محمدرضا فروتن؛ از جوان عاصی تا مرد میان‌سال شهری

 

 محمدرضا فروتن که مناسب نقش‌های شهری است کارنامه‌ای متنوع و پر فراز و نشیب دارد. او گاه برای تنوع بخشیدن به کارنامه‌اش انتخاب‌های اشتباهی داشته است.

 جوان لاغر اندامی که با صدای خش دار و چهره دوست داشتنی در دهه 70 نمایشگر تصویر جوان‌های نسل تازه بود، نسلی عاصی که می‌خواست دنیا را از نو بسازد، حالا بازیگری میانسال است با کارنامه‌ای پرفراز و نشیب. بازیگری که در مقطعی بیش از همه با حضور در فیلم‌های مسعود کیمیایی شناخته و محبوب شد در سال‌های اخیر کوشیده تجربه‌هایی متفاوت را با کارگردان‌های نسل‌های مختلف به کارنامه‌اش اضافه کند.
کارنامه‌ای که بخش مهمی از آن در دهه 70 شکل گرفته و با بازی در "مرسدس"، "اعتراض" و "قرمز" معنا پیدا کرده، در این سال‌ها و زمانی که فروتن گزینه اول بازی در نقش جوان عاصی و زخم خورده بود با بازی در فیلم "زیر پوست شهر" و "دو زن" سیمایی تازه از فروتن دیدیم.
 
فروتن در این دوران در کنار تجربه نقش‌های متفاوت به ستاره‌ای تبدیل شده بود که می‌توانست به فروش فیلم‌ها کمک کند، ستاره‌ای که نسل جوان او را به نمایندگی از خود و دنیایشان پذیرفته بود. با وجودی که دهه 80 برای فروتن با درخشش در "شب یلدا" شروع شد انتخاب‌های او چندان هوشمندانه نبود، بازی در آثار آشفته و ضعیفی مانند "هشت پا" و "ملاقات با طوطی" امتیازی در کارنامه این ستاره نبود.
 
او آن قدر بد اقبال بود که در "سربازهای جمعه" یکی از ضعیف‌ترین فیلم‌های کیمیایی در سال‌های پس از پیروزی انقلاب هم نتوانست خاطره خوش همکاری‌های مشترکشان را زنده کند، علاقه او به سینمای کیمیایی و بازی در نقش جوان‌ اول فیلم‌های او کمکی به حل مشکلات فراوان فیلم در حوزه فیلمنامه و روایت نمی‌توانست باشد!
 
فروتن در نیمه دوم دهه 80 کارنامه‌ای پر فراز و نشیب از خود به جای گذاشت، از سویی در فیلم‌هایی برای مخاطب عام مانند "مجردها"، "نوک برج" و "بازنده" بازی کرد که موقعیت او را در رقابت با ستاره‌های نسل جدید تثبیت کرد و از سویی دیگر در تجربه‌های متفاوت مانند "به آهستگی"، "خاک سرد"، "وقتی همه خواب بودند" و "باغ‌های کندلوس" بازی کرد تا ثابت کند می‌تواند گزینه قابل اعتمادی برای کارگردان‌هایی باشد که فیلم‌های هنری و مخاطب خاص می‌سازند.
 
در این مقطع فروتن خودخواسته پرسونایی را که دهه 70 شکل داده بود با بازی در نقش جوان‌هایی ساده دل و شیرین عقل یا مردانی از طبقه پائین جامعه شکست. البته نتیجه در بعضی موارد مانند "به آهستگی" و "دیگری" قابل قبول بود و در بعضی فیلم‌ها مانند "وقتی همه خواب بودند" یا "خاک سرد" و "دعوت" نقطه قابل توجهی در کارنامه این بازیگر نیست.
 
محمدرضا فروتن یکی از مهمترین بازیگران سینمای ایران پس از پیروزی انقلاب است، مانند هر بازیگر حرفه‌ای کارنامه‌اش نقاط ضعف و قوت دارد اما هرجا درست و هوشمندانه انتخاب کرده می‌توان هوش و استعداد بازیگری‌اش را تشخیص داد. در "کنعان"، "چهل سالگی" و "عیار 14" حضور او مقابل دوربین و در نقش مردان شهری دوست داشتنی و یادآور روزهای اوج ستاره‌ای است که می‌توانست تماشاگر را خیره کند.
 
حاصل تجربه‌گری‌های محمدرضا فروتن نشان می‌دهد که او بازیگری مناسب نقش مردان شهری است، بازی در نقش جوان‌هایی شیرین عقل و عقب مانده یا مردان روستایی با توجه به ویژگی‌های کارنامه فروتن و جنس بازی او نمی‌تواند چندان دلچسب باشد. فروتن باید بداند تنوع نقش‌آفرینی به معنای بازی در قالب شخصیت‌های مختلف و متنوع نیست. می‌توان در قالب نقش‌‌هایی به ظاهر شبیه و از یک طبقه و جنس هم بازی متفاوت را تجربه کرد.