاره کرد. این هول و هراس در یک قطعه قدیمی و سنتی که در این کتاب آمده نمود پیدا می کند:

در آن روز، گرد و غبار مالک زمین خواهد شد

در آن روز، داغی بر چهره زمین دیده خواهد شد

در آن روز، ابری به هوا بر خواهد خواست

در آن روز، مردی نیرومند زمین را تصاحب خواهد کرد

در آن روز، همه چیز از هم فرومی پاشد

در آن روز، برگ لطیف می پژمرد

در آن روز، چشمان درحال مرگ فروبسته خواهد شد

از مهم ترین مسائل پیرامون نام مایا در جهان امروز، افسانه پایان جهان در سال ۲۰۱۲ است که حسب پیشگویی های مایاهای قدیم جهان در آن روز پایان می پذیرد. این پدیده که به پدیده پایان جهان مشهور شده است، با نزدیک شدن به سال مورد نظر بر دامنه شیوع باور به آن در میان برخی افراد افزوده می شود. روز گمان شده برای این رویداد خیالی که بیست و یکم دسامبر ۲۰۱۲ است، برابر شب یلدای سال ۱۳۹۱ هجری خورشیدی خواهد بود. در همین زمان شایعه مبنی بر برخورد یک جرم غول پیکر به زمین در سال ۲۰۱۲ موجی از واکنش ها را به دنبال داشت. در نهایت، موسسه SETI که کار پژوهش بر این امر را دنبال می نمود این مسئله را رد کرد. درباره این موضوع فیلم هایی نیز در هالیوود ساخته شده که از میان آنها می توان به فیلم ۲۰۱۲ به کارگردانی رولند امریش اشاره نمود. همچنین درباره مردم مایا فیلم پرفروش دیگری به کارگردانی مل گیبسون در سال ۲۰۰۶ ساخته شد بنام آپوکالیپتو یا آخرالزمان که در آن دوران افول مایاها و شکست هایشان برابر قوم آزتک به تصویر کشیده شده است.