برای پنجاه و پنجمین سالروز در گذشت مردی که زیاد می دانست

معمولا در تاریخ موسیقی کم‌تر هنرمندی پیدا می شود که بتواند چندین ساز مختلف را با تسلط فراوان و سبکی متفاوت بنوازد؛ در این میان اگر این هنرمند در کنار موسیقی، هنرهای دیگری را نیز به صورت جدی دنبال کند تبدیل به هنرمندی بی‌نظیر می‌شود.

در تاریخ موسیقی ایران شاید "ابوالحسن صبا" تنها نامی باشد که توانست در طول حیات خویش چندین ساز مختلف را از سازهای کششی تا آرشه‌ای و ضربی بنوازد و حتی سبکی نو را نیز برای نوازندگی برخی از آنها ابداع کند.

29 آذر ماه مصادف است با پنجاه و پنجمین سالگرد درگذشت ابو الحسن صبا از هنرمندان بنام یک صد سال گذشته تاریخ هنر ایران.

ابو الحسن صبا در سال 1281 در خانواده اهل هنر در تهران دیده به جهان گشود و از همان اوایل دوران کودکی نزد پدر خود - ابوالقاسم کمال‌ السلطنه - فرا گیری موسیقی را آغاز کرد.

ابوالحسن صبا در سال ۱۳۰۲ در مدرسهٔ عالی موسیقی که توسط علی‌نقی وزیری بنیان گذاشته شده بود،تحصیل را آغاز و در سن ۲۲ سالگی دانشجوی ممتاز و تک‌نواز برنامه‌های مدرسهٔ عالی موسیقی شد که‌ این اتفاق سبب شد وی مورد احترام و تشویق اساتید و اطرافیانش قرار گیرد.

نخستین اثر ضبط ‌شدهٔ صبا قطعهٔ "زرد ملیجه " بود که در میان دو بند سرود «ای وطن» با صدای روح‌انگیز در سال ۱۳۰۶ در قالب صفحه با ویولن نواخته شد که مورد توجه بسیاری از مردم و موسیقی‌دانان قرار گرفت. صبا، در سال ۱۳۰۶ از طرف "علینقی وزیری" مأمور شد تا در رشت مدرسه‌ موسیقی را تأسیس کند. او حدود ۲ سال در رشت ماند و ضمن آموزش موسیقی، به روستاها و کوهپایه‌های شمال رفت و به جمع‌آوری آهنگ‌های محلی پرداخت و ارمغان‌هایی از این سفر به همراه آورد.

قطعاتی چون"دیلمان"، "رقص چوبی قاسم‌آبادی"، "کوهستانی" و "امیری مازندرانی" یادگار این دوره از زندگی اوست. از جمله اساتیدی که صبا نزد آنها موسیقی را فرا گرفت می‌توان به میرزا عبدالله فراهانی، درویش خان، علی‌نقی وزیری، حسین هنگ‌آفرین، حسین اسماعیل‌زاده، علی اکبر شاهی، نزد اکبرخان و حاجی خان نام برد. وی در طول فعالیت خود به عنوان موزیسین سازهایی چون تار، سه تار، ویولن، کمانچه ،سنتور، نی، ضرب را آموخت. صبا در سال ۱۳۱۸ هم زمان با تاسیس رادیو تهران به کار نوازندگی در آنجا پرداخت و هم زمان در هنرستان موسیقی مشغول آموزش و پژوهش در زمینه موسیقی بود.

صبا در اواخر عمر کلاس‌های موسیقی را در منزل شخصی خویش دایر کرده بود و به شاگردانش آموزش می‌داد. ابوالحسن صبا، چهل سال تمام ساز نواخت و به علاقه‌مندان به موسیقی آموزش داد و در ارکسترهای مختلف شرکت کرد و درتمام جریان‌های موسیقی ایران تأثیر مستقیم و مثبت داشت. وی در تمام رشته‌های موسیقی ایران و حتی سایر هنرها همچون ساختن ساز و نقاشی و ادبیات مهارت داشت، زبان انگلیسی را به خوبی می دانست و دانشنامه‌ای جامع از علم و عمل موسیقی ایرانی بود. مکتب نوین موسیقی ایرانی که از درویش خان آغاز شده بود با صبا به اوج رسید وشاگردان صبا نیز پیرو راه او شدند.

وی در طول عمر خویش شاگردان بسیاری را به عرصه هنر معرفی نمود که از جمله آنها می‌توان به "حسین تهرانی، حسن کسایی، داریوش صفوت، فرامرز پایور، غلامحسین بنان، لطف‌الله مفخم پایان، علی تجویدی، جهانگیر کامیان، همایون خرم، اسدالله ملک، رحمت‌الله بدیعی، ساسان سپنتا، ابراهیم قنبری مهر، مهدی خالدی، عباس شاهپوری، مهدی مفتاح، محمدعلی بهارلو، حبیب‌الله بدیعی، محمد طغانیان دهکردی، سعید قراچورلو، شهریار، بابک رادمنش، حسین خواجه امیری (ایرج) ، ایرج کیایی و فرهاد فخرالدینی نام برد .

صبا سرانجام در 29 آذر ماه سال 1336 خورشیدی دیده از جهان فرو بست و پیکرش در قبرستان ظهیرالدوله در کنار بسیاری دیگر از هنرمندان بنام به خاک سپرده شد.