تنها کوشک باقیمانده از کاخهای سلطنتی شاه تهماسب
عمارت چهل ستون قزوین معروف به عمارت کلاه فرنگی است . این بنا که تنها کوشک باقیمانده از مجموعه کاخهای سلطنتی روزگار شاه تهماسب است، در مرکز شهر قزوین و در میدان آزادی (سبزه میدان) قرار دارد و در دوره صفویه و زمانی که قزوین پایتخت بود به کلاه فرنگی مشهور بود.
کاخ چهل ستون قزوین
شاه تهماسب صفوی در سال ۹۵۱ (ه.ق) به دلیل حملات ترکان عثمانی تصمیم به انتقال پایتخت از تبریز به قزوین گرفت. به موجب اشعاری که در جبهه تالار از زیر گچ خارج شده، مصراع: «مبارکترین بناهای دنیا» که به حساب حروف ابجد سال ۱۰۵۷ هجری قمری (مصادف با ۱۰۲۶ هجری شمسی و ۱۶۴۷ میلادی) است، گفته میشود که ساختمان کاخ چهلستون در پنجمین سال سلطنت شاه عباس دوم بنا شده است.
تابلو توضیحات کاخ چهل ستون قزوین
این مجموعه از ۲۳ کاخ و ۷ سر در ورودی تشکیل شده بود. عمارت کلاه فرنگی به همراه سر در عالی قاپو تنها بناهای باقی مانده از باغ صفوی هستند. این باغ خیلی بزرگ بود، طول آن از خیابان واقع در شمال سبزه میدان کنونی تا حیاط نادری و عرض آن نیز از جلوی اداره پست و تلگراف تا دیوار غربی شعبه بانک ملی امتداد داشت ولی خیابانها مقدار زیادی از این باغ را از بین برده و بخش بزرگی هم به نام سبزه میدان به گردشگاه عمومی اختصاص یافت.
اروسی های کاخ چهل ستون قزوین
در این باغ ساختمان دو اشکوبه است که از چهار سوی آن چهار خیابان احداث کرده بودند. خیابان جنوبی از دیگر خیابانها طولانیتر، وسیعتر و بسیار تمیز و پاکیزه بود. دو سوی خیابانها را چنارهای بلندی احاطه کرده و سر تا سر باغ از درختان میوهدار پوشیده بود. دو حوض در شمال و جنوب عمارت قرار داشت که همواره آب از نهرهای پیرامون کلاه فرنگی داخل حوض میشد و از نهری که در وسط خیابان جنوبی بود به طرف حیاط نادری میرفت. این عمارت پیش از سال ۱۳۰۰ هجری شمسی به کلاه فرنگی شاه طهماسب معروف بود. عمارت چهل ستون هشت گوش بوده و در دو طبقه به مساحت تقریبی ۵۰۰ متر مربع بنا شده است.
نمایی از کاخ چهل ستون قزوین
نقشهی بنا دارای طرحی با محورهای چلیپایی(صلیبی) و برون گراست. طبقه اول بنا دارای سالن وسیعی است که در چهار طرف آن چهار اتاق با هندسه متفاوت از یکدیگر وجود دارد. بنا دارای چهار ایوان است که در گذشته باز بوده وجریان هوای مطبوعی از آن عبور می کرده ولی امروزه برای محصور کردن و حفظ تزیینات با پنجره بسته شده است . این بنا از نظر معماری طوری ساخته شده است که در تابستان هوای مطبوعی در داخل آن جریان داشته است. شیب درب ورودی آن باعث می شود که جریان هوا به مرکز هدایت شود. رواقی با ستون های آجری و قوسهای نیم دایره گرداگرد این طبقه را در بر گرفته. ازاره سازی سازی های آن با سنگ و بقیه آجر ی است. تقریباً تمامی بنا از نقاشی پوشیده شده است که متعلق به دوران صفویه و قاجار است.
نمای روبروی کاخ چهل ستون قزوین
سالن بالا دارای اروسی های زیباست که شیشه های رنگی آن از آلمان تهیه شده است و در حالت باستان شناسی چهار فصل را بیان می کند . سبز (بهار ) ـ قرمز(تابستان) ـ زرد (پاییز)ـ آبی (زمستان).از خصوصیات این اورسی ها این است که از داخل، بیرون مشخص است ولی از بیرون داخل دیده نمیشود . آیات و کلمات قرآنی نیز در این اورسی ها به چشم میخورد. طبقه اول این بنا دارای یک سالن مرکزی و چهار اتاق در اطراف است. اتاق ها عمل کرد متفاوتی دارند به طوریکه یکی از آن ها ورودی ساختمان می باشد
محوطه اطراف کاخ چهل ستون قزوین
عمارت چهل ستون قزوین به گفته ی استاد پیرنیا که معماری ایران را بر اساس ذهنیت خود به سبکهای مختلفی تقسیم کرده است به سبک و شیوه اصفهانی نسبت داده است .
کاخ چهل ستون قزوین موزه خوشنویسی 1
امروزه کاخ چهل ستون تبدیل به موزه خوشنویس استان شده است .
کاخ چهل ستون قزوین موزه خوشنویسی 2
کاخ چهل ستون قزوین موزه خوشنویسی 3
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع: fardanews.com/asriran.com