سوزن‌سوزن می‌شوند، تیر می‌کشند، درد می‌گیرند و خلاصه تا از جایم بلند نشوم و تکانشان ندهم؛ بهتر نمی‌شوم.»...
اینها حرف‌های یک مراجعه‌کننده به روان‌پزشک نیست، بلکه صحبت‌های خانمی است که مشکل او را 5 تا 7 میلیون نفر دیگر در کشور دارند: «نشانگان (سندروم) پاهای بی‌قرار» اگر شما هم از کسانی هستید که پاهایشان دلیل اصلی بی‌خوابی‌شان است، این مطلب را بخوانید زیرا پاها می‌توانند شما را بی‌قرار و به کم‌خوابی مبتلا کنند.
نشانگان پاهای بی‌قرار چیست؟
نشانگان پاهای بی‌قرار، معمولا در شب و هنگام خواب ایجاد و باعث می‌شود بیمار در پای خود احساسی مبهم مثل قلقلک، سوزن‌سوزن شدن، تیر کشیدن، کشیده‌شدن یا حالت خزیدن پیدا كند. همین احساسات مبهم باعث می‌شود شخص فکر کند اگر پای خود را حرکت دهد، بهبود می‌یابد. البته حرکت دادن پا، حداقل برای مدتی کوتاه، باعث بهبود این حالت می‌شود. البته در بعضی از بیماران، هنگام خواب ممکن است پاها شروع به پریدن یا حرکت هم کنند. در واقع به همین دلیل نام این وضعیت را «نشانگان پاهای بی‌قرار» گذاشته‌اند.
این علایم معمولا حدود ساعت 5 صبح برطرف می‌شود و فرد مبتلا می‌تواند بخوابد، ولی مشکل اساسی اینجاست که به خواب رفتن به تاخیر می‌افتد و بیمار در درازمدت دچارعوارض کم‌خوابی، احساس خستگی و خواب‌آلودگی طی روز می‌شود و اگر درمان نشود، حتی ممکن است روی شخصیت فرد مبتلا تاثیر بگذارد.
نشانگان پاهای بی‌قرار معمولا 7 تا 10 درصد مردم را گرفتار می‌کند. زنان بیشتر از مردان به این مشکل مبتلا می‌شوند به طوری که تعداد بیماران زن مبتلا به نشانگان پاهای بی‌قرار حدود 2 برابر مردان است. تقریبا یک چهارم خانم‌ها در 3 ماهه سوم بارداری دچار این مشکل می‌شوند. احتمال بروز نشانگان پاهای بی‌قرار با افزایش سن بالا می‌رود. این بیماری معمولا ارثی است و استرس، خستگی، مصرف الکل، سیگار و کافئین علایم آن را تشدید می‌کنند.
دلیل اصلی این بیماری هنوز کاملا روشن نیست. گاهی بیمار کمبود آهن دارد و با مصرف آهن علایم بهبود می‌یابد. کمبود منیزیم، اسید فولیک و ویتامینB12 نیز می‌توانند باعث ایجاد این بیماری شوند. در مواردی هم که بارداری باعث نشانگان پاهای بی‌قرار شده است، معمولا بعد از زایمان از بین می‌رود. برخی پزشکان معتقدند كمبود نوعی ماده شیمیایی به نام «دوپامین» در قسمت‌هایی از مغز كه مسوول كنترل پاها هستند، در ایجاد این بیماری نقش دارند.
به همین دلیل بعضی از بیماران با مصرف داروهایی كه میزان دوپامین را در مغز افزایش می‌دهند، بهبود می‌یابند. بیماری‌های مزمنی مانند نارسایی کلیوی، آرتریت روماتیسمی، دیابت، آسیب سلول‌های عصبی، کم‌خونی، بیماری تیرویید و پارکینسون هم به عنوان عوامل زمینه‌ساز ابتلا به نشانگان پای بی‌قرار شناخته شده‌اند.
این حالت ممکن است به دلیل عوارض ناشی از برخی داروها هم به وجود آید. در بیشتر افرادی كه به دلیل نشانگان پاهای بی‌قرار به پزشک مراجعه می‌کنند، هیچ‌یک از بیماری‌ها و مشکل‌های فوق پیدا نمی‌شود، بنابراین بسیاری از بیماران و حتی پزشکان گمان می‌کنند این نشانگان ریشه در مشکل‌های روحی دارد و اصطلاحا «از اعصاب است!» اما هنوز رابطه‌ای بین اختلال‌های روانی و ابتلا به این بیماری به اثبات نرسیده است.
کلید تشخیص نشانگان پاهای بی‌قرار این است که علایم بیماری را به خوبی برای پزشک توضیح دهید. آزمایش و عکسبرداری خاصی نیاز نیست و تشخیص به کمک توضیحات بیمار و پس از رد کردن فرضیه ابتلا به سایر بیماری‌ها، انجام می‌شود. البته در برخی موارد ممکن است آزمایشی به نام پلی‌سومنوگرافی انجام شود که حرکات پاها را در طول خواب ثبت می‌كند.
خوشبختانه اگر بیماری خفیف باشد (که در بیشتر بیماران چنین است)، نیازی به درمان نیست و فقط تغییراتی مختصر در زندگی برای سالم زیستن و خواب راحت می‌تواند باعث از بین رفتن علایم شود. این تغییرات در سبک زندگی عبارتند از: عدم مصرف الکل و کافئین و سیگار، ورزش و داشتن الگوی منظم و درست برای خواب. به كار بردن روش‌های ساده می‌تواند در بهبود علایم نشانگان پاهای بی‌قرار موثر باشد.
در برخی از بیماران شستشوی پاها با آب گرم و در برخی دیگر شستشو با آب سرد به بهبود کمک می‌کند. اگر به این بیماری مبتلا هستید، باید همه این راه‌ها را امتحان کنید تا متوجه شوید مشکل اصلی و راه‌حل چیست. ماساژ پاها، پرت‌کردن حواس قبل از خواب با تماشای تلویزیون یا مطالعه کتاب و تمرین‌های یوگا نیز می‌توانند موثر باشند. اگر این بیماری زندگی روزمره و زندگی بیمار را تحت تاثیر قرار داده باشد، تجویز دارو لازم است. در این موارد پزشك با توجه به وضعیت بیمار، داروهای حاوی دوپامین و داروهایی مثل گاباپنتین، کدیین و خواب‌آورها را تجویز می‌كند.
معمولا پزشکان به‌سادگی نمی‌توانند بگویند کسی دچار نشانگان پاهای بی‌قرار است یا نه مگر اینکه دلایلی که ممکن است علایمی شبیه به این بیماری ایجاد کنند، کنار بگذارند. انستیتو ملی سلامت آمریکا در سال 2003 معیارهایی را اعلام کرد که برای تشخیص این بیماری، حتما باید در یک فرد وجود داشته باشند. این معیارها به صورت 4 پرسش مطرح می‌شوند که پزشک از بیمار می‌پرسد:
• آیا احساس می‌كنید مجبورید پاهای‌تان را حركت بدهید؟
• آیا با حرکت‌دادن پاها، احساس بهتری پیدا می‌کنید؟ آیا این احساس بهتر تا وقتی که پاها را تکان می‌دهید در شما می‌ماند؟
• آیا در زمان استراحت، علایم بدتر می‌شود؟ آیا وقتی مجبورید برای مدتی طولانی در یک جا بنشینید، مانند مواقعی که با هواپیما یا اتومبیل مسافرت می‌کنید، مشکل تشدید می‌شود؟
• آیا علایم بیماری هنگام عصر یا شب بدتر می‌شود؟
گردآوری : گروه سلامت سیمرغ
ورزش برای درد كف پا و پاشنه
چه ورزشی برای زانو درد خوب است ؟
حركاتی برای بهبود درد قوس كف پا(2)
چگونه زانو درد خود را با ورزش کنترل کنیم؟(2)
زانو و زانو درد