...از این لحظه به بعد حس کنجکاوی مخاطب تحریک می‌شود، با ورود به خانه‌ی پیرزن و مشاهده‌ی ترس همسایه‌هایی که در پایین پله‌ها جمع شده‌اند، مخاطب در می‌یابد که...
 
ضبط؛ فیلمی در ژانر ترسناک
کارگردان: خائومه بالاگوئرو،  گزیده‌ی جوایز:  نامزد جایزه بهترین تدوین و بهترین بازیگر تازه کار [مانوئلا ولاسکو] از مراسم انجمن نویسندگان سینمایی اسپانیا / برنده جایزه تماشاگران و جایزه بهترین فیلم فانتزی از جشنواره Fantasporto / برنده جایزه‌ی گویا برای بهترین تدوین و بهترین بازیگر زن [مانوئلا ولاسکو] - نامزد جایزه‌ی گویا برای بهترین جلوه‌های ویژه‌ی تصویری / برنده‌ی جایزه‌ی تماشاگران، جایزه‌ی ویژه‌ی هیئت داوران و جایزه‌ی داوران جوان جشنواره Gérardmer / نامزد جایزه‌ی بهترین بازیگر زن تازه کار [مانوئلا ولاسکو] از اتحادیه‌ی بازیگران اسپانیا
 
خلاصه داستان
آنخلا (مانوئلا والسکو) گزارشگر تلویزیون است که به همراه فیلمبردارش برای تهیه‌ی گزارشی از نحوه‌ی کار آتش‌نشان‌ها به محل کار آنها رفته است. پس از آشنایی با اهالی ایستگاه، به ناگهان ماموران آتش‌نشانی خبردار می‌شوند زنی مسن که در آپارتمان خود به دام افتاده است تقاضای کمک دارد. در پی این اتفاق دو تن از ماموران آتش‌نشانی برای کمک به محل حادثه عازم می‌شوند و آنخلا که موقعیت را مناسب یافته، با آنها همراه می‌شود. تا اینکه اتفاقات ناگواری روی می‌دهد و پیرزن به یک مامور پلیس حمله می‌کند و یکی از ماموران آتش‌نشانی را می‌کشد. بزودی تمام افرادی که در خانه حضور دارند از طرف نیروهای دولتی قرنطینه می‌شوند. بتدریج معلوم می‌شود که ویروس مرگباری در میان اهالی خانه منتشر شده که آنها را تبدیل به موجوداتی خون‌خوار می‌کند و ...
 
ضبط هیاهوی ویروس ناشناخته
درباره‌ی «ضبط» از روی این خلاصه داستانی که خواندید قضاوت نکنید چراکه آنگاه با خود می‌گویید که بارها و بارها فیلم‌هایی در ژانر وحشت را با این ایده‌ها و داستان دیده‌اید. «ضبط» را می‌توان فیلمی خلاقانه توصیف نمود که از دل داستان‌های دستمالی شده در ژانر وحشت سر برآورده است. «خائومه بالاگوئرو» و «پاکو پلازا» هر دو از کارگردانان جوان اسپانیایی هستند که توانسته‌اند با تکیه بر ذوق هنری خود اثری خلق کنند که بیننده را تا به پایان فیلم مجذوب خود کند و او را واقعاً بترساند. اما نکته‌ی مهم این است که این‌دو فیلمساز جوان توانسته‌اند تا با خلق فضایی جذاب و همچنین با الهام از مدیوم‌هایی همچون Reality TV که در طی سال‌های اخیر تبدیل به یکی از پرطرفدارترین ژانرهای تلویزیونی گشته‌ است و در کنار این‌ها با استفاده از هراس‌های نوین ناشی از بیماری‌های ناشناخته، فیلمی بسازند که تمام وجود بیننده را سرشار از ترس نماید.
در هنگامه‌ای که سرچشمه‌ی فیلم‌های ژانر وحشت هالیوود به سوی خشکی سوق پیدا نموده، ساخته شدن آثاری چون «ضبط» در میان کشورهای اروپای از جمله اسپانیا، بارقه‌ای از امید را در دل هواداران ژانر وحشت روشن نگاه می‌دارد. با نگاهی به پیشینه‌ی فیلم‌های ترسناک که به «Horror Movie» مشهورند در می‌یابیم که این نوع فیلم‌ها در طول تاریخ رشد و تطور خود، زیرژانرها و سبک‌های گوناگونی را با ساختارهای متفاوت تجربه کرده است. «ضبط» از جمله فیلم‌های‌ست که در زیر شاخه‌ی فیلم‌های ترسناک بیولوژیکی قرار می گیرد، که عامل اصلی وحشت در آنها ویروس ناشناخته‌ای‌ست که جمعیتی را تبدیل به موجودات خون‌خوار می‌کند. چند نکته‌ی مهم و قابل توجه در این فیلم وجود دارد که سعی خواهم کرد درباره هر کدام از آنها توضیحی ارائه دهم تا مشخص شود چگونه سازندگان این اثر، موفق به پدید آوردن فیلمی گیرا و در عین حال تأثیرگذار گشته‌اند.
 
1. عامل ناشناخته
در فیلم‌های ژانر وحشت همیشه یک عنصر به عنوان ماده اصلی که عامل ترس مخاطب را فراهم می‌آورد مد نظر قرار می‌گیرد و تمام کنش‌ها و واکنش‌های اثر حول محور همان عنصر تعریف و تبیین می‌شوند. این عامل قاعدتاً اگر یک عامل ناشناخته باشد تأثیر ترس در مخاطب را افزایش می‌دهد. در فیلم «ضبط» این عامل ناشناخته یک ویروس است. در عصری که از یک سو مسائل پزشکی و راه‌‌حل‌های درمانی در حال رشد روز افزون است و از سوی دیگر گسترش ویروس‌های مرگباری چون ایدز، آنفولانزای مرغی و غیره، روزانه جان هزاران انسان را تهدید می‌کند، انتخاب یک عنصر ناشناخته که مخاطب هم تا اندازه‌ای ملموس‌تر با آن آشناست به ایجاد فضایی درگیر کننده کمک شایانی کرده است.
 
2. رئالیسم یا واقع‌گرایی
نکته‌ی قابل توجه در «ضبط» استفاده‌ی مثبت از شیوه‌ی «Reality TV» و «دوربین روی دست» بوده است که به افزایش اثرگذاری فیلم کمک قابل توجهی کرده است. البته پیش‌تر از فیلم «ضبط»، شاهد استفاده از این نوع مدیوم در فیلم‌های دیگر نیز بوده‌ایم. سر فصل فیلم‌هایی که به نوع اخص از این تکنیک برای تاثیرگذاری بیشتر بر مخاطب خود استفاده کرده‌اند فیلم جریان‌ساز «پروژه‌ی جادوگر بلر» بوده است. اما نکته قابل توجه در فیلم «ضبط» این است که از این تکنیک استفاده‌ای بجا و کاملاً هوشمندانه صورت می‌گیرد، بطوریکه کارگردانان آن سعی می‌کنند تا با نگاهی کاملاً گزارشی که بیشتر یادآور گزارش‌های تلویزیونی است، با اثر روبرو شوند. به طور کلی ما در این فیلم با قاب‌های کنترل شده به معنای خاص آن روبرو نمی‌شویم اما از طرفی هم همه چیز به صورت رها شده نیست. دوربین همه نکاتی را که مخاطب برای درگیر شدن در کنش‌های فیلم نیاز دارد به او نشان می‌دهد و به زبان بهتر یک کنترل نامحسوس و خلاقانه را در عین آشفتگی در بطن خود داراست.
 
3. استفاده از موقعیت‌های غافلگیرکننده
در اکثر فیلم‌های ژانر وحشت، استفاده از موقعیت‌های غافلگیرکننده جهت ایجاد حس ترس و اضطراب در مخاطب، تا حدودی بصورت نوعی از موتیف درآمده است. با این حال نکته‌ی قابل توجه در «ضبط» چگونگی اجرای این موتیف است که در واقع منشأ تاثیرگذاری به شمار می‌رود. نگاه کنید به چگونگی آغاز فیلم که در فضایی آرام، یک گزارشگر شبکه‌ی تلویزیونی به همراه فیلمبردارش سعی دارند تا یک مستند گزارشی از فعالیت‌های شبانه‌ی آتش‌نشانان تهیه کنند. فضای پیش از رویدادهای اصلی در میان آرامش و شادمانی آتش‌نشانان می‌گذرد تا اینکه زنگ خطر به صدا در می‌آید و خبر می‌دهند که پیرزنی در یک آپارتمان گرفتار شده است. از این لحظه به بعد حس کنجکاوی مخاطب تحریک می‌شود، با ورود به خانه‌ی پیرزن و مشاهده‌ی ترس همسایه‌هایی که در پایین پله‌ها جمع شده‌اند، مخاطب در می‌یابد که اتفاق رخ داده بیش از گرفتار شدن یک پیرزن در آپارتمان است و از این‌رو بیش از پیش در فضای فیلم غرق می‌گردد. زمانی که پلیس و آتشنشان‌ها به همراه گزارشگر و فیلمبردارش وارد آپارتمان پیرزن می‌شوند، ناگهان با فضای عجیبی روبرو می‌شویم. پیرزنی با سر و وضع آشفته و خونین که مدام فریاد می‌کشد. مخاطب تا این لحظه بجای اینکه در کشمکش با ترس قرار گیرد، بیشتر به دنبال این است که با توجه به جزئیات، پاسخی برای ابهامات شکل گرفته در ذهن خود پیدا کند. تا اینکه پیرزن در یک حمله ناگهانی افسر پلیسی را گاز می‌گیرد و در این لحظه است که نخستین شوک داستان به مخاطب وارد می‌شود و در ادامه‌ی فیلم نیز همین روند تا پایان بصورت کاملاً جذاب و هوشمندانه‌ای تکرار می‌شود.
 
4. عدم دگرگونی در شکل ظاهری
نکته‌ی دیگری که به طور کلی می‌توان به آن اشاره کرد این است که در اکثر قریب به اتفاق فیلم‌های ژانر وحشت، با تغییر شکل ظاهری انسان‌ها یا موجودات واقعی روبرو هستیم و استفاده مکرر از این مسئله به عنوان راهی برای ترساندن مخاطب، به مرور زمان آنرا تبدیل به یک فاکتور کلیشه‌ای و ساده نموده است، بطوریکه این روش دیگر قادر به برانگیختن احساس هراس و هیجان مخاطب نمی‌گردد. با توجه به این مسئله می‌توان یکی دیگر از دلایل موفقیت «ضبط» را در این رابطه برشمرد که این فیلم از هرگونه تغییر قیافه‌ی کاراکترها و یا دگرگونی‌های ظاهری اغراق شده در چهره‌ی آنان پرهیز نموده و به جای این مسئله بیشتر تمرکز خود را بر روی چگونگی تغییر رفتار شخصیت‌ها قرار داده است. کسانی که در آن خانه‌ی غریب به ویروس مبتلا می‌شوند با همان جوارح طبیعی بدن خود به دیگران حمله می‌کنند و به آنها صدمه می‌زنند. این نکته با توجه به اینکه هراس انسان از رویدادهای طبیعی بیش از پدیده‌های ماورایی است، مخاطب را بیشتر تحت تاثیر قرار می‌دهد. به عنوان مثال فرض کنید در اخبار اعلام شود که زمین بزودی توسط موجودات وحشی فرازمینی مورد حمله قرار خواهد گرفت، سپس بعد از مدت اندکی خبر برسد که زلزله‌ای قریب‌الوقوع در انتظار است. مسلماً در مقایسه‌ی واکنش طبیعی انسان نسبت به این‌دو خبر، مورد دوم هراس و نگرانی بیشتری را ایجاد می‌کند چراکه اتفاقی چون زلزله به عنوان پدیده‌ای تجربه شده و ملموس در نظر انسان جلوه می‌کند تا حمله‌ی موجودات فضایی.
 
5. خلق موقعیت‌های مناسب
«ضبط» با خلق موقعیت‌های مناسب که منجر به تحریک حس کنجکاوی مخاطب می‌شود، از سویی او را مبهوت و مجذوب داستان می‌کند و از سوی دیگر او را بشدت می‌ترساند. برای مثال به موقعیتی که همه‌ی افراد سالم مانده سعی در گریز از ‌ساختمان دارند، توجه کنید. در این سکانس اصرار شخصیت‌ها به فرار با اخطار پلیس مبنی بر تیراندازی در صورت خروج همراه می‌شود و در نتیجه‌ی ادغام این‌دو وضعیت موجب پیدایش نوعی از کنش‌ها و واکنش‌های رفتاری در میان کاراکترها می‌شود و همین موضوع خلق فضایی مناسب را در جهت القای حس ترس و نگرانی، نتیجه می‌دهد.
 
علاوه بر موارد فوق، نکته‌های قابل ذکر دیگری از جمله تدوین مؤثر و گیرا و همچنین بازی‌های قوی بازیگران نیز وجود دارد که به موفقیا فیلم کمک شایانی نموده‌اند. در این میان نباید از برخی ضعف‌های فیلم نیز به سادگی چشم‌پوشی کرد که مانع از این شده‌اند که «ضبط» به اثری تمام عیار در نوع خود تبدیل شود. از جمله‌ این ایرادات می‌توان به شیوه‌ی پایان‌بندی نه چندان قدرتمندانه‌ی فیلم اشاره کرد، که فاقد استحکام ساختار کلی اثر است و به عبارتی یک سر و گردن از دیگر قسمت‌های فیلم پایین‌تر است. از سوی دیگر باید این نکته را نیز اضافه کرد که شاید سازندگان «ضبط»، بیش از آنکه به دنبال ارائه‌ی اثری در ژانر وحشت باشند، به نوعی خواسته‌اند تا تجسمی از جهان کنونی و مدرن را در قالب یک آپارتمان ارائه دهند، که ساکنان آن مدام در حال قربانی کردن یکدیگرند و در این میان افراد سالم تا زمانی که مبتلا نشده‌اند قربانی محسوب می‌شوند و تنها زمانی می‌توانند راحت زندگی کنند که همچون دیگران به ویروس ابتلا پیدا نمایند.
 
 
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: longcuts.com
 
مطالب پیشنهادی:
90 سال با خون آشام‌ها روی پرده سینما!
دلهره آورترین فیلمهای تاریخ سینما
گزارش تصویری: بهترین فیلمهای ترسناک تاریخ سینما (1)
برترین فیلمهای ترسناک تاریخ سینما (2)
گفتگو با دیوید هكل، كارگردان «اره ۵»