موسیقی كوچه و بازار را هم محترم بدانیم

 

 

از مجموع انواع موسیقی در کشور ما، نوعی از آن که به نام موسیقی روحوضی شهرت یافته است، دارای شکلی برآمده از درون کوچه و بازار است که به آن موسیقی کوچه بازاری هم گفته میشود. گر چه امروزه به هر موسیقی سطحی و فاقد ارزش لقب کوچه بازاری و روحوضی‌ داده میشود، اما برخلاف نظر عموم، موسیقی روحوضی ارزش های خاص خود را دارد و بدیهی است که بهره مند از ارزش فنی نمیتواند باشد. در عین حال این شکل موسیقی چون برگرفته از نهاد مردم و از دل کوچه و بازار است، از لحاظ فرهنگی -البته در تعریف مربوط به آن- ارزشمند است. موسیقی روحوضی از آن جهت چنین نام گرفته است که در گذشته، به خاطر آنکه همه تماشاگران یک نمایش، از اتفاقات برنامه به خوبی آگاه باشند و برای تسلط خودشان، با گذاشتن تخته ای بر روی حوض محل اجرا، کارشان را انجام میدادند.
موسیقی كوچه بازاری هم بدان جهت به این نام معروف گردید كه از درون خانه ها و بیرون از خانه ها به وجود آمد. بحث تاریخی آن به مجال دیگری نیاز دارد. آن چه دوره گردان و مطربان در كوچه و بازار میخواندند، از عمق دل و سوز درونشان برگرفته بود. در نمایش های روحوضی، موسیقی جزو لاینفک آن به حساب میآمد که بعدها، جدا از نمایش شکل جدی تری به خود گرفت و خوانندگانی به این روش خواندن روی آوردند.
شاید ما چنین خوانندگان و روش آنان را بی ارزش بدانیم. اما باید یادمان باشد که در موسیقی دستگاهی خودمان هم لزوماْ هر اثری که ارایه میشود، از لحاظ فنی و هنری ارزشمند نیستند. بنابراین در هر نوع هنر و در اینجا موسیقی، شکل خوب و بد داریم که کاری به تعاریف آن نداریم که فرصت زیاد و دقت کافی میطلبد. پس با این وجود، حتی موسیقی روحوضی را هم  که خود به طور کلی موسیقی سطحی به حساب میآید، به دو دسته با پشتوانه فرهنگی و بدون این پشتوانه میتوان تقسیم بندی کرد.
آن نمونه ای که نشأت گرفته از نهاد مردم و فرهنگ باستانی و اجتماعی ایرانیان است، به نوع دارای پشتوانه فرهنگی مربوط میتوان دانست و آن بخشی كه بدون توجه به فرهنگ مردم و به طور صرف برای ساخت یك آهنگ رقص آور و فقط ملهم از موسیقی خاصی است كه آنرا روحوضی و كوچه بازاری میدانیم، از نوع دوم میتوان دانست. نوعی كه به هیچ وجه با دل و فرهنگ مردم و سوز درونی آنان ارتباطی ندارد. از سوی دیگر موسیقی روحوضی تنها و تنها زمانی شكل واقعی به خود میگیرد که عنصر فرهنگ عامه در آن به طور واضح مشخص باشد.
از نمونه های بارز هنرمندان شناخته شده ای که در این عرصه به فعالیت پرداختند، از کسانی چون زنده یاد سوسن، زنده یاد داود مقامی، جواد یساری و زنده یاد آغاسی میتوان نام برد. حتی در مواقعی دلکش هم نمونه فعالیت هایی در این زمینه داشته است. برای یک منتقد یا علاقه مند به انتقاد، واجب است که همه نوع شکل موسیقی را گوش دهد! روش خواندن چهار نفر اول و به خصوص دو نفر آخر، به طور کامل دخالت عناصر فرهنگی و اجتماعی کوچه و بازار را نشان میدهد. گرچه نظرات در این باره میتواند متفاوت باشد. در واقع این نوع موسیقی را نوع دیگری از موسیقی پاپ میتوان دانست، چون همان طور که در مورد موسیقی پاپ گفتیم، آن نوع موسیقی هم، نمایی از فرهنگ عامه به همراه دارد.
به هر صورت به نظر میرسد مناسب ترین شکل موسیقی برای استفاده در مجالسی مثل عروسی، علاوه بر موسیقی های محلی، این موسیقی است که در واقع به گونه ای به سنت مردم ایران زمین برمیگردد. به طور قطع آن چه که از میان مردم به وجود آمده باشد، بسیار دلنشین تر و جذاب تر است تا چیزی كه نه تنها مربوط به فرهنگ ما نیست، بلكه فاقد هرگونه ارزش زیبایی شناختی است. برخلاف این نوع دوم، موسیقی كوچه و بازار پر از مفاهیم شادی آفرین و آهنگ های هیجان انگیز است. هیجانی كه به نظر میرسد غیر واقعی و كاذب نباشد. نفس و لذت ها و هیجان های آنی در آن نقشی ندارد. اصل شور و شوق در آن نهفته است و به خوبی هم آن را بروز میدهد و مؤثر بر مخاطب است. پس بر ماست كه نگرشمان را نسبت به این فرم موسیقی با این ویژگی ها تغییر دهیم و تازه، برای آن و هنرمندان این عرصه هم احترام قایل شویم.
البته این بحث میتوانست فنی تر باشد، ولیكن جنبه عام و كلی آن را مد نظر داشتم. ان شاءا... كه فرهنگ غنی و همه جانبه ایرانی بیش از پیش برای همگان مشخص شود.

 

 

 

گردآوری : گروه فرهنگ و هنر سیمرغ

www.seemorgh.com/culture

منبع :hozehonari.com