فردین های ترک روی فرش قرمز ایران!

محسن محسنی نسب كارگردانی كه سال گذشته پس از مدت ها در حاشیه ماندن با راه اندازی كانون كارگردانان 2 نامش بر سر زبان ها افتاد قصد دارد در فیلم تازه اش از كیوانچ تاتلی تو استفاده كند. بازیگری كه با سریال تركیه ای «كوزی گونی» چهره مشهور و شناخته شده ای محسوب می‌شود. كیوانچ تاتلی تو چند سال پیش سریال «عشق ممنوع» را بازی كرد كه این مجموعه نیز در ایران بیننده های بسیاری داشت. حالا قرار است از شهرت و محبوبیت این بازیگر تركیه ای برای فیلمی ایرانی بهره گرفته شود.
تولگاهان سایشمن دیگر بازیگر تركیه ای است كه قرار است در فیلمی ایرانی ایفای نقش كند. این بازیگر با ایفای نقش چنار در سریال «عمر گل لاله» به شهرت رسید، ظاهراً برای بازی در فیلم «موج كوتاه ردیف 444» به كارگردانی علیرضا امینی قرارداد هم بسته است. فیلم تازه امینی به صورت مشترك با یك كمپانی تركیه ای تولید خواهد شد.

سابقه استفاده سینمای ایران از بازیگران تركیه ای به سال های دور باز می گردد. در دهه های چهل و پنجاه، هم بازیگران ترك به ایران می آمدند و هم اینكه برخی فیلمسازان برای پایین آمدن هزینه تولید، به تركیه می رفتند و از ستاره های تلویزیون، سینما و موسیقی ترك بهره می گرفتند. نكته جالب توجه دستمزد پایین بازیگران ترك در دهه پنجاه نسبت به ستاره های سینمای فارسی بود. حالا اما به نظر می رسد ماجرا كاملاً برعكس شده است و همین كیوانچ تاتلی تو دستمزد بالایی را طلب خواهد كرد.
نكته دیگر دردسرهای استفاده از بازیگران خارجی است.

در این حمزه بازیگر فیلم «كتاب قانون» هنگامی كه در حال بازی در فیلم ارزشی «فرشتگان قصاب» بود، فیلم «هتل بیروت» با بازی او اكران شد كه با معیارهای وزارت ارشاد اثری غیراخلاقی محسوب می شد. اگر دارین حمزه در بی خبری سازندگان ایرانی «فرشتگان قصاب» در فیلمی كه صحنه های غیراخلاقی داشت بازی كرده بود، در مورد بازیگر سریال «كوزی گونی» می توان به موارد منشوری متعددی اشاره كرد. به همین دلیل این احتمال وجود دارد كه ارشاد با حضور این بازیگر ترك موافقت نكند.  از سوی دیگر در حالی كه هنوز قراردادی با كیوانچ تاتلی تو امضا نشده برخی علم مخالفت با حضور بازیگران خارجی درفیلم های ایرانی بر داشته اند.

یكی از این واكنش ها، انتقاد تند و تیز امین زندگانی بود. با این همه استفاده از شهرت، اعتبار و محبوبیت بازیگران خارجی یكی از راهكارهایی است كه گاهی تهیه‌كنندگان برای تضمین گیشه سراغش می روند. البته نگاهی به گذشته نشان می دهد این راهكار الزاماً جواب نمی دهد. دو پروژه معروفی كه در قبل از انقلاب با بازیگران خارجی ساخته شد سرنوشت خوبی نیافتند. عباس شباویز با سودی كه از تولید فیلم قیصر» به دست آورده بود سراغ پروژه عظیم «معمای سعادت» رفت و كنار فردین از وحیده رحمان محبوب ترین ستاره زن بالیوود در آن دوران بهره گرفت ولی فیلم به موفقیت دست نیافت. چند سال بعد فیلم «كاروان ها» با حضور بهترین بازیگران زن ایرانی و ستاره های هالیوودی ساخته شد. حتی آنتونی كویین هم به ایران آمد و مقابل بهروز وثوقی بازی كرد ولی آنچه از این فیلم به یادگار ماند، كمی امكانات فنی و دوربین فیلمبرداری مناسب صدای سر صحنه بود و فیلم در ایران اكران نشد و در اكران جهانی فروش پایینی داشت.


در مورد آنچه در این سال ها اتفاق افتاده باید به این موضوع اشاره كرد كه اغلب بازیگران خارجی كه در فیلم های ایرانی بازی كرده اند چهره های مطرحی نبوده اند و دستمزد بالایی هم دریافت نكره اند. برای بررسی موضوع حضور بازیگران خارجی در فیلم های ایرانی با چند تن از سینماگران گفت و گو كرده ایم.

عباس رافعی:
یک موی بازیگر ایرانی به ترکیه ای ها می ارزد!
عباس رافعی ضمن تأکید بر کیفیت کار بازیگران ایرانی، استفاده بدون دلیل موجه از بازیگران خارجی را نادرست توصیف کرد.
رافعی  گفت: من برای فیلم هایی که داستان شان در خارج از ایران اتفاق می افتد، از بازیگران غیر ایرانی استفاده کردم. حوادث این فیلم ها در محدوده جغرافیایی ایران جریان نداشت؛ مثل «تولدی دیگر» که در لبنان ساخته شد. در این فیلم از بازیگری دعوت کردم که برای اولین بار جلوی دوربین می رفت و بعد بسیار معروف شد؛ دارین حمسه. ما این بازیگر را بعدها به «کتاب قانون» ، «33 روز» و ... معرفی کردیم و کم کم اسم و رسمی پیدا کرد. نکته مهم اینجاست که من برای فیلمسازی در ایران از بازیگر خارجی استفاده نکردم و جایز هم نمی دانم.

وی افزود: ما در سینمای خودمان بازیگران توانایی داریم که اگر مجال پیدا کنند و در آثاری با فیلمنامه های خوب و کارگردانی های درست حاضر شوند، آن بازیگر هم دیده خواهد شد. متأسفانه بازیگران در سینمای ایران دیده نمی شوند، چون اساسا فیلم های سینمایی ایران دیده نمی شوند. شقایق فراهانی برای بازی در فیلم «پروانه ای در باد» از دست دنی گلوور و مل گیبسون جایزه خود را گرفت. من از زبان خودشان شنیدم که گفتند ما فکر نمی کردیم در ایران چنین بازیگران توانایی وجود داشته باشد! دلیل این برداشت آنان این است که بیشتر آثاری که به خارج از کشور راه پیدا می کند نابازیگرها را شرکت داده اند. این فیلم ها جنبه فرهنگی و هنری دارند و ترجیح داده اند از بازیگران چهره استفاده نکنند. به این ترتیب بازیگران سینمای ایران در چرخه سینمای جهان غایب هستند.


رافعی بیان داشت: اگر فیلمی در ایران ساخته شود که نیاز آن وجود یک بازیگر خارجی است، بهتر است از یک بازیگر خارجی استفاده کنیم تا اینکه یک فرد ایرانی در چنین نقشی ظاهر شود و باورپذیر هم نباشد. از طرفی خود بنده، علاوه بر «تولدی دیگر» فیلم دیگری کار کرده ام با نام «بیگانگان» که بازیگران معروف و معتبری از خارج از ایران داشت مثل زیاد عدوان که در هالیوود کار می کرد. ما به همین دلیل اکران خارجی موفقی را هم تجربه کردیم؛ چون عدوان یک بازیگر معروف عرب است . ما هم انتخابش کردیم چون می خواستیم در سالن های سینمای کشورهای عربی هم عرض اندام کنیم. اینکه بخواهیم از کسی صرفا به عنوان ویترین استفاده کنیم، اتفاق نادرستی است. وقتی بازیگر این احساس را داشته باشد که تنها ویترین یک فیلم شده، چندان خروجی خوبی به دست نمی دهد چون فکر می کند همینکه چهره اش روی پرده دیده می شود، کار خود را انجام داده و کارگردان هم همین را می خواهد و بنابراین نیازی به خلاقیت در بازیگری نیست.

عباس رافعی در پایان اضافه کرد: ببینید کار سینمای ایران به کجا رسیده که برای جذب مخاطب باید دست به دامن بازیگران دست چندم سریال های ترکیه ای بشویم. قبل از انقلاب هم ما چنین چیزی را تجربه کردیم، اما شکست خوردیم. خانم امل ساین بازیگری ترکیه ای بود که در ایران به نام فخرالدین شناخته می شد و عموما مقابل بیک ایمانوردی بازی می کرد، اما اتفاقی بود که ادامه پیدا نکرد و در این زمان تکرار دوباره آن کار بیهوده ای است. اگر قرار است فیلم ما در ترکیه به نمایش در بیاید، استفاده از بازیگر ترکیه ای اشکال ندارد. فیلمسازی که می خواهد به واسطه بازیگران ترکیه ای خودش را به نمایش بگذارد شاید مثل دختری است که می خواهد با آرایش زننده و لباس نامناسب جلوه گری کند.

یک موی بازیگرانی مثل کیانیان و پرستویی و ... به آن بازیگران ترکیه ای می ارزد. زمانی که برای فیلمسازی به خارج از ایران رفتم بازیگران معروف عرب در سینمای مصر و لبنان و ... از اینکه کارگردانی از ایران دارد در کشورشان فیلم می سازد خوشحال بودند و برای همکاری اشتیاق داشتند، به این دلیل که سینمای ایران صد پله بالا تر از سینمای عرب بود. پس شاید ما ارزش خودمان را نمی دانیم و از انعکاس سینمای خودمان در دنیا بی خبریم. یادم هست بازیگری که دستمزد بالایی داشت حاضر بود با یک پنجم قیمت اصلی اش در یک فیلم ایرانی دیده شود. پس وقتی از دور می نگریم می بینیم که روی پله های رفیعی ایستاده ایم، اما نه مسوولان و نه فیلمسازان قدر این موقعیت را نمی دانند.

پوران درخشنده:
بازیگران ایرانی حتی برای نقش های خارجی هم ارجحیت دارند
پوران درخشنده استفاده از بازیگران خارجی را در فیلم ایرانی به قصد جذب مخاطب، رد کرد.
درخشنده  گفت: به نظر من استفاده از بازیگران ایرانی خودمان خیلی بهتر است. مخاطبان ما با بازیگران خودمان بیشتر آشنا هستند و استقبال بهتری هم نشان می دهند. خود من البته در «عشق بدون مرز» از بازیگر خارجی استفاده کردم اما داستان، این واقعیت را می طلبید و ماجرا در امریکا می گذشت.  وی افزود: وقتی بازیگر خوب خودمان حاضر است، چرا به سراغ هنرمند بیگانه برویم؟ به نظر من اگر بازیگری مشکل زبان و لهجه نداشته باشد، بهتر است با چهره پردازی او را در نقش یک شخصیت غیرایرانی نشان داد. شاید فیلمسازان ما فکر می کنند استفاده از یک بازیگر مطرح یک سریال خارجی از شبکه ای که در کشور خودمان هم مخاطب دارد(مثل جم تی وی) به جذابیت و فروش فیلم کمک می کند. البته این دلیل موجه تری است تا اینکه بخواهیم قانع شویم که ما خودمان ستاره نداریم. استفاده از بازیگرانی از آن دست نوعی تحقیر برای سینمای ماست.

درخشنده در پایان گفت: روی هم رفته من موافق استفاده از بازیگر خارجی نیستم، مگر اینکه فیلم، یک محصول مشترک باشد. وقتی موضوع و قصه ما ایرانی است چه دلیل موجهی وجود دارد برای آنکه بازیگر ایرانی خودمان را کنار بگذاریم و یک چهره خارجی جایگزین کنیم؟

محسن محسنی نسب:
ستارگان ایرانی نمی فروشند
محسن محسنی نسب با اشاره به اینکه سینمای ایران دیگر فردین ندارد، استفاده از بازیگران خارجی را در این سینمای بی ستاره موجه قلمداد کرد.

محسنی نسب  گفت: ابتدا باید تأکید کنم موضوع فیلم من قصه ای را در خارج از کشور روایت می کند و بازیگر اصلی آن نیز یک فرد تُرک است و طبیعی است که باید نقش را به یک بازیگر ترک بسپاریم. فیلم به زبان اصلی تولید می شود و نمایش عمومی آن در کشور ترکیه هم انجام خواهد شد. داستان فیلم من در اروپا می گذرد و اساسا در ایران فیلمبرداری نداریم. من در این فیلم بازیگر بلژیکی  و فرانسوی و عرب هم در کنار آن بازیگر ترک دارم که یک نقش منفی هم بر عهده دارد.

وی افزود: ما الان در سینمای خودمان سوپراستار نداریم. بازیگری داریم که برای مثال 100 میلیون تومان دستمزد طلب می کند، اما به خاطر حضور ایشان 100 میلیون تومان بلیت فروخته نمی شود. قاعدتا بازیگران بخشی از دستمزدشان را به خاطر محبوبیت خودشان و تأثیری که در فروش فیلم دارد طلب می کنند، حال آنکه در عمل مردم به خاطر بازیگر به سینما نمی روند. الان هیچ کدام از کسانی که فکر می کنند ستاره هستند باعث فروش فیلم نمی شوند. به عبارت بهتر مردم ما هیچ کدام از این بازیگرها را به عنوان سوپر استار نمی شناسند. عده معدودی از بازیگران هستند که همیشه برای مردم جذاب بوده اند؛ مثل پرویز پرستویی، رضا عطاران و  ... . بقیه بازیگران از جایگاهی اینچنینی برخوردار نیستند، اما دستمزدهای خیلی بالا طلب می کنند.

محسنی نسب گفت: ما برای فیلم جدیدمان ترکیب بازیگران را به گونه ای چیدیم که بشود آن را در خارج از کشور هم نمایش داد و در ایران هم اکران بهتری داشته باشد. شاید بازیگران ما احساس خطر کرده اند که موضع گرفته اند. شاید فکر می کنند با محبوب واقع شدن بازیگران خارجی از این موضوع پرده برداشته شود که اگر بنا باشد فیلمی به خاطر بازیگرانش بفروشد، این بازیگران، افراد حاضر در سینمای فعلی نیستند. در نظر بگیرید که در کشور ما اتومبیل ساخت ایران که در مقایسه با محصول خارجی ارزان تر هم هست، فروش کمتری دارد چون کیفیت را نمی توان فراموش کرد. در سینما هم چنین روالی وجود دارد. بازیگران باید به جای این نوع موضع گرفتن ها، تلاش کنند تا مطلوب تر از عهده کارشان بر بیایند و محبوب تر واقع شوند.

این تهیه کننده توضیح داد: پدر و مادرهایی که با فردین ها خاطره دارند، کدام یک از بازیگران امروزی را برای الگو واقع شدن برای فرزندشان می پذیرند؟ محمدعلی فردین علاوه بر اینکه سوپراستار بود و صرف حضورش فروش یک فیلم را تضمین می کرد، در زندگی شخصی اش هم یک انسان بزرگ بود. او در همه فیلم ها به عنوان یک جوانمرد بازی می کرد و در زندگی شخصی اش هم همینگونه بود. فردین دست افتادگان را می گرفت، به معضلات اجتماعی توجه داشت و یک ورزشکار سالم بود. هرگز در مهمانی های آنچنانی شرکت نکرد و همه اینها ویژگی های یک بازیگر فعال در دوران طاغوت ایران است. الان اگر بخواهیم فردین را به عنوان بازیگر پیش از انقلاب با هنرمندان این دوران مقایسه کنیم، شرمنده می شویم. این مهم است که چرا ما در سینمای خود دیگر فردین نداریم و برای پررنگ کردن مهره بازیگر به عنوان عنصر فروش فیلم مجبوریم به چهره های خارجی متوسل شویم؟ خوب است که در مورد فردین و فردینیسم و کمبود فضایل اخلاقی در سینمای ایران(به عنوان یکی از دلایل اصلی افت فروش کلی سینما) به طور مفصل بحث و جلسه بگذاریم.


محسن محسنی نسب درباره اینکه بازیگر خارجی تا چه حد فروش فیلم ایرانی را تضمین می کند، گفت: بستگی به بازیگر و نقش او دارد. بعضی از فیلم ها هستند که مثلا فقط چهره ای مثل استاد انتظامی را می طلبند و ما به فرض آنتونی کویین را هم بیاوریم، انتخاب خوبی نداشته ایم. فروش فیلم های عطاران را در «ورود اقایان ممنوع» ، «طبقه حساس» و «دهلیز» با هم مقایسه کنید. در زمان اکران ، مخاطب شاید آنقدرها نپذیرفت که عطاران را در نقش آن مرد زندانی ببیند. بنابراین برای استفاده از بازیگر خارجی هم قطعا نکاتی وجود دارد که نباید از نظر دور بماند.

محسن علی اکبری:
حضور بازیگران خارجی به رشد بازیگران داخلی کمک می کند
محسن علی اکبری حضور بازیگران خارجی در آثار ایرانی را موجب رشد بازیگران ایرانی توصیف کرد.
تهیه کننده فیلم «استرداد» به «بانی فیلم» گفت: اگر نیاز فیلمنامه این باشد که از یک بازیگر خارجی استفاده کنیم، این موضوع ایرادی ندارد. برای مثال ما برای «کتاب قانون» هیچ چاره دیگری نداشتیم. از طرفی حضور بازیگران خارجی در کنار بازیگران ما به رشد سینمای کشور کمک می کند. این گفته به معنای آن نیست که بازیگران ما از آن بازیگر چیزی یاد می گیرند.

منظورم این است که وقتی دو فرهنگ در کنار همدیگر قرار می گیرند و بناست درباره یک موضوع واحد صحبت کنند، در صورت وجود یک نیروی کارگردانی درست و اینکه دو بازیگر برای هم کارکرد تکمیل کننده داشته باشند، هم برای مخاطب جذاب تر است و هم روی بازیگر مقابل تأثیرگذار تر است. البته در «کتاب قانون» حضور دارین خمسه علمی را به پرستویی اضافه نمی کرد، اما آنچنان حضور موثری بود که دیگر نیازی به انرژی گذاشتن فوق العاده پرویز به عنوان یک بازیگر مطرح ایرانی نبود. بخش بزرگی از کار روی دوش خانم خمسه بود و این کار ما را خیلی ساده تر می کرد.


وی افزود: ما اخیرا فیلمی داشتیم به نام «آرمان شهر» که فیلمبرداری اش به تازگی به پایان رسیده. در این اثر سینمایی ما از اسکاتلند، انگلیس، هند، ایران و افغانستان هم بازیگر داشتیم. کسانی که شاید از زبان و فرهنگ همبازیان خود اطلاع کاملی نداشتند اما باعث شدند پروژه ما یک روال عادی را طی کند و من شاهد بودم که حس ها کاملا به هم نزدیک بود. بنابراین استفاده از بازیگران خارجی اتفاق خوبی است که در معرفی ایران به کشورهای دیگر هم می تواند نقش کاربردی داشته باشد. ما در فیلم «استرداد» هم چنین چیزی را تجربه کردیم. حضور دو بازیگر خارجی در کنار حمید فرخ نژاد و فرهاد قائمیان به آنچه کارگردان مد نظرش بود کمک کرد. درباره چنین فیلم هایی برای اکران های خارجی هم موقعیت بهتری داریم.


علی اکبری در پاسخ به این سوال که استفاده از بازیگران خارجی چه کمکی به جذب مخاطب ایرانی می کند، گفت: دیدن چهره جدید همیشه برای مخاطب داخلی جذاب بوده است و این علاقمندی، موضوعی سوای علاقه او به بازیگران داخلی است. استفاده از بازیگر خارجی باید در جهت بهتر فهمیده شدن قصه فیلم اتفاق بیفتد. بازیگران خارجی شاید در کشور خودشان دستمزد بالایی دریافت کنند، اما وقتی به کشور ما می آیند، دستمزدشان پایین می آید. آن بازیگر بلاروسی در «استرداد» شاید یک دهم آقای فرخ نژاد هم دریافت نکرد. طبیعی است که بسیاری از تهیه کنندگان از چنین بازیگرهایی استقبال می کنند. در شرایطی که بازگشت سرمایه یک اتفاق دشوار شده و هزینه تولید بسیار بالا رفته، استفاده از بازیگر خارجی اتفاق بدی نیست و حتی شاید بهانه ای شود برای آنکه بازیگران ایرانی قدری دستمزدشان را پایین بیاورند.

www.seemorgh.com/culture

به مناسبت تولد ادری هپبورن، پری مهربان هالیوود+تصاویر مریل استریپ: فکر می کردم برای بازیگر بودن زیادی زشتم!+ تصاویر