زیباترین احساساتی که نثار معلمان شد! + ناگفته های این روز+عکس
در این مقاله اشعار مختلفی از شاعران کهن در وصف معلم آورده شده و به بیانی مختصر از آنچه کمتر در مورد تاریخچه روز معلم گفته شده نیز پرداخته می شود

روز معلم مبارک/ تاریخچه روز معلم

شاعران کلاسیک با بیان و احساسی متفاوت به وصف معلم پرداخته اند که در اینجا چند نمونه از آن ها آورده شده است:

کودکان مکتبی از اوستاد
رنج دیدند از ملال و اجتهاد
مشورت کردند در تعویق کار
تا معلم در فتد در اضطرار
چون نمی‌آید ورا رنجوریی
که بگیرد چند روز او دوریی
تا رهیم از حبس و تنگی و ز کار
هست او چون سنگ خارا بر قرار
آن یکی زیرکتر این تدبیر کرد
که بگوید اوستا چونی تو زرد
خیر باشد رنگ تو بر جای نیست
این اثر یا از هوا یا از تبیست
اندکی اندر خیال افتد ازین
تو برادر هم مدد کن این‌چنین
چون درآیی از در مکتب بگو
خیر باشد اوستا احوال تو
آن خیالش اندکی افزون شود
کز خیالی عاقلی مجنون شود
آن سوم و آن چارم و پنجم چنین
در پی ما غم نمایند و حنین
تا چو سی کودک تواتر این خبر
متفق گویند یابد مستقر
هر یکی گفتش که شاباش ای ذکی
باد بختت بر عنایت متکی
متفق گشتند در عهد وثیق
که نگرداند سخن را یک رفیق
بعد از آن سوگند داد او جمله را
تا که غمازی نگوید ماجرا
رای آن کودک بچربید از همه
عقل او در پیش می‌رفت از رمه
آن تفاوت هست در عقل بشر
که میان شاهدان اندر صور
زین قبل فرمود احمد در مقال
در زبان پنهان بود حسن رجال

مولانا


جز غبار از سفر خاک چه حاصل کردیم؟

سفر آن بود که ما در قدم دل کردیم

دامن کعبه چه گرد از رخ ما پاک کند؟

ما که هر گام درین راه دو منزل کردیم

دست ازان زلف بدارید که ما بیکاران

عمر خود در سر یک عقدهٔ مشکل کردیم

باغبان بر رخ ما گو در بستان مگشا

ما تماشای گل از روزنهٔ دل کردیم

آسمان بود و زمین، پلهٔ شادی با غم

غم و شادی جهان را چو مقابل کردیم

ای معلم سر خود گیر که ما چون گرداب

قطع امید ز سر رشتهٔ ساحل کردیم

رفت در کار سخن عمر گرامی صائب

جز پشیمانی ازین کار چه حاصل کردیم؟

صائب تبریزی


زخم جفای یار که بر سینه مرهم است

از بخت من زیاده و از لطف او کم است

کودک دل است و دو و لعب دوست لیک

در قید اختلاط ز قید معلم است

پنهان گلی شکفته درین بزم کان نگار

خود را شکفته دارد و بسیار درهم است

شد مست و از تواضع بی‌اختیار او

در بزم شد عیان که نهان با که همدمست

ترسم برات لطف گدائی رسد به مهر

کان لعل خاتمیست که در دست خاتمست

از گریه‌های هجر شکست بنای جان

موقوف یک نم دیگر از چشم پر نمست

هر صبح دم من و سر کوی بتان بلی

شغلی است این که بر همهٔ کاری مقدم است

با این خصایل ملکی بر خلاف رسم

باید که سجدهٔ تو کند هر که آدم است

با غم که جان در آرزوی خیر باد اوست

گفتار محتشم همه دم خیر مقدم است

از : محتشم کاشانی
می توان در سایه آموختن                          

گنج عشق  جاودان اندوختن

اول از استاد، یاد آموختیم                          

پس، سویدای سواد  آموختیم

از پدر گر قالب تن یافتیم                           

از معـلم جان روشن  یافتیم

ای معلم چون کنم توصیف تو                      

چون خدا مشکل توان تعریف تو

ای تو کشتی نجات روح ما                        

ای به طوفان جهالت نوح  ما

یک پدر بخشنده آب و گل است                     

یک پدر روشنگر جان و دل است

لیک اگر پرسی کدامین برترین                    

آنکه دین آموزد و علم  یقین

 استاد محمد حسین شهریار

تاریخچه روز معلم از شهادت خانعلی تا استاد مطهری در 12 اردیبهشت

در اسفند ماه سال 1339 جعفر شریف امامی کابینه خود را به مجلس معرفی و وزارت فرهنگ را به دکتر جهانشاه صالح سپرد وی در دهم اردیبهشت لایحه حقوق فرهنگیان را تقدیم مجلس نمود . انتشار این خبر موجب واکنش فرهنکیان گردید . جمعی از معلمان به دعوت باشگاه مهرگان که ریاست آنرا محمد درخشش بر عهده داشت، برای اعتراض به این لایحه ، در 12 اردیبهشت ماه سال 1340 مقابل مجلس شورای ملی تجمع کرده و شعارهایی علیه دولت سردادند، ماموران برای متفرق کردن معلمان ابتدا از ماشین های آب پاش استفاده کردند و سپس سرگرد ناصر شهرستانی، رییس کلانتری میدان بهارستان، با کلت به سوی معلمان شلیک کرد و گلوله یی به سر ابوالحسن خانعلی معلم جوان حاضر در تجمع فرهنگیان اصابت کرد .

شهید ابوالحسن خانعلی
شهید ابوالحسن خانعلی

تجمع صنفی و آرام فرهنگیان ، پس از این تیراندازی شکل یک تظاهرات را بخود گرفت و معلمان شروع به شعار دادن علیه دولت و نخست وزیر وقت کردند . ماموران تیر هوایی شلیک می کردند و عده ای از آنها با باتوم معلم ها را میزدند. معلمان آقای خانعلی را به بیمارستان بازرگان رساندند ولی به دلیل شدت جراحات درگذشت . 13 اردیبهشت تابوت معلم شهید ( خانعلی ) از سوی معلمان و دانشجویان ، دانش آموزان و بسیاری از مردم به سوی میدان بهارستان به حرکت درآمد. نقل می کنند از کودتای 28 مرداد به بعد ، تهران چنین جمعیتی در خیابانهای خود ندیده بود. اکنون پیکر شهید خانعلی در ابن بابویه در خاک آرمیده است .

مقبره شهید ابوالحسن خانعلی
مقبره شهید ابوالحسن خانعلی

پس از این حرکت حق طلبانه معلمان و شهادت ابوالحسن خانعلی ، شریف امامی استعفا کرد و شاه هم با استعفای او موافقت و روز شنبه 16 اردیبهشت، دکتر علی امینی را مامور تشکیل کابینه کرد. امینی، درخشش ( نماینده معلمان ) را به عنوان وزیر آموزش و پرورش برگزید. معلمان تهران اجتماعی چند هزار نفری در روز دوشنبه 18 اردیبهشت سال 1340، به مناسبت شهادت خانعلی برگزار کردند و در آن اجتماع عظیم ، روز 12 اردیبهشت را روز معلم اعلام نمودند . 

انعکاس خبر شهادت ابوالحسن خانعلی
انعکاس خبر شهادت ابوالحسن خانعلی

اردیبهشت سال 1358، استاد مرتضی مطهری، روحانی و نظریه پرداز انقلاب، به دست تروریستی از گروهک فرقان به شهادت رسید. همزمانی شهادت استاد مطهری با روز معلم که مناسبتی صنفی و حرفه ایی بود باعث شد که روز معلم توسط جمهوری اسلامی به رسمیت شناخته شود.

شهید مطهری
شهید مطهری

ابوالحسن خانعلی معلمی خود ساخته ، ساده و بی پیرایه متدین و بدون گرایش حزبی بود . برخی سعی کردند او را به جبهه ملی منتسب کنند ، اما احمد احمد از فعالان سیاسی آن دوره، در خاطرات خود او را “معلم متدین دبیرستان جامی ” نامیده است. به نوشته احمد احمد، خانعلی از همکاران خود باسوادتر بوده است.

معلمان در روز ۱۲ اردیبهشت هم یاد استاد مطهری را گرامی می دارند و هم یاد شمع روشنگر فرهنگیان شهید ابوالحسن خانعلی را .
یادشان گرامی

 

بیشتر بدانید : 12 اردیبهشت 'روز معلم' مصادف با شهادت استاد مطهری

 

تهیه و تدوین: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
اختصاصی سیمرغ