هيأت باز خواني يا هيأت كارشناسي متون نمايش چقدر در پذيرش يا رد آثار نوشته شده و ارسال شده به جشنواره آزادي عمل دارند ؟ اساساً آيا معيار مشخصي جدا از شرايط اعلام شده براي ارسال متون به دفتر دبيرخانه جشنواره تئاتر فجر دارد ؟ اگر وجود دارد چرا هيچوقت اين معيارها اعلام نمي شود ؟ اساساً هيأت باز خواني يا كارشناسي متون نمايشي بر چه اساس و سليقه و معياري انتخاب مي شوند ؟ آيا همه كساني كه براي بخش خارج از مسابقه يا ويژه جشنواره نمايشنامه مي نويسند يا انتخاب مي كنند تا آن را اجرا كنند . به اين دبيرخانه ارسال مي شود يا تنها بعضي از آنها از اين شرط تبعيت مي كنند ؟ تكليف نمايشنامه هاي خارجي در اين بخش چه مي شود ؟ هر كارگردان چند متني را مي تواند بفرستد ؟ حداقل يا حداكثر پذيرش نمايشنامه نويس چه تعداد است ؟ سلايق هيأت باز خواني يا هيأت كارشناسي نمايشنامه ها چقدر در پذيرش يا رد نمايشنامه ها اهميت دارد . و مي تواند در اين امر دخيل باشد و تأثير بگذارد ؟ و….. اينها همه سؤالاتي است كه همواره طي ۲۱ دوره از برگزاري جشنواره تئاتر فجر براي اهالي تئاتر به خصوص نويسندگان و كارگردانان بي پاسخ مانده است . و پاسخ اين سؤالات را در درجه اول رئيس مركز هنرهاي نمايشي و دبير جشنواره و در درجه بعد هيأت بازخواني متون نمايشي و يا مسؤلان ديگر تئاتر همچون مسؤل دبيرخانه جشنواره مي توانند بدهند. آيا به راستي وقت آن نرسيده است بعد از ۲۱ دوره از برگزاري جشنواره تئاتر فجر چنين معياريي را تعريف ، تبيين و نيز به طور مشخص اعلام كنيم ؟
براي برگزاري بيست و دومين جشنواره بين المللي تئاتر فجر طبق اعلام اين مركز قريب به ۵۷۰ متن به دبيرخانه جشنواره ارسال شده است كه از آن ميان تنها ۸۲ نمايشنامه پذيرفته شدتاگروههاي اجرايي آنها را تمرين هيأت بازبيني آماده كنند . در اين بين تكليف نمايشنامه هاي رد شده چه مي شود ؟ به راستي چه پاسخي مي توان به نمايشنامه نويساني كه سال گذشته نمايشنامه هاي آنان پذيرفته شده بود ، اما امسال همان نمايشنامه ها در رديف فهرست مردودين قرار گرفته شده است داد؟ همچنين تكليف نمايشنامه هايي كه چاپ رسيده اند و اتفاقاً از سوي كارگردان و يا نمايشنامه نويس شناخته شده به اين جشنواره فرستاد شده اما مورد پذيرش آن هيأت قرار نگرفته است ،چه مي شود ؟ آيا حجم زياد نمايشنامه هاي فرستاده شده به دفتر جشنواره به تناسب تعداد افراد هيأت بازخواني (۵نفر اعلام شده ) و زمان خواندنش و بررسي متون توسط اين هيأت ( دو ماه ) فرصت مناسبي براي چنين امر مهمي در تئاتر كشور است ؟ به راستي اگر معيارها به طور مشخص تعريف و اعلام شوند نمي توان بر اساس آن در چنين مواقعي از دو هيأت بازخواني استفاده كرد و زمان بيشتري را اختصاص به بررسي اين متون داد؟ اينها نيز سؤالاتي است كه بي پاسخ مانده است و وقت آن رسيده است كه بعد از گذشت ۲۱ دوره از برگزاري جشنواره به آن پاسخ متقن و روشن و منطقي داد تا ابهام ها مشكلها و ترديدها بر طرف شود و تكليف نويسنده در درجه اول و تكليف كارگردان و گروه ها در درجه دوم مشخص شود كه بالاخره آنها مي توانند در جشنواره حضور داشته باشند يا خير ؟
اما از بين ۸۲ متن اعلام شده آثار ۷۲ نمايشنامه نويس ( چه ايراني و چه خارجي ) مورد پذيرش اين هيأت بازخواني قرار گرفته است . از اين ميان ۶۵ نمايشنامه نويس ايراني و ۷ نمايشنامه نويس خارجي هستند . البته با احتساب نمايشنامه يرما ( با بازنويس . محمد چرمشيري ) نمايشنامه هاي سه شب با مادوكس اثر ماتئي ويسني يك ، پيرسگ خرفت اثر والتر آگوستا ، محاكمه مردي كه نمي جنگد اثر ممدوح عدوان ، تريلوژي و اينك اثر واستلاوها ، سه خواهر اثر آنتوان چخوف ، يرما اثر فدريكوگارسيا لوركا و زوج عجيب نوشته نل سايمون ، همچنين از اين تعداد نمايشنامه تعدادي از نويسندگاني هستند كه از آنها دو نمايشنامه يا بيشتر پذيرفته شده است . نمايشنامه هاي سورمه ، سراي رنج و شكنجه نوشته محمود استاد محمد ، سلول صفر مادر بزرگ يك مقدمه نوشته حسين مهكام ، رعنا يك خواب گم نوشته حميد رضا آذرنگ ، حموم خليفه شكلك نوشته نغمه ثميني ، واقعه مجلس سودابه خواني ، شهين نوشته حسين كياني ، مجلس شاه بازي ، آيين فاطيما نوشته نصرالله قادري ، ليلي و مجنون ، خدا در آلتونا حرف مي زند نوشته محمد ابراهيميان ، اطاق گريم ، فنز نوشته محمد رحمانيان ، اعترافات مرد برزخي در مورد زنان ، تيغ كهنه نوشته محمد امير ياراحمدي ، يك شب با شكوه ، زمستان نوشته اميد سهرابي ، كاپو چينوي ايرلندي زرد نوشته ايوب آقا خاني ( هر يك با دو اثر ) پرنده باز باغ مادر چشمهايش مي خندند بادها براي كه مي وزند رابعه ملاقات شبانه در كابوس ملك زاده خانم نوشته چيستايثرني ( با چهار اثر ) عصر معصوميت مادرم گودزيلا پنج شنبه هاي باراني با دهان بيند سكوت غليظ مثل عسل ( مشترك با آتيلا پسياني ) يرما ( بازنويس ) نوشته محمد چرمشير ( پنج اثر ) رقصي چنين …. ، گوش كن عروسي شغال نوشته محمد رضايي راد ( با سه اثر ) جزو اين دسته از نمايشنامه هاي پذيرفته شده قرار مي گيرند .
از بين ۸۲ نمايشنامه پذيرفته شده ، ۱۸ اثر متعلق به زنان نمايشنامه نويس است. و ۹ اثر متعلق به نويسندگان مرد است كه قرار است كارگردانان آنها را به صحنه بياورند و در مجموعه ۱۸ كارگردان زن خود را براي شركت در اين دوره از جشنواره تئاتر فجر آماده مي كنند . حضور اين تعداد نمايشنامه نويس و كارگردان زن نشان مي دهد كه اكنون تعداد بيشتري از زنان هنرمند تئاتر به عنوان نويسنده و كارگردان علاقه و رغبت بيشتري براي كارگردان و فعاليت در اين هنر را دارند و آنان نيز همچنان جنس مخالف خود مي خواهند توانايي هاي هنري خويش را در اين دو رشته تئاتر به نمايش بگذارند . در واقع ۱۴ نمايشنامه نويس و ۱۸ كارگردان زن خود را براي رقابت در باز بيني اين جشنواره آماده مي كنند . متأسفانه در اين دوره نمايشنامه نويسان و كارگردانان زني كه در دوره هاي قبلي شركت كرده اند اكنون به دليل رد شدن آثار يا به دليل ارسال نكردن متون مورد علاقه خود حضور ندارند . اما از اين تعداد متن پذيرفته شده نمايشنامه نويس و كارگردان زن تعدادي هستند كه گويا براي اولين بار اثر آنها براي شركت در اين جشنواره پذيرفته شده است . نويسندگان و كارگرداناني همچون مهسا دهقاني پور ، مژگان فرخ آور مقدم ، شراره پورخراساني ، مينا جبيلي ، فهيمه سياحيان ، بنفشه حيدرزادگان ، زهرا پيروزي ، الهه دهقان فرد و بهاره شفيعي در اين رده قرار مي گيرند . همچنين تعدادي از آثار اين نويسندگان زن را كارگردانان مرد اجرا مي كنند و تعدادي از كارگردانان زن ، آثاري از نويسندگان مرد را قرار است آماده اجرا كنند . نمايشنامه اهالي ماه نوشته آهوخردمند به كارگرداني جواد پيشگر ، شكلك نوشته نغمه ثميني به كارگرداني كيومرث مرادي ، ملاقات شبانه در كابوس ملك زاده خانم نوشته چيستاثيربي به كارگرداني اسرافيل علمداري ، چشمهايش مي خندند نوشته چيستاثيربي به كارگرداني كوروش زارعي و حسين پارسايي ، رابعه نوشته چيستاثيربي به كارگرداني حسين سحرخيز و نيز نمايشنامه هاي رعنا نوشته حميدرضا آذرنگ به كارگرداني سپيده نظري پور ، جن زدگان نوشته بابك لطيفي به كارگرداني بهاره شفيعي ، اطاق گريم نوشته محمد رحمانيان به كارگرداني رؤيا كاكاخاني ، پنجشنبه هاي باراني نوشته محمد چرمشيري به كارگرداني شكوفه مايوري جزو اين دو دسته از نمايشنامه پذيرفته شده محسوب مي شوند . اما با اين همه بايد منتظر ماند و ديدار اين تعداد نمايشنامه كدام در مرحله باز بيني پذيرفته مي شوند . و چه تعداد به بخش مسابقه يا خارج از مسابقه بيست و دومين جشنواره بين المللي تئاتر فجر راه پيدا مي كنند ؟ به نظر مي رسد رقابت ۵۳ نمايشنامه نويس با ۷۵ نمايشنامه با يكديگر رقابتي است نامتعادل و در عين حال دشوار به اين دليل كه تا تصويب شدن اين آثار پس از مرحله باز بيني هيچيك از نويسندگان در شرايط طبيعي و برابر به فعاليت نمب پردازند و تعدادي نيز اساساً تضميني شده در اين جشنواره هستند . به راستي آيا نمايشنامه هاي افراد حرفه اي و شناخته شده كه اغلب نيز خود كارگردان آن هستند براي مرحله باز خواني ارسال شده بودند و گيريم پس از ارسال به دفتر دبيرخانه جشنواره آيا اين آثار مورد قضاوت و بررسي هيأت بازخوان و دبيرخانه جشنواره قادر به پاسخگويي آن هستند كه به نظر مي رسد قطعاً بايد پاسخ روشن و مستدلي براي آن داشته باشند .
نويسنده: بهزاد صديقي