حاتمی‌كیا: برای من دیكتاتورهای مهربان نباشید!

 

نسل جدید درباره‌ی جنگ حرف‌های جدیدی دارد؛ اگر تحمل باشد 
مهناز افشار گفت: سخت است وقتی صدا دوربین حركت گفته می‌شود، آدم خودش را بازی كند. 
این بازیگر سینما هم درباره‌ی اولین تجربه‌ی همكاری با ابراهیم حاتمی‌كیا گفت: ابتدا كه برای این كار دعوت شدم، با خودخواهی كامل به آقای حاتمی‌كیا گفتم: كاش شما از همان فیلم‌های جنگی می‌ساختید و من قهرمان فیلم‌های شما بودم.
او ادامه داد: واقعا صادقانه اعتراف می‌كنم از این همكاری بسیار لذت بردم. صحنه‌های بسیارسختی در اپیزود شیدا داشتیم، ولی آن‌قدر عاشقانه كار می‌كردم كه این سختی را احساس نكردم. هنوز هم كه روبه‌روی شما نشستم از این تجربه بسیار راضی هستم. خیلی‌ها می‌گویند من در این فیلم بازی نكردم، اما باید بگویم این نقش سختی است كه وقتی صدا دوربین حركت گفته می‌شود، آدم خودش را بازی بكند.
افشار ادامه داد: من 13 -14 سال است كه دارم كار می‌كنم و دوسه سال است كه تا حدودی احساس می‌كنم كه بازیگر شدم و تازه می‌خواهم خودم را تثیبت كنم. این نظر شخصی مهناز افشار در رابطه با خودش است و «شیدا» فیلم «دعوت» هم در این ده سال كه بازیگر بوده است، احساس می‌كند موقعیتی برایش ایجاد شده است كه می‌تواند خودش را ثابت بكند.
در ادامه‌ی این نشست خبری حاتمی كیا در پاسخ به این سوال كه اغلب شخصیت‌های فیلم «دعوت» افراد تحصیلكرد‌ه‌ای هستند كه می‌توانند از باردارشدن جلوگیری كنند، پاسخ داد: خیلی از افراد هستند كه با توجه به دانشی كه دارند نمی‌توانند از این مسئله جلوگیری كنند.
چیستا یثربی هم توضیحاتی در این زمینه داد.

 حاتمی‌كیا: هیچ وقت منتقدان نتوانستند مرا شكل بدهند
ابراهیم حاتمی‌كیا در پاسخ به سوال یكی از خبرنگارانی مبنی بر اینكه «دعوت» فیلم شما نیست، مطرح كرد: همیشه احساس می‌كردم باید یك فاصله‌ای به شكل یك حریم بین من و منتقد باشد، كه هم منتقد آزاد باشد كه حرف‌های خودش را بزند و من هم آزاد باشم تصمیمات خودم را بگیرم.
سه دهه دارم در این عرصه‌ كار می‌كنم و واقعیت این است كه در دنیایی كار می‌كنم كه كاملا دنیای فردی خودم بوده و هست و طبیعتا با این شرایط منتقد نمی‌توانست و نمی‌تواند به من كمك بكند. پس من زاییده‌ی شكل‌گیری دوستان منتقد نیستم و هیچ‌وقت آن‌ها نتوانستند مرا شكل بدهند. در حالیكه متاسفانه خیلی از كارگردان‌ها جریاناتی كه از طرف منتقدین برای آنها ایجاد می‌شد را پشتوانه‌ی كارهای بعدی خود كردند و شكست هم خوردند، اما این اتفاق برای من نیافتاد تا چشم باز كردم، دیدم خیلی از تماشاگران با كارهای من ارتباط دارند.
او توضیح داد: فیلمی مثل «مهاجر» كه برای من فیلم عزیزی است، خیلی مخاطب عام با آن ارتباط برقرار نكرد اما فیلم «كرخه تا راین» مرا بین مردم شناساند كه اتفاقا منتقدین نسبت به آن خیلی نظر نداشتند و همین‌طور در فیلم‌های دیگرم، به خاطر همین این طوفان‌ها كه می‌آید و می‌رود خیلی برای من تأثیر نگذاشت كه بخواهم منتظر باشم، ببینم كه چه اتفاقی می‌افتد.

 متاسفانه هنوز سردار سینمای جنگ من تعبیر می‌شوم
كارگردان موج مرده تصریح كرد: من 13 فیلم درباره‌ی جنگ و لایه‌های مختلف آن ساختم. اما متأسفم هرسال كه می‌شود، هنوز سردار سینمای جنگ من تعبیر می‌شوم. در حالیكه دو دهه از جنگ می‌گذرد و هنوز متأسفانه فیلم‌سازی كه كه پررنگ‌تر از اسم من باشد نیست. وقتی می‌بینم كه محمدعلی باشه‌آهنگر می‌آید و «فرزند خاك» را می‌سازد ویك نفس تازه می‌آورد، واقعا خوشحال می‌شوم.
او گفت: خوشحال می‌شویم، نسل جدید هم بیاید و نگاه تازه‌ی خودش را بیاورد. چون ما در یك دورانی آن حرف‌ها را زدیم و ما به آن دوران تعلق داشتیم و حالا همان آدمی كه اون فیلم‌ها را ساخت و در آن زمان تكفیر هم ‌شد، الآن آمده «دعوت» را می‌سازد.

 فیلم «دعوت» آشكارا رنگ‌ و بوی مرا دارد
حاتمی‌كیا افزود: «دعوت» حس شخصی من است. فیلم «دعوت» آشكارا رنگ و بوی مرا دارد و در نوع گزینش و نگاهی كه در كار هست، راستش را بخواهید نمی‌توانم تكیه بكنم به قلم بعضی از دوستان. چون معتقدم برخی اوقات دوستان منتقد، كور به سینما می‌روند.
وقتی منتقدی در نقد‌هایش اشاره می‌كند كه فیلم در اپیزود دوم افت و سقوط می‌كند، مفهوم‌اش این است كه تماشاگر باید از سینما برود، درحالی كه اینگونه نیست، بروید و در سینما ببیند كه تماشاگر تا آخر می‌نشیند و فیلم را می‌بیند.

 رابطه‌ی منتقد با مردم قطع شده است
او در عین حال گفت: اگر منتقد از فیلم تبلیغ هم بكند، فیلم فروش نمی‌كند. چون رابطه منتقد با مردم قطع شده است. یك تلقی این روزها این است كه فیلم به خاطر این كه هنرپیشه داره دارد فروش می‌كند، در حالیكه ما شاهد بودیم برخی از فیلم‌ها كلی هنرپیشه داشتند، اما نفروختند. پس اینجا معلوم می‌شود كه مضمون، تماشاچی را به سینما می‌آورد.
حاتمی‌كیا در عین حال تاكید كرد كه؛ من این توضیحات را نمی‌دهم كه بگویم فیلم «دعوت»، فیلم كاملی است. بلكه توضیح من بابت آن قلم‌هایی است كه نفسانی می‌نویسند و نفسانیت‌شان بیش از آن است كه بخواهند باری از دوش این جامعه بردارند.
متأسفانه من با این قلم مشكل دارم. اگر آن قلم بردارد و تحلیل بكند بارها شده كه از آن منتقد تشكر هم كردم، چون حس كردم، قلم، قلم غرض‌ورزی نیست.

چرا دعوت را از من جدا می‌كنید؟!
هیچ كس حق ندارد به هنرمند بگویید آن‌طور كه می‌گویم نگاه بكن
او همچنین دوباره‌ تاكید كرد: «دعوت» متعلق به خودم است و اصلا از من جدا نیست، چرا از من جدا می‌كنید؟!
اولا من هنرمند هستم و حق دارم هر چی می‌خواهم انتخاب بكنم. هیچ كس حق ندارد به هنرمند بگویید آن‌طور كه می‌گویم نگاه بكن. آن كاری كه برخی از دوستان قلم به دست می‌كنند، توهین به حوزه‌ی هنر است. من حق دارم هر جور كه می‌خواهم تصمیم بگیرم. این موضوع را از عقبه جامعه‌ام گرفته‌ام كه من به هر كجا كه بخواهم بتوانم سرك بكشم و حرف خودم را بزنم. چه كسی گفته است كه من باید آنگونه كه دیگران می‌بینند، ببینم.
نسل جنگ الان چی می‌خواهد بگوید، من «آژانس شیشه‌ای» سال 74 را الان، برای چی بسازم؟! الان كه دیگه «آژانس شیشه‌ای» نمی‌خواهد، اتفاق افتاده است.
 نسل جدید اگر تحمل ایجاد بشود، مطمئن باشید درباره‌ی جنگ حرف‌های جدیدی دارد
او با اعتقاد بر اینكه، نسل جدید باید وارد سینمای جنگ بشود، ادامه داد: اتفاقا بچه‌های جدید كه دارند وارد می‌شوند، بیایند نوع دیگری از جنگ را ببینند. البته امیدوارم دامنه‌ی تحمل این اجازه را بدهد كه این نسل بتواند درباره‌ی جنگی كه پدرانشان كردند، سخن بگوید. به هرحال اگر این تحمل ایجاد بشود، مطمئن باشید حرف‌های تازه گفته می‌شود.
سینمای جنگ پُر از حرف‌های گفتنی است و درام در آنجا پُر است. منتهی باید ببینم چه كسی از چه منظری وارد می‌شود كه بتوان از آن حرف تازه‌ای دربیاورد.
كارگردان «كرخه تا راین» در پاسخ به اینكه نسل جدید چه دیدگاهی نسبت به جنگ دارد، گفت: راستش را بخواهید به نظرم این نسل نقد دارد. من اعتقاد دارم جریانی كه در نسل جدید هست نوع دیگری داره نگاه می‌كند، همان‌طور كه نسبت به مذهب، آرمان و ایدئولوژی نوع دیگری نگاه می‌كند.
او معتقد است: دوران روایت فتح و بحث نوستالژیك در مورد جنگ تمام شده است و آن نسل نوستالوژی الان حرفی برای گفتن ندارد.
در ادامه‌ی این نشست، حاتمی‌كیا با پذیرش اینكه برخی از اپیزودها را مخاطب بیشتر دوست دارد و برخی را كمتر، ادامه داد: فقط اشتباه و اشكالی میان من و خانم یثربی اتفاق افتاد و آنهم انتخاب لهجه‌ی بازیگر فیلم بود. یعنی وقت آن راه را رفتیم، مثل اتوبانی بود كه دیگر نمی‌توانستیم برگردیم و عملا تمام قدرت بازیگر زیر این موضوع گم شد. قدرت قصه‌ گم شد. این قصه قصه‌ی قشنگی است و من همچنان از آن دفاع می‌كنم منتهی گیری پیدا كرد این بود كه وجود این لهجه كه همراه خودش منش خاصی از تكنیك بازیگری می‌آورد و میزانسن‌های خودش را می‌طلبید، ناگهان به همه‌ی قصه‌ی ما رنگ پاشید و گرنه قدرت آقای فروتن غیر قابل كتمان است. معتقدم تكنیك و قصه‌ی این اپیزود جزو بهترین‌ها بوده است.

 برای من دیكتاتورهای مهربان نباشید!
كارگردان «دعوت» از منتقدانی كه اصرار دارند حرف‌های خود را دلسوزانه دیكته كنند، به عنوان دیكتاتورهای مهربان نام برد و گفت: برای من دیكتاتورهای مهربان نباشید!
او ادامه داد: بنده به‌عنوان فردی كه دیكته‌های نوشته شده‌ی واضحی دارم و به احترام آن كارهایی كه تاكنون انجام دادم، حق انتخاب ندارم؟! این چه دیكتاوری كه وجود دارد، شما یك دیكتاتورهای كاملا مهربان هستید كه تصمیم می‌گیرید آن‌طور كه خودتان می‌خواهید ما را تعریف بكنید.
همان‌طور كه بر سر «به نام پدر» می‌گفتند، چون حاتمی‌كیا بر سر فیلم «به رنگ ارغوان» كتك خورد ـ به زعم خودتان ـ یك فیلم بی‌بو خاصیت مثل «به نام پدر» ساخت.

 من حاضر نیستم پشت مخاطب بایستم
او ادامه داد: من ابراهیم حاتمی‌كیا «دعوت» را ساخته‌ام، من انسان هستم و حق انتخاب دارم. من حاضر نیستم پشت مخاطب بایستم، جلوتر از مخاطب هستم. قرار نیست آن‌طور كه او دوست دارد من همیشه یا همان شكل ظاهر بشوم. اتفاقا تمام تلاش خود را انجام می‌دهم كه این قواعد را به هم بزنم.
فیلم «كرخه تا راین» راساختم و وقتی داشتم فیلم «خاكستر سبز» را می‌ساختم، می‌دانستم مخاطبی كه با «كرخه تا راین» ارتباط برقرار كرده است، الان توقعی داره و اصلا دوست ندارد از من «خاكستر سبز» ببیند. دم در سینما می‌خواستم بایستم و فریاد بزنم آقایانی كه دارید می‌آیید، اگر به خاطره «كرخه تا راین» می‌خواهید بیاید، نیاید، فیلم من «كرخه تا راین» نیست.
او گفت: سعی می‌كنم آدمی باشم كه در حوزه‌های مختلف وارد می‌شوم. منتهی ممكن در ذهن شما اینگونه باشد كه حاتمی‌كیا باید برندگی‌اش به هر جا می‌رسد یك زخمه‌ای بزند. در حالیكه من نمی‌خواهم بزنم. الان تصمیم گرفتم، نزنم. حالا شما می‌گویید من این حق تصمیم را ندارم چون مردم مرا اینگونه دوست دارند، اگر اینگونه بخواهم رفتار بكنم سقوط می‌كنم.

كیوان مقدم و طراحی صحنه و لباس «دعوت»
كیوان مقدم هم به عنوان طراح صحنه و لباس كار با توجه به موضوع فیلم مطرح كرد: ابتدا تصور می‌كردم شاید یك طراح زن بهتر بتواند مطب زنان، زایمان و غیره را كه تا به حال ندیده بوده‌ام را طراحی بكند.
من در این فیلم به اندازه‌ی، شش فیلم سینمایی كار كردم و شخصیت‌های هر اپیزود متفاوت بودند و تمام این موضوعات را من باید در یك ماه آماده می‌كردم و یك ماه وقتی و فرصت مناسبی برای یك طراح نیست تا بتواند راجع به یك موضوع زنان تحقیق كند. ولی با همراهی و كمك ابراهیم حاتمی‌كیا این اتفاق افتاد.
وی همچنین به بخش‌های جلوه‌های ویژه اشاره كرد و به صحنه‌های «برف» در فیلم دعوت و گفت:‌ در شرایطی كه تكنیك درآوردن برف در ایران بسیار سخت است، همكاران ما این كار را به خوبی انجام دادند.
در ادامه محمد پیرهادی تهیه كننده این فیلم در پاسخ به اعتراض‌هایی كه بعضا سازمانهای خصوصی به این فیلم داشتند، پاسخ داد: استقبال گسترده‌ی مردم آنقدر پررنگ است كه ما تنها اصرار داریم كه منتظر قدم‌های مردم برای دیدن كار باشیم و این‌ اعتراض‌ها خیلی قابل اهمیت نیست.
حاتمی‌كیا هم توضیح داد: ما از همین جا می‌گوییم كه برای تبلیغ فیلم نیازی به اعتراض به خود یا داغ كردن بازار نداریم.
این كارگردان همچنین در پاسخ به این پرسش كه فكر می‌كرد اینقدر فیلم خوب فروش بكند، ‌گفت: هنوزهم تنم می لرزد با وجود وضعیت بد سالن‌ها تاكنون مخاطبان آمده است و آنچه برای من مهم است احترام به مخاطب در سینماست.
در پایان تهیه كننده درباره تبلیغات و بیلبردهای شهرداری توضیح داد: مشاركت شهرداری بعد از ساختن فیلم دعوت» بوده است و این فیلم تنها فیلمی است كه برخلاف ادعای برخی از دوستان بیلبورد تبلیغاتی در سطح شهر ندارد.

در حاشیه و حرفهای جامانده
ابراهیم حاتمی‌كیا: من حق دارم از جو‌ب‌هایی حرف بزنم كه بعضی وقتها به خاطره جنین‌هایی كه در آنها هست، گیر كرده است. این كفار نعمتی كه داره در جامعه ما رخ می‌دهد. به نظرم این همان حرف‌هایی كه از جنگی آوردم.
حاتمی‌كیا: این فیلم پنج قصه است، ریسك بالاتر از این نمی‌تواند در فیلم‌سازی باشد كه بیایم پنج قصه را قطعه قطعه كنار هم بگذارم و تماشگر گریزپا از این سینما، بیاید فیلم را ببیند.
پیرهادی درباره‌ی استفاده از عكس خارج از فیلم از محمدرضا فروتن در پوسترها هم پاسخ داد: بر سر كار، عكس‌هایی كه از بچه‌ها گرفتیم عكس‌های خوبی نبود، پس مجبور شدیم دوباره عكس بگیریم. اما آقای فروتن بعد از فیلم «دعوت» بلافاصله بر سر كار دیگری رفت، بنابراین مجبور شدیم چهره‌ی دیگری را از فروتن انتخاب بكنیم.

حاتمی‌كیا: بنده در مورد تیزرها و پوسترهای فیلم هیچ دخالتی نداشتم.
حاتمی‌كیا: چه خوب كه ده‌نمكی نقطه‌ی كور سینمای جنگ را دید و اینقدر مخاطب جذب كرد. از این جهت باید تبریك گفت.
كارگردان «دعوت» خبر داد كه؛ بزودی دی وی دی فیلم «دعوت» به علاوه بخش‌های حذف شده را آماده‌ی نمایش و عرضه خواهد كرد.
حاتمی‌كیا نسبت به آغاز اكران فیلم در یك سینما آفریقا گلایه‌ كرد و گفت: این موضوع برای من جای حرف دارد كه صنف مرا تنبیه كرد. مطمئنم اگر صنف به جای فیلم حاتمی‌كیا كه در دفتر «حك فیلم» ساخته شده، قرار بود، فیلم آقای ایكس را اكران بكند، این‌گونه برخورد نمی‌كرد و این تنبیه كه یك سینما در اختیار آن باشد و شروع تبلیغاتی آن را پنجر بكند، اتفاق نمی‌افتاد.