كارگردانی كه همیشه حرفی برای گفتن دارد

 
سیروس الوند امروزه یكی از كارگردانان مطرح و نام‌آشنای سینمای ایران است. او از نسل كارگردان‌هایی است كه سابقه فعالیت‌شان به سال‌های قبل از انقلاب بازمی‌گردد. الوند مانند علیرضا داوودنژاد در سال‌های دهه 50، تحت‌ تاثیر جریان تحول‌یافته سینما، ابتدا با نگارش فیلمنامه برای كارگردان‌های مختلف كار خود را آغاز كرد. الوند البته مانند كیومرث پوراحمد سابقه كار مطبوعاتی و نگارش نقد سینمایی هم دارد. نقدهای الوند در تأیید سینمای اجتماعی و مردم‌پسندی بود كه حرفی برای گفتن داشتند.
گام‌های نخست این كارگردان برای فیلمسازی چندان مثمرثمر نبود. رویكرد او نسبت به مفاهیم و مضامین اجتماعی و شهری، تا حدی تند و تیز بود و همین مساله عامل توقیف برخی فیلم‌هایش می‌شد. الوند در بدو كار نشان داد كه از آن دسته كارگردانان نیست كه حاضر باشد به هر قیمتی كار كند و به هر قیمتی ماندگار شود. حتی زمانی كه فیلمی با حضور ستاره‌های سینمای آن دوران ساخت، نگاه انتقادی‌اش به شرایط اجتماعی را فراموش نكرد و در ورای قصه و موقعیت‌سازی‌اش، حرف و پیام خود را به صراحت مطرح كرد. استقبال از فیلم‌های الوند رفته‌رفته او را به فیلمسازی محبوب مردم تبدیل كرد، فیلمسازی كه دنبال ایده‌های خاص نیست، فیلم‌هایش با احترام به تماشاگر ساخته می‌شوند، قصه و بازیگر در آنها اهمیت ویژه‌ای دارند و چشمداشتی به جشنواره‌های خارجی ندارند. چنین سینمایی شكل‌دهنده جریانی شد كه سال‌ها بعد از آن به عنوان سینمای بدنه یاد كردند. یعنی فیلم‌هایی كه برای سرگرم ساختن مردم عادی ساخته و نمایش داده می‌شوند اما حرف‌هایی هم برای گفتن دارند و تفاوت بسیاری دارند با فیلم‌های سطحی و بی‌خاصیت.

 

سیروس الوند با بیش از 35 سال سابقه كارگردانی، یكی از كارگردان‌های این نوع سینماست. اگرچه در كارنامه‌اش آثار ماندگار و برجسته بسیاری دیده نمی‌شود اما از میان آثار شاخصش می‌توان به «یك بار برای همیشه» اشاره كرد. در این فیلم كه با بازی فاطمه معتمدآریا و خسرو شكیبایی ساخته شد، شاهد نگاه غمخوارانه و در عین حال صادقانه كارگردان هستیم به شخصیت‌هایش. این فیلم را هنوز بهترین اثر كارگردانش می‌دانند. البته نباید فراموش كرد كه الوند از آن دسته كارگردان‌هایی است كه فیلم‌هایش همواره از حد مشخصی نزول نكرده و همیشه استانداردهایی در آنها رعایت شده است. با نگاهی به برخی از ساخته‌های این كارگردان متوجه می‌شویم كه اولا آثار او چه نسبتی با زمان تولیدشان دارند و تا چه اندازه متاثر از جامعه‌شان هستند و نیز این كه چه نقاط ضعف و قوتی دارند.

چهره
این فیلم با بازی ابوالفضل پورعرب و عاطفه رضوی همراه تعدادی دیگر از بازیگران سرشناس سینمای دهه 70، درباره رابطه‌ای عاطفی میان جوانی ظاهرالصلاح است با دختری خوش‌باور كه به خاطر علاقه‌اش پای همه مشكلات و گرفتاری‌ها می‌ایستد. هدف از نام‌گذاری این فیلم تاكید بر چهره‌های متعددی است كه یك انسان می‌تواند داشته باشد؛ چهره‌هایی كه هر بار بنا به منافع ممكن است تغییر كرده و به ضد خود تبدیل شوند.

دست‌های آلوده
این، پرفروش‌ترین فیلم كارنامه سیروس الوند است. فیلمی با بازی هدیه تهرانی، ابوالفضل پورعرب و امین حیایی. داستانش هم درباره زندگی یك زوج است كه خیلی شیك و رسمی وارد محافل اشرافی می‌شوند و آنان را سركیسه یا از آنان سرقت می‌كنند. شروع فیلم از جایی است كه این زوج تصمیم می‌گیرند تا آخرین پروژه‌شان را عملی كنند. به همین دلیل در قالب دكوراتور مراسم عروسی و فیلمبردار وارد حریم یكی از این خانواده‌ها می‌شوند و سپس در لحظه موعود، اقدام به سرقت می‌كنند اما این پایان كارشان نیست و وجود یك مزاحم باعث فجایعی در زندگی‌شان می‌شود. «دست‌های آلوده» زمانی ساخته شد كه پورعرب آخرین سال‌های شهرت و معروفیتش را در سینما می‌گذراند و همچنین ستاره تازه‌ای به سینمای ایران معرفی شده بود به نام امین حیایی. این بازیگر كه پیش از «دست‌های آلوده» نیز در فیلم‌ها و سریال‌های بسیاری بازی كرده بود، سهم عمده‌ای از موفقیتش در سینمای تجاری را مدیون فیلم سیروس الوند است. اتفاقا نكته بامزه در داستان «دست‌های آلوده» هم دلالت بر همین واقعیت دارد. شخصیتی كه پورعرب نقش‌اش را بازی می‌كند، در آستانه تباهی و نابودی است و دیگر شخصیت جوان با بازی حیایی در آستانه زندگی‌ای تازه است. نوع شخصیت‌پردازی الوند در این فیلم برای تماشاگر روزگار خودش، جالب و نو بود. او شخصیت‌های منفی و ضدقهرمان‌هایش را در قالب‌هایی محترم عرضه كرد و جزییاتی از زندگی و شخصیت آنها را به نمایش گذاشت كه بسیار متفاوت بود از نمونه‌های مشابه.

 

آوار
در دهه 60 فیلم‌های سینمای ایران، عموما یا آثار دفاع مقدسی بودند یا فیلم‌هایی در مذمت مواد مخدر با هدف آموزشی؛ ملودرام‌های اخلاقی هم ضلع سوم این فیلم‌ها بودند؛ فیلم‌هایی مانند «پدربزرگ»، «گل‌های داوودی» و «آوار.» داستان «آوار» درباره خانواده‌ای است كه هریك با تفكر و نگاه خاصی به دیدار پدرشان می‌آیند و سرانجام آن خانه بزرگ بر سرشان آوار می‌شود و در آن موقعیت خاص آنان به بازنگری عقاید و دیدگاه‌هایشان می‌پردازند. این فیلم با مضمون اخلاقی‌اش در ستایش خانواده و با هدف رعایت احترام به والدین ساخته شد. بازی خوب بازیگران پرشمار فیلم یكی از دلایل استقبال تماشاگران از این فیلم بود و تلویزیون نیز طی سال‌های اخیر بارها آن را پخش كرده است.

تله
این فیلم با حضور ستارگان سینمای ایران مانند مهناز افشار، ماه‌چهره خلیلی، امین حیایی و محمدرضا گلزار بر اساس الگوی فیلم «دست‌های آلوده» ساخته شد، اما نتیجه فیلم تعریفی نداشت و حتی در گیشه نیز موفقیتی به دست نیاورد؛ داستان زوجی كه ناخواسته درگیر ماجرایی خطرناك می‌شوند. الوند این فیلم را زمانی ساخت كه دوره استقبال از این آثار گذشته بود. تماشاگر دهه 80 علاقه‌مند به فیلم‌های كمدی بود و حوصله چندانی برای پیگیری قصه‌هایی از این دست را نداشت.

مزاحم
مزاحم یكی از معدود فیلم‌هایی است كه یك بازیگر مرد در آن در قالب یك زن جلوی دوربین می‌رود. البته پیش از این اكبر عبدی نیز در «آدم‌برفی» ساخته داوود میرباقری چنین نقشی را ایفا كرده بود. امین حیایی زمانی كه در «مزاحم» بازی كرد موقعیتش با زمانی كه در «دست‌های آلوده» بازی كرد بسیار تفاوت داشت. او در زمان تولید «مزاحم» یك ستاره بی‌رقیب در سینمای ایران بود. هم‌بازی او در این فیلم بازیگر مطرحی به نام خسرو شكیبایی بود. این فیلم یكی از شاخص‌ترین فیلم‌‌در‌فیلم‌های تاریخ سینمای ایران است. سیروس الوند در صحنه‌ای از این فیلم برای مدت كوتاهی هم در نقش خودش ظاهر می‌شود. داستان «مزاحم» درباره رابطه میان 2 جوان است كه پس از آن كه یكی‌شان وارد سینما شده و تبدیل به بازیگری معتبر می‌شود، به دوست سابقش كم‌محلی و سرانجام او را آماده انتقام می‌كند. «مزاحم» در زمان خودش با استقبال خوبی از سوی تماشاگران مواجه شد.
فیلم‌های دیگری از این كارگردان هستند كه می‌توان به آنها پرداخت؛ «مرز»، «ساغر»، «فریاد زیر آب»، «نفس‌بریده» و... ، اما فیلم‌های انتخابی بیشتر به این دلیل بود كه تماشاگر امروزی سابقه‌ای از آنها داشته باشد. الوند یكی از كارگردان‌هایی است كه به دلیل این كه فیلم‌هایش در ارتباط با تماشاگر ساخته می‌شوند، كمتر مجال مطرح شدن یافته اما واقعیت این است كه او یكی از سرمایه‌های فرهنگی ماست. كمتر كارگردانی داریم كه با وجود 35سال سابقه، همچنان پركار و فعال باشد. یكی از ویژگی‌های مهم این كارگردان، شناختش از شرایط جامعه است و همین شناخت به او كمك می‌كند تا فیلم‌هایش با استقبال مردم و توجه منتقدان روبه‌رو شوند. بسیاری از كارگردانان سینمای ایران با وجود فعالیت مستمر اما آثارشان بازتابی میان منتقدان ندارد. الوند اما از آن دسته فیلمسازانی است كه حتی آثار ضعیفش نیز بازتاب‌هایی میان كارشناسان دارد، به این دلیل كه توقعات از او بالاست.
اینك این كارگردان كاركشته سینمای ایران، پس از مدت‌ها دست به كار ساخت سریالی شده به نام «خسته‌دلان.» این سریال درباره شخصیت‌های مختلفی است كه در قطاری رهسپارند. هر قسمت از این سریال درباره یك بخش از این قطار و عده‌ای از مسافران آن است. پخش این سریال و موفقیت آن می‌تواند مسیر تازه‌ای را برای الوند باتجربه بگشاید. شاید از این پس شاهد فعالیت‌های تلویزیونی بیشتری از این كارگردان باشیم.

 

گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ

www.seemorgh.com/culture

منبع: jamejamonline.ir

 

مطالب پیشنهادی:

لیلا حاتمی: بیوگرافی و گزارش تصویری

پرویز پرستویی؛افتخار سینمای ایران+گزارش تصویری

حامد بهداد بازیگر جوان و صاحب سبک

کیانیان مردی برای تمام فصول سینما