مجموعه تلویزیونی «پرانتز باز» به كارگردانی كیومرث پوراحمد در 26 قسمت تولید شده و جمعه شب‌ها ساعت 21 از شبكه 5 سیما پخش می‌شود. فیلمنامه این مجموعه را كیومرث پوراحمد و اصغر عبداللهی با مضمونی اجتماعی نوشته‌اند و هر قسمت، داستان جداگانه‌ای دارد. داستان كلی این مجموعه از جایی شروع می‌شود كه آقای گلشهر یك مسافرخانه قدیمی دارد كه به ساختمانی متروكه در نقطه‌ای دورافتاده تبدیل شده است و گلشهر تصمیم می‌گیرد این ساختمان متروكه را بازسازی كند، در نتیجه، آن را به مهمانخانه‌ای مجلل تبدیل می‌كند و خودش هم در آن مشغول به كار می‌شود. حضور افراد مختلف، داستان‌های متفاوت را می‌سازد كه موضوع بیشتر مجموعه‌ها حول مضامین اجتماعی می‌گردد.
تماشاگر مجموعه تلویزیونی «پرانتز باز» با همان علاقه‌ای كه به سریال‌هایی مانند «قصه‌های مجید» و «سرنخ» داشت، پای جعبه جادویی خود نشست و پرانتز باز را با اشتیاق دید اما شواهد حاكی است، آن گونه كه انتظار می‌رفت این سریال مورد پسند مخاطب قرار نگرفت، البته ناگفته نماند كه این عدم اشتیاق دلیل بر بد بودن مجموعه نیست، چراكه تجربه فیلم‌ها و سریال‌های پوراحمد نشان داده كه همیشه مخاطب خاص خودش را داشته است، اما به نظر می‌رسد انتظار شهروندان تهرانی بیش از آن چیزی است كه اكنون روی آنتن مشاهده می‌كنند.
داریوش بابائیان كه ابتدا به عنوان تهیه‌كننده با پوراحمد فعالیت خود را آغاز كرد، اما بعد به مجری طرح تغییر عنوان داد، درخصوص كم و كیف تولید این سریال گفت: تولید این مجموعه به دنبال تهیه 5 تله فیلم به تهیه‌كنندگی كیومرث پوراحمد آغاز شد و در آن دوران من به عنوان مجری طرح در تولید تله‌فیلم‌ها حضور داشتم، تداوم همكاری و تولید این تله‌فیلم‌ها رفاقت شیرینی بین من و پوراحمد ایجاد كرد، به این معنی كه 5 تله‌فیلم را كارگردانان جوان به تهیه‌كنندگی كیومرث پوراحمد ساختند كه مورد استقبال قرار گرفت و از نظر كیفیت پاسخگوی شبكه‌ها بود و بدون اغراق هریك از آنها در اندازه یك فیلم سینمایی در تلویزیون مطرح شد و بخوبی به یاد دارم كه 2 تله فیلم دربخش مسابقه فیلم‌های تلویزیونی جشنواره فلیم فجر به نمایش درآمدند و تله‌فیلم پوریا آذربایجانی جزو كاندیداهای جشنواره فجر شد، این موفقیت هم برای شبكه مایه افتخار بود و هم بیننده را راضی كرد.
این تهیه‌كننده افزود: در ادامه این فعالیت‌ها بود كه سناریوی پرانتز باز نوشته شد و در سال 86 پوراحمد به عنوان كارگردان و فیلمنامه‌نویس، آن را به سیمافیلم داد و مرا هم به عنوان تهیه‌كننده معرفی كرده بود و شكوفا فیلم هم به عنوان مجری طرح در تولید این مجموعه دخیل شد و به این ترتیب بود كه كار پیش تولید مجموعه تلویزیونی در تیر ماه 87 آغاز شد و طبق مذاكراتی كه با آقای رجبی معمار، مدیر وقت شبكه 5 سیما و همچنین آقای معصوم‌زادگان، مدیر فیلم و سریال این شبكه داشتیم، كار اول دی ماه 87 حوالی میدان قزوین با هزینه شخصی خودم كلید زده شد، چون در آن دوران، شبكه هنوز پولی نداده بود و شكوفا فیلم هزینه‌های اولیه را پرداخت كرد.
بابائیان در پاسخ به این سوال كه چرا در تیتراژ عنوان «مجری طرح» را گرفته است، گفت: آقای پوراحمد در طول تصویربرداری كار در سمت كارگردان بدون هیچ دغدغه‌ای می‌آمدند و كار می‌كردند و من هم در ابتدا به عنوان تهیه‌كننده وارد پروژه شدم و از زمان كلید خوردن مجموعه تا شهریور سال 88 كه كار به پایان رسید، همراه پروژه بود، اما در زمان تدوین به دنبال سوءتفاهمی كه بین آقای پوراحمد و حامد رضی، صداگذار پیش آمد، پوراحمد كار تدوین را از دفتر شكوفا فیلم به جای دیگری منتقل كرد و به این ترتیب بود كه عنوان من هم از تهیه‌كننده به مجری طرح در تیتراژ پایانی تغییر كرد.
كار در یك لوكیشن ثابت و بسته بودن فضا، تصویربرداری ویژه‌ای را می‌طلبد؛ بخصوص این كه قرار باشد فرمان حركت را كارگردانی مثل كیومرث پوراحمد بدهد، چراكه همه اهالی سینما و همچنین تماشاگران آثار او می‌دانند كه این كارگردان با وسواس و دقت نظر بسیار كارگردانی می‌كند و از یك پلان جزئی كه ممكن است در تدوین به كار نیاید هم نمی‌گذرد. مهدی مجدوزیری، مدیر تصویربرداری مجموعه تلویزیونی پرانتز باز هم روی این مطلب تاكید دارد، مجدوزیری درخصوص كم و كیف كار تصویربرداری این مجموعه تلویزیونی گفت: پرانتزباز، یك طنز سیاسی ـ اجتماعی از نوع كارهای پوراحمد است كه طبیعتا تصویربرداری خاصی می‌خواهد و تصویربرداری این مجموعه براساس فیلمنامه و با مشورت كارگردان كه خود او نیز یكی از نویسندگان بود، طراحی شد و به همین دلیل در كاشت دوربین در درجه اول لوكیشن و فضای داخلی ساختمان را در نظر داشتم و براساس آن، طراحی نور را با طراحی صحنه هماهنگ كردم و بعد تصویربرداری مجموعه آغاز شد.
كار در یك لوكیشن ثابت و بسته بودن فضا، تصویربرداری ویژه‌ای را می‌طلبد؛ بخصوص این كه قرار باشد فرمان حركت را كارگردانی مثل كیومرث پوراحمد بدهد، چراكه همه اهالی سینما و همچنین تماشاگران آثار او می‌دانند كه این كارگردان با وسواس و دقت نظر بسیار كارگردانی می‌كند و از یك پلان جزئی كه ممكن است در تدوین به كار نیاید هم نمی‌گذرد. مهدی مجدوزیری، مدیر تصویربرداری مجموعه تلویزیونی پرانتز باز هم روی این مطلب تاكید دارد، مجدوزیری درخصوص كم و كیف كار تصویربرداری این مجموعه تلویزیونی گفت: پرانتزباز، یك طنز سیاسی ـ اجتماعی از نوع كارهای پوراحمد است كه طبیعتا تصویربرداری خاصی می‌خواهد و تصویربرداری این مجموعه براساس فیلمنامه و با مشورت كارگردان كه خود او نیز یكی از نویسندگان بود، طراحی شد و به همین دلیل در كاشت دوربین در درجه اول لوكیشن و فضای داخلی ساختمان را در نظر داشتم و براساس آن، طراحی نور را با طراحی صحنه هماهنگ كردم و بعد تصویربرداری مجموعه آغاز شد.
وی به چگونگی طراحی نور در فضای بسته پرانتز باز اشاره كرد و گفت: طراحی نور در این مجموعه حرف اصلی را می‌زد، چراكه اغلب گمان می‌كنند كه طراحی نور و چگونگی هماهنگی نماها با آنچه در صحنه اتفاق می‌افتد، تنها در سریال‌های پلیسی یا فیلم‌های در ژانر وحشت اتفاق می‌افتد؛ در حالی كه این‌گونه نیست، به اعتقاد من كار نورپردازی در مجموعه‌های طنز كمتر از یك كار پلیسی یا یك فیلم در ژانرسینمای وحشت نیست، به همین دلیل نورپردازی و تصویربرداری این مجموعه هم ازاین قاعده مستثنا نبود.
مهدی مجدوزیری با اشاره به سابقه همكاری خود با كیومرث پوراحمد، گفت: برای نخستین بار در سال 1360 با دستیاری فرهاد صبا، تجربه همكاری با پوراحمد در سریال «تابستان سال آینده» را داشتم و دیگر فرصت همكاری نداشتم تا مجموعه طنز تلویزیونی پرانتز باز كه موفق شدم تجربه خوبی را از همكاری با پوراحمد داشته باشم، چراكه كار كردن با این كارگردان از جهت جنبه‌های هنری كارگردانی و نوع بیان نقش، به هنرپیشه درس‌های خوبی می‌دهد و من هم در سایه این همكاری، از كیومرث پوراحمد خیلی نكات ریز را یاد گرفتم.
مهدی مجدوزیری با اشاره به سابقه همكاری خود با كیومرث پوراحمد، گفت: برای نخستین بار در سال 1360 با دستیاری فرهاد صبا، تجربه همكاری با پوراحمد در سریال «تابستان سال آینده» را داشتم و دیگر فرصت همكاری نداشتم تا مجموعه طنز تلویزیونی پرانتز باز كه موفق شدم تجربه خوبی را از همكاری با پوراحمد داشته باشم، چراكه كار كردن با این كارگردان از جهت جنبه‌های هنری كارگردانی و نوع بیان نقش، به هنرپیشه درس‌های خوبی می‌دهد و من هم در سایه این همكاری، از كیومرث پوراحمد خیلی نكات ریز را یاد گرفتم.
این تصویربردار خوش‌سابقه تلویزیون كه پیش از این مجموعه تلویزیونی «زیرتیغ» را در كارنامه كاری خود داشته است، فضای ایجاد شده از طریق طراحی صحنه را موثر در تصویربرداری مجموعه تلویزیونی پرانتز باز دانست و گفت: لوكیشن این مجموعه از آن دست ساختمان‌هایی بود كه در بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌ها دیده شده بود.
مسعود شاه‌محمدی، طراح اولیه صحنه این مجموعه قرار بود به سفارش كارگردان، صحنه را به گونه‌ای طراحی كند كه بیننده احساس تكرار نكند. او تغییراتی انجام داد، اما این تغییرات مورد پسند پوراحمد قرار نگرفت در نتیجه آقای خدایی آمد و طراحی صحنه را ازسر گرفت و فضای مسافرخانه گلشهر را كه بسیار دیده شده بود، به فضایی غیرتكراری تبدیل كرد.
مسعود شاه‌محمدی، طراح اولیه صحنه این مجموعه قرار بود به سفارش كارگردان، صحنه را به گونه‌ای طراحی كند كه بیننده احساس تكرار نكند. او تغییراتی انجام داد، اما این تغییرات مورد پسند پوراحمد قرار نگرفت در نتیجه آقای خدایی آمد و طراحی صحنه را ازسر گرفت و فضای مسافرخانه گلشهر را كه بسیار دیده شده بود، به فضایی غیرتكراری تبدیل كرد.
به همین دلیل كار تصویربرداری نیز به همان نسبت سخت بود، چراكه دوربین در فضایی بسیار بسته و در یك لوكیشن در زوایایی محدود كار می‌كرد و من هم به عنوان تصویربردار باید با ترفندهای نوری و از زوایای مختلف كاری زیبا مقابل بیننده قرار دهم چراكه تازگی و طراوت، لازمه سریال پرانتز باز است بخصوص این كه بیننده تلویزیون بسیار باهوش است و هیچ فاكتوری از نگاه تیز وی دور نمی‌ماند.
او در ادامه به آرامش خاطر در انجام این پروژه اشاره كرد و افزود: عجله و شتابزدگی از جمله اتفاق‌های معمول در ساخت یك سریال تلویزیونی است، اما خوشبختانه چون خود پوراحمد از اواسط كار تهیه‌كنندگی این مجموعه را به عهده گرفت، شتابزدگی و تعجیل در كار وجود نداشت و خوشبختانه بازتاب كارهم خوب بود و مخاطب راضی از پای گیرنده‌های خود بلند شد.
مجدوزیری: اگر فیلمنامه قوی و جذاب باشد می‌كوشم به گونه‌ای تصویربرداری كنم كه دوربین دیده نشود و بیننده احساس كند در صحنه حضور دارد
او در ادامه به آرامش خاطر در انجام این پروژه اشاره كرد و افزود: عجله و شتابزدگی از جمله اتفاق‌های معمول در ساخت یك سریال تلویزیونی است، اما خوشبختانه چون خود پوراحمد از اواسط كار تهیه‌كنندگی این مجموعه را به عهده گرفت، شتابزدگی و تعجیل در كار وجود نداشت و خوشبختانه بازتاب كارهم خوب بود و مخاطب راضی از پای گیرنده‌های خود بلند شد.
مجدوزیری: اگر فیلمنامه قوی و جذاب باشد می‌كوشم به گونه‌ای تصویربرداری كنم كه دوربین دیده نشود و بیننده احساس كند در صحنه حضور دارد
مجد وزیری در پایان صحبت‌های خود به فیلمنامه این سریال تلویزیونی اشاره و عنوان كرد: عادت دارم وقتی كه فیلمنامه را به طور كامل می‌خوانم، سر فیلمبرداری برنامه هر روز را از دستیار كارگردان جویا می‌شوم و بعد از آن سكانس‌هایی را كه قرار است تصویربرداری شود مرور می‌كنم و هنگام كار هم ایده‌هایی كه به ذهن می‌رسد را پس از مشورت با كارگردان اجرایی می‌كنم. در این پروژه هم همین كار را كردم به این معنا كه غیر از یك روند كلی برای فضاسازی، در آن واحد تصمیم می‌گرفتیم و تغییراتی را در حركت دوربین و نور انجام می‌دادیم و تاثیرات نوری خیلی بیشتر و جذاب‌تر می‌شد. ضمن این كه اگر فیلمنامه قوی و جذاب باشد می‌كوشم به گونه‌ای تصویربرداری كنم كه دوربین دیده نشود و بیننده احساس كند در صحنه حضور دارد و این اتفاقی بود كه در سریال زیر تیغ افتاد و بیننده در محیط قرار می‌گرفت. البته ناگفته نماند كه در برخی كارها می‌طلبد حركت دوربین و نورپردازی دیده شود، چراكه تاثیر آن دوچندان می‌شود.
طراحی گریم یكی از اركان اصلی یك كار تلویزیونی و سینمایی است و نكته جالب این‌كه پوراحمد یكی از معدود كارگردان‌هایی است كه به طراحی گریم قائل نیست و معمولا در هر كاری می‌كوشد خود شخصیت واقعی فیلمنامه را پیدا كند. مهری شیرازی، طراح گریم مجموعه تلویزیونی پرانتز باز هم بر این نكته تاكید می‌كند و درباره گریم این مجموعه می‌گوید: طی جلسه‌ای كه برای طراحی گریم با پوراحمد داشتم، او گفت كه گریم‌های غلو شده اذیتش می‌كند و قرار شد تا آنجا كه ممكن است بازیگرانی را برای كار انتخاب كند كه مطابق كاراكترهای موجود در فیلمنامه باشد، بنابراین گشت و عین كاراكترهای فیلمنامه را پیدا كرد و بسیاری از اپیزودها را همین‌گونه كار كرد و من فقط 6 قسمت از اپیزودها را به عنوان طراح گریم با او كار كردم، به عنوان مثال قسمت‌هایی را كه آقای عبدی در دو نقش بازی می‌كرد و برخی دیگر از قسمت‌ها را كار كردم.
طراحی گریم یكی از اركان اصلی یك كار تلویزیونی و سینمایی است و نكته جالب این‌كه پوراحمد یكی از معدود كارگردان‌هایی است كه به طراحی گریم قائل نیست و معمولا در هر كاری می‌كوشد خود شخصیت واقعی فیلمنامه را پیدا كند. مهری شیرازی، طراح گریم مجموعه تلویزیونی پرانتز باز هم بر این نكته تاكید می‌كند و درباره گریم این مجموعه می‌گوید: طی جلسه‌ای كه برای طراحی گریم با پوراحمد داشتم، او گفت كه گریم‌های غلو شده اذیتش می‌كند و قرار شد تا آنجا كه ممكن است بازیگرانی را برای كار انتخاب كند كه مطابق كاراكترهای موجود در فیلمنامه باشد، بنابراین گشت و عین كاراكترهای فیلمنامه را پیدا كرد و بسیاری از اپیزودها را همین‌گونه كار كرد و من فقط 6 قسمت از اپیزودها را به عنوان طراح گریم با او كار كردم، به عنوان مثال قسمت‌هایی را كه آقای عبدی در دو نقش بازی می‌كرد و برخی دیگر از قسمت‌ها را كار كردم.
وی افزود: البته راهنمایی‌های آقای پوراحمد برای نزدیك شدن به كاراكترها در گریم به من خیلی كمك كرد و در یك نگاه كلی كار با او برایم بسیار جذاب بود و خوشحالم كه این فرصت را داشتم تا در كنار او بیاموزم. به اعتقاد من كیومرث پوراحمد، كارگردان مولف است و كار با این كارگردان به تجربیات من اضافه كرد.
مهری شیرازی درباره سریال پرانتز باز گفت: این مجموعه تلویزیونی، یك طنز اجتماعی خاص آثار پوراحمد است و كسانی كه با آثار این كارگردان آشنا باشند، می‌دانند كه او نكته‌های بسیار ظریفی را در لحظه ارائه می‌كند.
مهری شیرازی درباره سریال پرانتز باز گفت: این مجموعه تلویزیونی، یك طنز اجتماعی خاص آثار پوراحمد است و كسانی كه با آثار این كارگردان آشنا باشند، می‌دانند كه او نكته‌های بسیار ظریفی را در لحظه ارائه می‌كند.
یکی از ویژگی‌های خوب و البته شنیدنی مجموعه تلویزیونی پرانتز باز موسیقی آن بود که خوشبختانه از نگاه تیزبین مخاطب دور نمانده است و نکته جالب این که موسیقی مجموعه اپیزود به اپیزود با یکدیگر متفاوت است و همین نکته حجم موسیقی را بالا می‌برد و فردین خلعتبری در خصوص چرایی تفاوت موسیقی در هر اپیزود گفت: سریال پرانتز باز داستانی کاملا ایرانی دارد که قصه اقوام مختلف از فرهنگ‌های متفاوت ایرانی را در یک مسافرخانه به تصویر می‌کشد، از همین رو موسیقی این سریال هم اثری چند فرهنگی است؛ این مجموعه تلویزیونی ساختاری اپیزودیک دارد که برای هر قسمت این سریال با توجه به داستانی که تعریف می‌شد موسیقی ساخته شد و اگر بیننده احساس می‌کند برای این کار موسیقی خوبی نوشته شده به دلیل حضور آقای پوراحمد و نظراتی است که برای موسیقی هر قسمت از این مجموعه ارائه می‌کرد.
این آهنگساز خوش‌فکر در عرصه موسیقی و سینما در ادامه افزود: خوشبختانه خود پوراحمد آدم خوش‌سلیقه‌ای است و می‌داند که چه چیزی می‌خواهد. به همین دلیل در ساخت موسیقی برای این فیلم به تنهایی فعالیت نمی‌کردم و کارگردان سکانس به سکانس پیش من می‌نشست و آنچه را که می‌خواست بیان می‌کرد و تا زمانی که رضایت کامل از کار نداشت، سراغ قسمت بعدی سریال نمی‌رفت؛ ضمن این‌که برای تک‌تک سکانس‌ها موسیقی نوشته می‌شد و در نهایت از مجموع موسیقی پرانتز باز راضی هستم.
این آهنگساز خوش‌فکر در عرصه موسیقی و سینما در ادامه افزود: خوشبختانه خود پوراحمد آدم خوش‌سلیقه‌ای است و می‌داند که چه چیزی می‌خواهد. به همین دلیل در ساخت موسیقی برای این فیلم به تنهایی فعالیت نمی‌کردم و کارگردان سکانس به سکانس پیش من می‌نشست و آنچه را که می‌خواست بیان می‌کرد و تا زمانی که رضایت کامل از کار نداشت، سراغ قسمت بعدی سریال نمی‌رفت؛ ضمن این‌که برای تک‌تک سکانس‌ها موسیقی نوشته می‌شد و در نهایت از مجموع موسیقی پرانتز باز راضی هستم.
این آهنگساز در ادامه صحبت‌های خود به سازبندی برای ساخت موسیقی این مجموعه تلویزیونی اشاره کرد و گفت: برای سازبندی موسیقی این مجموعه بهتر این بود که از موسیقی ارکسترال استفاده می‌کردم، ولی به دلیل حجم بالای موسیقی این کار امکانپذیر نبود، چراکه در هر اپیزود از این سریال آدم‌های متفاوتی از جغرافیای مختلف به مسافرخانه گلشهر می‌آمدند، بنابراین موسیقی متفاوت که ریشه در اقوام داشت را می‌طلبید. از همین‌رو هزینه ضبط با ارکستر زیاد می‌شد؛ به همین دلیل از سمپل استفاده کردم و تنوع‌سازی را نیز بالا بردم تا به نتیجه دلخواه برسیم.
خلعتبری که تجربه همکاری با کیومرث پوراحمد در فیلم‌های سینمایی «گل یخ» و «اتوبوس شب» را دارد در پایان گفت: به اعتقاد من سریال پرانتز باز سفری به نقاط مختلف ایران و آشنایی با فرهنگ‌های گوناگون است که بیننده با قصه‌های فرعی نیز آشنا می‌شود و در کل تنوع روایت در این مجموعه بالاست، به همین دلیل طبیعی است که موسیقی متنوعی را باید برای بیان این روایت به کار می‌گرفتم، ضمن این‌که من به عنوان آهنگساز تمام تلاش خود را به کار بستم تا موسیقی کاملا ایرانی ارائه دهم؛ البته نگاه پوراحمد هم موثر بود.
خلعتبری که تجربه همکاری با کیومرث پوراحمد در فیلم‌های سینمایی «گل یخ» و «اتوبوس شب» را دارد در پایان گفت: به اعتقاد من سریال پرانتز باز سفری به نقاط مختلف ایران و آشنایی با فرهنگ‌های گوناگون است که بیننده با قصه‌های فرعی نیز آشنا می‌شود و در کل تنوع روایت در این مجموعه بالاست، به همین دلیل طبیعی است که موسیقی متنوعی را باید برای بیان این روایت به کار می‌گرفتم، ضمن این‌که من به عنوان آهنگساز تمام تلاش خود را به کار بستم تا موسیقی کاملا ایرانی ارائه دهم؛ البته نگاه پوراحمد هم موثر بود.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: jamejamonline.ir
مطالب پیشنهادی:
نگاهی به سریال پرانتز باز
گفتگو با فرزین محدث، بازیگر نقش حمزه در «پرانتز باز»
گزارشی از پشت صحنه فیلم تلویزیونی «یك داستان كوتاه و چند داستان دیگر»
نگاهی به پرونده محله تهرونی‌ها
گزارشی از پشت صحنه تله‌فیلم «مسافرت نوروزی»