بدتر از يک عادت بد!

 

 

در نوامبر 2008 یک پسر 13 ساله با وزن 45 کیلوگرم و قد 160 سانتی‌متر به وسیله والدینش به بخش اورژانس آورده شد. والدین وی عنوان می‌کردند که پس از برگشتن از مدرسه فرزندشان دچار آژیتاسیون و رفتار تهاجمی برخلاف خلق معمول خود شده است.

 

بیمار وجود استرس یا مصرف داروها و مواد محرک را انکار می‌کرد. وی از احساس ناراحتی در شکم، افزایش میزان ادرار، دیزوری و احساس سوزن سوزن شدن اندام‌های تحتانی شکایت داشت. در معاینه بیمار بی‌قرار بود و تاکی کاردی سینوسی (147 ضربه در دقیقه در نوار قلب)، تاکی‌پنه (25 مرتبه در دقیقه) و افزایش فشار خون (mmHg‌90/145) داشت. رادیوگرافی قفسه سینه و آزمون‌های آزمایشگاهی خون طبیعی بودند. بررسی سم‌شناسی از نظر کوکایین،‌ هرویین و آمفتامین منفی بود. بدون هیچ درمانی وضعیت بیمار تا شب بهبود یافت و وی صبح فردا مرخص شد. بیمار هنگام ترخیص برادی‌کاردی سینوسی (40 ضربه در دقیقه) داشت...

عصر همان روز مادر بیمار با دو جعبه خالی آدامس‌های محرک (انرژی‌زا) که در کیف فرزند خود پیدا کرده بود به اورژانس مراجعه کرد. کودک مصرف آنها را در مدرسه تایید کرده بود. آدامس‌ها حاوی 160 میلی‌گرم کافئین در هر جعبه (57/0 در هر آدامس) و مقادیر غیرثابتی از عصاره گیاه‌ گوار، شیرین‌کننده، صمغ عربی، اسید سیتریک، اسید مالیک، گلیسرول، صمغ Carruba و رنگ‌های غذایی بودند. براساس گفته‌های مادر، بیمار معمولا از نوشابه‌ها یا مواد غذایی حاوی کافئین استفاده نمی‌کرد. چند روز بعد بیمار برای ویزیت مجدد به صورت سرپایی به درمانگاه مراجعه کرد. هرچند وی شکایتی نداشت اما خواب‌آلود و بی‌حال به نظر می‌رسید. مادر وی عنوان می‌داشت که فرزندش تمایل به شرکت در هر کاری را از دست داده و از 3 روز قبل مدرسه نرفته است. نوار قلب نشان‌دهنده برادی کاردی سینوسی (45 ضربه در دقیقه) و پایین بودن کسر تخلیه بطن چپ (55) بود. وضعیت بیمار ظرف 5 روز بعد بهبود یافت و در آخرین ویزیت در دسامبر 2008 کودک سرحال به نظر می‌رسید و فعالیت طبیعی داشت.

این مجموعه گذرا از علایم و نشانه‌ها در بیمار مورد بحث احتمالا ناشی از مسمومیت حاد با آدامس‌های محرک بوده‌اند. هر چند کافئین سرم در این بیمار اندازه‌گیری نشد، بیمار مورد بحث واجد معیارهای تشخیص مسمومیت با کافئین بود که به صورت مصرف حداقل 250 میلی‌گرم کافئین و متعاقبا ایجاد دست‌کم 5 ویژگی اختصاصی تعریف می‌شود. بیمار مصرف دو جعبه آدامس حاوی 320 میلی‌گرم کافئین را طی مدت 4 ساعت تایید نمود که این میزان تقریبا برابر با 10 فنجان چای در یک فرد بزرگسال 70 کیلوگرمی است. بیمار 45 کیلوگرم وزن داشت و باتوجه به مصرف عادتی اندک کافئین، احتمالا حساسیت بالایی نسبت به کافئین نیز داشته است و از این رو 320 میلی‌گرم کافئین برای وی مقدار زیادی محسوب می‌شده است.

کافئین یک متیل گزانتین است که به سرعت و به طور کامل از آدامس‌ها جذب می‌شود. این ماده عوارض متعددی از جمله تحریک بافت‌های درون‌ریز و برون‌ریز، دستگاه عصبی مرکزی، عضلات قلب، عضلات اسکلتی، شل شدن عضلات صاف و دیورز را به دنبال دارد. این اثرات ناشی از بازتوزیع کلسیم در داخل سلول،‌ تجمع نوکلئوتیدهای حلقوی به دنبال مهار فسفودی استرازها و مسدود شدن گیرنده آدنوزین هستند. بعید به نظر می‌رسد که عصاره گوار یا سایر ترکیبات موجود در آدامس نقشی در این مورد داشته باشند زیرا دوز آنها اندک بوده است و در عین حال این مواد نشانه‌ها و علایم متفاوتی نسبت به آنچه در این بیمار مشاهده شد، ‌ایجاد می‌کنند. استفاده از آدامس‌های محرک باید در موارد مسمومیت با کافئین مدنظر قرار داشته باشد. خطر مسمومیت در کودکان و نوجوانان با توجه به ناآگاهی این افراد از تاثیرات کافئین و نیز عدم وجود محدودیت در دسترسی به این ماده، بالا است.