...فرق آنها با كارول آن دافی در پنهان نگه داشتن ماجراهای خصوصی‌شان بود، در حالی كه این شاعره پس از طلاق از شوی خود و به رغم داشتن فرزند، علنا با شاعره معروف دیگری همخانه شد و...
   
به مناسبت انتخاب اولین ملك‌الشعرای زن در بریتانیا
 زنی كه عنوان ملك الشعرای انگلیس را به قول خودش با افتخار و احترام پذیرفت، 10 سال پیش كه این عنوان را به رقیب او آندره موشن دادند در برابر بلندگوی رسانه‌ها چنین اظهار كرد: «من برای مدیحه‌ سرایی آفریده نشده‌ام.
نوشتن شعر فرمایشی در نقش ملك‌الشعرا كسر شان و شعور یك شاعر است» و ناشر او رسما در جراید اعلام كرد: كارول آن دافی این شاعر آزاده، سازش‌ناپذیر و رك هرگز برای ایفای نقشی چنین سخیف آفریده نشده است. خوشحالم كه این شراب زهر آلود را از او دریغ داشتند.
 
جالب اینجاست كه مسوولان آموزشی انگلستان در همین سال جاری و چند هفته پیش از این كه كارول آن دافی به عنوان ملك‌الشعرا انتخاب شود، یك گلچین شعر معروف را كه جزو كتب درسی برای گذراندن امتحانات بود فقط به خاطر شعری از این شاعر كه چاقو نام داشت و جوانان را به عصیان وامی‌داشت، از برنامه درسی حذف كردند.
 
آیا دولتمردان انگلیسی برای خفه كردن صدای اعتراض‌آلود این شاعر مردمی كه همواره مخالف سیاست‌های سركوبگرانه ابرقدرت‌ها بوده است، مقام ملك‌الشعرایی یا همان شراب زهرآلود را به وی ارزانی داشته‌اند؟

اندی مك اسمیت
‌(Andy McSmith) سردبیر بخش سیاسی نشریه ایندیپندنت (Independence) برای پی بردن به ماهیت واقعی جریان انتخاب ملك‌الشعرا در بریتانیا و آنچه در پشت پرده می‌گذرد، چند پرسش مطرح كرده و جواب آنها را خود با تحقیق در كتب و تامل در آرا و عقاید صاحب‌نظران به دست آورده است تا با دیگران در میان نهد.

پرسش نخست

تاریخچه انتخاب ملك‌الشعرا چیست و آیا این كار هنوز ضرورتی دارد؟
چرا این پرسش را اكنون مطرح می‌كنیم؟
زیرا كارول آن دافی به عنوان ملك‌الشعرای انگلیس انتخاب شده است. او نخستین زنی است كه به چنین لقبی مفتخر می‌شود. طرفداران این شاعر معتقدند كسب عنوان ملك‌الشعرای انگلیس حق انكارناپذیر این شاعر بود كه سال‌های سال از وی دریغ شد. وی 10 سال پیش نیز نخستین نام در فهرست شاعران مطرح بریتانیای معاصر برای رسیدن به این مقام بود، اما به جای وی آندره موشن انتخاب شد.
دلیل محرومیت كارول آن دافی را از كسب این عنوان در دوره قبلی، مخالفت تونی بلر نخست‌وزیر وقت انگلیس می‌دانند كه نگران واكنش طبقه متوسط جامعه از انتخاب شاعری همجنس‌گرا بود؛ البته در میان كسانی كه قبلا در بریتانیا ملك‌الشعرا شده بودند نمونه‌های مشابه وجود داشت، اما فرق آنها با كارول آن دافی در پنهان نگه داشتن ماجراهای خصوصی‌شان بود، در حالی كه این شاعره پس از طلاق از شوی خود و به رغم داشتن فرزند، علنا با شاعره معروف دیگری همخانه شد و زندگی مشتركی را آغاز كرد كه این پیوند طولانی تا 2 سال پیش ادامه داشت.

شغل ملك‌الشعرا

شغل خاصی نیست. بیشتر یك مقام است. در قرون پیشین كسی كه این مقام را به دست می‌آورد یك بشكه شراب قناری جایزه می‌گرفت كه البته این رسم دیگر منسوخ شده است. در حال حاضر از صاحب این مقام انتظار خاصی نمی‌رود جز این كه اگر اتفاق مهمی روی دهد مثل ازدواج شاهزاده ویلیام، شعری درباره آن بسراید. قبلا رسم بود ملك‌الشعرا تا زمانی كه در قید حیات است عنوان خود را حفظ كند، اما بعد از مرگ تد هیوز در سال 1999، آندره موشن برای مدت زمان محدود 10 سال ملك‌الشعرای انگلیس شد.
 
محصول این دوره، شعری بود به مناسبت ازدواج دوك وسكس (Wessex) ، بیست و یكمین سالگرد تولد شاهزاده ویلیام، شصتمین سالگرد ازدواج ملكه الیزابت و نیز برخلاف انتظار شعری برای نمایندگان اتحادیه كارگری در مجلس. جورج موشن سال پیش در جشنواره‌ای ادبی كار ملك‌الشعرا را چنین توصیف كرد: «وقتگیر و دشوار و بی‌قدر و قیمت

درآمد یك ملك‌الشعرا

وقتی آندره موشن به این سمت انتخاب شد، دولت تصمیم گرفت سالانه 5000 پوند به او بپردازد كه با در نظر گرفتن تورم، سال آخر فقط 760 پوند به حقوق او اضافه شد. تحت تاثیر فعالیت‌های موثر این شاعر برای آموزش و آشنایی بیشتر دانش‌آموزان با شعر، وزارت آموزش و پرورش انگلیس در سال 2003 تصمیم گرفت 15000 پوند به او بپردازد، بنابر این كل حقوقی كه به وی پرداخت می‌شد حدود 25 هزار پوند بود.

چگونگی انتخاب
به طور رسمی این نخست‌وزیر است كه ملك‌الشعرا را تعیین می‌كند و با صدور اعلامیه‌ای از سوی ملكه، نام او را به اطلاع مردم می‌رساند. برای مدتی حدود 200 سال انتخاب ملك‌الشعرا در عمل به عهده نخست‌وزیر و مشاوران او بوده است، اما این كه دقیقا چه كسانی مشاوران نخست‌وزیر در زمینه انتخاب ملك‌الشعرا هستند هیچ معلوم نیست. فیلیپ كالینز، مشاور فرهنگی تونی بلر هرگز نتوانست بفهمد چه كسانی جورج موشن را به تونی بلر پیشنهاد كرده بودند و چنین نتیجه گرفت كه نه‌تنها نحوه انتخاب ملك‌الشعرا مرموز است، بلكه دلیل مرموز بودن آن هم مرموز است.

نخستین ملك‌الشعرا

جان درایدن (John Dryden) كه سال 1668 برای حمایت و تقویت سلطنت تضعیف شده شاه استوارت به عنوان ملك‌الشعرا انتخاب شد. یكی از وظایف جان درایدن مدیحه‌سرایی در روزهای بزرگداشت سالگرد تولد شاه بود.
او نه‌تنها اولین ملك‌الشعرا بلكه تنها ملك‌الشعرایی بود كه از سمت خود خلع و از دربار رانده شد. او به آیین كاتولیك گروید، اما با سقوط جیمز دوم و تبعید او توسط ویلیام سوم، از اعلام وفاداری به او امتناع كرد و این تمرد منجر به اخراج او از دربار شد.

بدترین ملك‌الشعرا

عده‌ای آلفرد اوستین را كه سال 1896 ملك‌الشعرا شد، به علت ضعف‌های زبانی شعرش نالایق‌ترین شخص برای این مقام دانسته‌اند. می‌گویند وقتی شاهزاده ولز بیمار شده بود. آلفرد اوستین در شعری برای او نوشت: «از آن سوی سیم‌ها، پیام برقی آمد كه حال او بهتر نیست، مدام بدتر است» اما بی‌تردید حتی او نیز شاعر تر بود از هنری پای‌ (Henry Pye) عضو پارلمان یوركشایر كه از سمت خود در سال 1790 استعفا كرد تا برای خاطر حمایت از ویلیام پیت ولیعهد با عنوان نخستین ملك‌الشعرای حقوق بگیر به دربار بیاید. گردآورنده تاریخ ادبیات انگلیس در كمبریج در مورد او نوشته است: «نمی‌شود هنری پای را شاعر بدی دانست، زیرا او اصلا شاعر نبود

بهترین ملك‌الشعرا

هیچ كس نتوانست جای آلفرد لرد تنیسون را كه مدت 42 سال در كمال موفقیت ملك‌الشعرا بود، پر كند. او در زمان حكومت ملكه ویكتوریا عهده‌دار این مقام بود و شعر‌های بسیاری در مدح دوك ولینگتون سرود و نیز در ستایش شجاعت و دلاوری سربازانی كه در جنگ با روسیه كشته شدند. بعد از مرگ وی در سال 1892 مدت 4 سال جانشینی برای او انتخاب نشد، زیرا او را بی جانشین می‌دانستند.

محرومان عنوان ملك الشعرا

شاعرانی داشته‌ایم كه آثارشان پس از گذشت دهه‌های متمادی همچنان خوانندگان جدی و علاقه‌مندی داشته است، اما در زمان خودشان توسط دولت وقت مورد بی‌اعتنایی واقع شده‌اند. برعكس داشته‌ایم شاعرانی را كه به رغم برخورداری از عنوان ملك‌الشعرایی، هیچ كار با ارزشی از آنها در تاریخ ادبیات نمانده است.
در انگلیس ملك‌الشعرا، سفیر شعر است و می‌تواند انگیزه‌های خوبی در میان دانش‌آموزان و گروه‌های دیگر جامعه به وجود بیاورد
 
بسیاری از بزرگ‌ترین شاعران انگلیس مانند جان میلتون یا الكساندر پوپ توسط دولت نادیده گرفته شدند، زیرا از نظر سیاسی مورد اعتماد دولت نبودند. نیز شاعرانی بودند مانند لرد بایرون كه به علت رسوایی‌های اخلاقی، دولت صلاح نمی‌دید آنها را انتخاب كند و سبب بدنامی خود شود. تعدادی از شاعران بزرگ هم كه همه شرایط مناسب را برای انتخاب شدن به عنوان ملك‌الشعرا داشتند، به جرم زن بودن كنار گذاشته می‌شدند.
مسوولان دولتی ویكتورین‌ها این مقام را به ویلیام موریس اعطا كردند كه سوسیالیست بود و دولت مارگارت تاچر نیز فیلیپ لاركین را لایق این عنوان دانست كه هر دو شاعر از قبول این عنوان سر باز زدند. زمانی كه هنری پای در سال 1813 در گذشت، دولت می‌‌توانست شاعران بزرگی چون ویلییام بلیك، ساموئل تایلور كالریج، ویلیام وردزورث یا لرد بایرون را انتخاب كند، اما ترجیح داد مقام ملك‌الشعرایی را به رمان‌نویس رمانتیكی چون سر والتر اسكات (Sir Walter Scott) اهدا كند.
وقتی او از قبول این مقام امتناع كرد، به جایش رابرت ساتی (Robert Southey) را برگزیدند كه از بسیاری از اسلافش بهتر بود، اما امروزه به كلی فراموش شده و تنها دلیلی كه نام او را در تاریخ ادبیات زنده نگه داشته، هجویه معروف لوییس كارول (Lewis Carroll) درباره یكی از اشعار اوست. ویلیام وردزورث باید 30 سال صبر می‌كرد تا با درگذشت رابرت ساتی جانشین وی شود.
 این‌ گونه بود كه وردزورث در 70 سالگی لقب پیرترین ملك‌الشعرا را از آن خود كرد. بعد از مرگ او ملكه ویكتوریا ساموئل راسل را انتخاب كرد كه مورد قبول این شاعر واقع نشد.

آثار معروف‌

بیت معروف وردزورث: «چون پاره ابری سرگردان بودم» كه سال‌ها پیش از رسیدن به مقام ملك‌الشعرایی نوشته شد. بیتی هم از تنیسون معروف شده است: «سببی نیست آنها را» اما مشهورترین و محبوب‌ترین بیت كه بسیار میان مردم گل كرد از ناهوم تیت (Nahum Tate) شاعر ایرلندی است كه د رسال 1692 به عنوان ملك‌الشعرای بریتانیا انتخاب شد: «شباهنگام كه شبانان بیدار می‌مانند كنار رمه
صرفنظر از نوشتن سرودهای مذهبی، بزرگ‌ترین كار ادبی این شاعر بازنویسی شاه لیر بود و بخشیدن پایانی خوش به آن: «شاه دیگر بار به تخت سلطنت جلوس می‌كند و ادگار بعد از ازدواج با كوردلیا این جملات را بر زبان می‌راند: كشور از دست رفته اكنون سر بلند می‌كند و صلح بال می‌گشاید بر زمین و بركت و فراوانی همه جا شكوفه می‌زند.»
***

در قرون گذشته ملك‌الشعرا به خودی خود كمك چندانی به توسعه و تقویت خلاقیت ادبی نكرده است، اما آندره موشن از این مقام بهترین استفاده را برای بردن شعر به میان مردم كرد. وی با سرودن اشعاری در باره وقایعی كه اذهان مردم را به خود مشغول می‌كرد مانند حادثه قطار Ladbroke Grove (كه در سال 1999 در لندن در محلی به همین نام اتفاق افتاد و منجر به مرگ 30 نفر و زخمی شدن بیش از 520 مسافر شد) توانست نظر‌ها را به عوامل شاعرانه معطوف دارد و تا حدی درصد فروش كتاب‌های شعر را بالا ببرد.
بعلاوه آندره موشن با تاسیس سایت معروف «آرشیو شعر» كه بنابر گفته او تنها با استفاده از اختیاراتش به عنوان ملك‌الشعرا ممكن بود، توانست دست‌نوشته اشعار مهم شاعران بزرگ را گردآوری و در اختیار خوانندگان شعر در سراسر جهان قرار دهد.

دلایل موافقان انتخاب ملك‌الشعرا

-‌ این رسمی قدیمی است كه به بریتانیای كبیر چهره‌ای فرهنگی بخشیده و هزینه سنگینی هم بر دولت تحمیل نمی‌كند. چرا آن را حذف كنیم؟
-‌ ملك‌الشعرا سفیر شعر است و می‌تواند انگیزه‌های خوبی در میان دانش‌آموزان و گروه‌های دیگر جامعه به وجود بیاورد.
-‌ در عصر انواع و اقسام جشنواره‌های تو خالی ادبی، انتخاب ملك‌الشعرا به رسمیت شناختن هنر شعر و شاعری است.

دلایل مخالفان

-‌ توقع سرودن شعر فرمایشی از یك شاعر اصیل به مناسبت تولد یا ازدواج افراد خانواده سلطنتی توهین به شعور یك شاعر است.
-‌ بخشیدن مقام ملك‌الشعرایی به یك شاعر و جهت‌مند كردن ذهن او آغاز انحطاط خلاقیت شاعرانه است.
-‌ چگونه یك نخست‌وزیر صلاحیت انتخاب بهترین شاعر مملكت را پیدا می‌كند؟ ملك‌الشعرا در واقع بهترین انتخاب دولت وقت است و نه الزاما بهترین گزینه زمان.
  
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
 منبع: jamejamonline.ir
 
مطالب پیشنهادی:
واپسین گفت وگو با فدریکو گارسیا لورکا
زندگی نامه ویلیام شکسپیر
نمونه‌ای از اشعار شاعر مدرنیست قرن بیستم اسپانیا
شعری از كارل ونبرگ؛ یکی از بزرگترین شاعران سوئد
برتولت برشت برای آیندگان می گوید