دلم نمی‌خواهد درباره‌اش حرف بزنم، دلم نمی‌خواهد درباره‌اش كتاب و مجله‌ای بخوانم، اصلا چرا باید درباره این مسائل حرف بزنیم، مگر سوژه قحط است؟ وقتی كاملا تصادفی در جمع دوستان صمیمی و همجنس یا حتی در میان اعضای خیلی نزدیك فامیل، حرفش به میان می‌آید، دلم می‌خواهد بحث را عوض كنم. وقتی مورد خطاب قرار می‌گیرم، از خجالت آب می‌شوم، خدا آن روز را نیاورد كه تصادفا مطلبی در این باره به دستم برسد، ضربان قلبم تند می‌شود، اگر كسی بفهمد من این طور مزخرفات! را می‌خوانم درباره‌ام چه فكری می‌كند؟ ... ولی از شما چه پنهان، همسرم را دوست دارم، اما نمی‌دانم چرا به او احساس نزدیكی نمی‌كنم، چی؟... مگر من بیمارم به پزشك مراجعه كنم، اصلا به او چه بگویم؟.... همه حرف‌ها كه قرار نیست گفتنی باشد!
از واگویه درونی خیلی‌ها حرف می‌زنیم، همهمه‌ای كه ناخواسته در درون خیلی از زنان و مردان از كنج سینه‌ها بیرون نمی‌آید، سال‌ها در حبس می‌ماند، وقتی حرفش پیش كشیده می‌شود، بعضی از آنها تا بناگوش سرخ می‌شوند. آنها بیمار نیستند، اما به سلامت خود نیز شك دارند، سلامت را در نداشتن سردرد و تب و دل پیچه خلاصه می‌كنند، در حالی كه این روزها در بسیاری موارد، نه تنها سلامت جسم و روان كه سلامت ارتباطات درون خانواده‌ها، تحت تاثیر گونه‌ای از سلامت است كه به آن «سلامت جنسی» می‌گویند؛ همان سلامتی كه تا حرف نبود آن به میان می‌آید، گویا آبرویمان را در خطر می‌بینیم.
سلامت جنسی مقوله جدیدی نیست، مدت‌هاست پزشكان، روانپزشكان و مشاوران به ما در مورد آن هشدار داده‌اند. تابویی كه اگر عریان شود، انگار حیثیت‌مان رفته. به دلیل همین نگرش، نه از آموزش آن به طور رسمی خبری هست و نه رسانه‌ها در این مورد خود را ملزم به اطلاع‌رسانی می‌دانند و اگر بیش از گلیم، پایی در این حوزه دراز شود، برای آن رسانه مشكل ایجاد می‌شود. این در حالی است كه رفت و آمدها در مجتمع قضایی خانواده این روزها گواهی می‌دهد كه نبود همین سلامت یا بی‌توجهی به سلامت جنسی، عاملی مهم در فروپاشی خانواده‌هاست.
سلامت جنسی؛ مفهومی به وسعت كلمات
هنوز تعریف دقیق و ثابتی از سلامت جنسی ارائه نشده است و در كتاب‌های علوم پزشكی این عبارت با كلمات زیادی تعریف می‌شود، كلماتی كه خود بار‌معنایی خاصی دارد، گاهی به سلامت جنسی مفهومی جسمی می‌دهد و گاهی هم نبود آن را عارضه‌ای روانی می‌دانند.برخی پزشكان، سلامت جنسی را به معنای رفتار جنسی پاك از آلودگی عفونی یا آزار و آسیب بافتی تعریف می‌كنند. سازمان جهانی بهداشت معنای دیگری از سلامت جنسی را در سال 2002 ارائه كرده است: سلامت جنسی، وضع بهبود جسمی، عاطفی، ذهنی و اجتماعی در رابطه با مسائل جنسی است. سلامت تنها به معنای نبود بیماری یا ناكارایی و ناخوشی نیست. سلامت جنسی نیازمند دیدگاه مثبت و احترام‌آمیز به جنسیت و رابطه‌های جنسی و همینطور امكان داشتن ارتباطات جنسی بی‌خطر بدون تبعیض و خشونت و با رضایت است. برای كسب و نگهداری سلامت جنسی باید به حقوق جنسی همه افراد احترام گذاشت و در حفظ آن كوشید.
در برخی پایگاه‌های اطلاع‌رسانی آمده است رفتار جنسی نباید سلامت هیچ یك از دو طرف را به خطر اندازد. اگر رفتاری می‌تواند به آسیب فیزیكی یا روانی یك یا هر دو طرف رابطه منجر شود، دیگر نمی‌توان آن را جزو رفتارهای سالم محسوب كرد؛ حتی اگر بسیار شایع باشد یا در آن گروه از افراد فراگیر محسوب شود. مثلا اگر به هر دلیل بارداری برای یك زن منع شده است (به دلیل ابتلا به بیماری خاصی)، داشتن نزدیكی بدون در نظر گرفتن روشی مطمئن برای پیشگیری از بارداری قابل قبول نخواهد بود.
سلامت جنسی ابعاد مختلفی دارد؛ زیست‌پزشكی، بالینی، آموزشی، بهداشتی تا جنبه‌های اخلاقی و حقوقی. همچنین مواردی مانند فیزیولوژی و كالبدشناسی باروری و جنسی در انسان، مشكلات جسمانی در زنان و مردان مربوط به رابطه جنسی، بیماری‌های مقاربتی و پیشگیری از آنها و رفتارهای جنسی و اختلال‌های جنسی زناشویی را دربرمی‌گیرد.
شرم وحیا، مانع توجه به سلامت جنسی
متاسفانه با وجود این كه یكی از كاركردهای ازدواج ارضای نیازهای جنسی است، توجه به سلامت همسران در این بخش همواره با موانعی روبه‌رو بوده، موانعی كه توجه به سلامت جنسی را به دلیل شرم و حیای فرهنگی چه در مردان و چه در زنان با تاخیر روبه‌رو می‌كند.
كسی نمی‌تواند انكار كند داشتن رابطه سالم و منطبق با قوانین رسمی، عرفی و شرعی و از راه‌های متعارف بر سلامت جسمی و روحی افراد تاثیر مثبت دارد، اما هنوز بسیاری از زنان و مردان راه‌های دسترسی به داشتن چنین رابطه‌ای را نمی‌دانند. سردمزاجی، بی‌اعتنایی، افراط در این رابطه، داشتن رفتارهای پرخطر، استفاده از ابزارهای غیراستاندارد، بی‌اطلاعی از وسایل پیشگیری، ناآگاهی از سازوكارهای رسیدن به لذت جنسی، پنهانكاری از همسر، برخورد با رابطه جنسی به عنوان یك وظیفه اجباری و... از مسائلی است كه به مرور سلامت جنسی در خانواده را با چالش روبه‌رو می‌كند.
نبود آموزش در سلامت جنسی
«اوایل زندگی عاشقش بودم، ولی او به من بی‌اعتنایی می‌كند، هیچ تمایلی نشان نمی‌دهد، با وجود گذشت یك سال از زندگی مشترك او هنوز از من خجالت می‌كشد، پنهانكاری می‌كند، انگار مرا دوست ندارد و....» سعید برای مشاوره به یكی از كلینیك‌های سلامت جنسی آمده، اما حاضر نیست درباره هویتش هیچ گونه اطلاعی بدهد، چون معتقد است مسائل جنسی از محرمانه‌ترین مسائل بین زن و شوهرهاست.
هرچند مادران اولین افرادی هستند كه با كنجكاوی‌های فرزندانشان در مورد مسائل جنسی و سوالات مكرر آنها آشنا می‌شوند، اما زمانی كه فرزندان به سوالات جدی در زمینه مسائل جنسی می‌رسند، هیچ مرجعی پاسخگوی آنها نیست. مجاری رسمی آموزش و خانواده خود را ملزم به آگاه سازی جوانان در این خصوص نمی‌دانند و جوانان و نوجوانان بیشتر در جمع دوستان همسن و سال این گونه اطلاعات را كسب می‌كنند.به گفته روانشناسان، آموخته‌های غلط و غیرعلمی را باید از ذهنمان بیرون بریزیم. خیلی از دختران ما این حرف غلط را از بزرگترهایشان شنیده‌اند كه مردها پس از رابطه زناشویی نسبت به همسرشان سرد می‌شوند یا از آنها دوری می‌كنند و امثال این حرف‌ها كه متاسفانه بسیار شایع است.
یك روان‌شناس می‌گوید: من خانم‌های جوان زیادی را ویزیت كرده‌ام كه به علت همین آموزش نادرست، هنگام اولین تماس جنسی با همسرشان، آنقدر به خودشان فشار آورده‌اند كه دچار بیماری شده‌اند. تصورات نادرست مردان هم در زمینه مسائل جنسی، خیلی رایج و البته تاثیرگذار است. این كه تصورات نادرست و آموزش‌های غلط در این خصوص فراوان است و تاثیرات ذهنی نامطلوبی به بار می‌آورد.
خبریكه بسادگی ازآنگذشتیم
مرضیه وحیددستجردی، وزیر سابق بهداشت، سال گذشته هشدار دادانتقال ایدز از طریق ارتباط جنسی خیلی بیشتر و خطرناك شده است.وی تاكید كرد: اگر همین روند رشد ایدز از طریق روابط جنسی ناسالم طی شود، در ده سال آینده می‌بینیم 50 درصد مبتلایان به ویروس ایدز در كشور ما از طریق ارتباط جنسی مبتلا شده‌اند. چون هر فردی، بخصوص از بین زنان خیابانی می‌تواند به طور متوسط پنج نفر را مبتلا كند.چنین دیدگاهی نشان می‌دهد نه نظارتی بر آموزش‌های جنسی وجود دارد و نه هنوز ضرورتی برای این گونه آموزش‌ها در بین مسئولان دیده می‌شود.
پیامدهای نادیدنی غیبت سلامت جنسی
مصاحبه با افراد در مورد تجربه‌ها یا مسائل جنسی‌شان از دشوارترین كارهاست، چون ما این گونه مسائل را حتی از همسرمان پنهان می‌كنیم.سیدعلی آذین، متخصص پزشكی اجتماعی و مسئول كلینیك سلامت جنسی دراین‌باره می‌گوید: بسیاری از همسران مشكلات سلامت جنسی دارند، اما به علت شرم و حیا و باورهای غلط حاضر نیستند مشكل خود را حل كنند. ما در سلامت جنسی با دو مساله نیاز و تقاضا مواجه هستیم. بسیاری از افراد آگاهی كافی از نیازهای مرتبط با سلامت جنسی خود از جمله آگاهی، نگرش مناسب و دسترسی به خدمات ندارند؛ اما به عقیده من انسان‌ها حق دارند از یك زندگی جنسی سالم و رضایتبخش برخوردار باشند.
وی اضافه می‌كند: بروز مشكلات جنسی میان یك زوج، سلامت كل خانواده را به خطر می‌اندازد. اختلال در سلامت جنسی، هم برای خود فرد عوارضی نظیر افسردگی، اضطراب، كاهش اعتماد‌به‌نفس و انزوا را به همراه دارد و هم باعث بروز مشكل در حوزه روابط خانوادگی و زناشویی می‌شود كه در نهایت ممكن است به طلاق عاطفی یا حقوقی ختم شود.
آذین می‌گوید: بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی وزارت بهداشت، تحقیقات نشان داده است حدود 30 تا 40 درصد مردان به اختلال انزال زودرس مبتلا هستند و نزدیك به 35 تا 40 درصد زنان نیز مبتلا به یكی از انواع اختلال‌های جنسی هستند.
اختلال جنسی؛ عامل نیمی از طلاق‌ها
آمارها دروغ نمی‌گوید. تا دو سال قبل آمارهای رسمی نشان می‌داد 50 درصد علت طلاق در كشور به ناآگاهی از مسائل جنسی مربوط بوده كه این رقم هر سال افزایش می‌یابد.
نسرین تهرانی، روان‌شناس خانواده می‌گوید: ناآگاهی در این زمینه موجب اختلال جنسی می‌شود، به طوری كه آمارهای پژوهشی نشان می‌دهد 50 درصد از علل طلاق مشكلات جنسی است، اما بر اساس آمارهای این پژوهشكده بالای 78 درصد علت طلاق به مسائل جنسی مربوط می‌شود. متاسفانه مسائل جنسی در كشور به نوعی تابو بوده و هست. لذا باید ادبیاتی را تدوین و ایجاد كنیم كه با توجه به عقاید مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و نظام سیاسی حاكم بر جامعه و با لحاظ كردن همه نیازهای خانواده بتواند ضمن آن‌كه تمام این عوامل را لحاظ كند جوابگوی نیازهای زوجین هم باشد.
نارضایتی جنسی طلاق می‌آورد
دكتر محمد والی‌پور، روانپزشك درباره مشكلی ساده كه می‌تواند تبعات ناگواری برای خانواده‌ها داشته باشد، توضیح می‌دهد: در یك پژوهش، 120 زن مراجعه‌كننده به مركز مشاوره و دادگاه خانواده شهر شیراز بررسی شدند. نتایج به دست آمده نشان داد تمایل به روابط جنسی در میان حدود 68 درصد این زنان وجود نداشته است. حدود 59 درصد، احساس عصبانیت بعد از فعالیت جنسی عنوان شده است. حدود 63 درصد از زنان از معاشقه لذت نمی‌برند و به طور كلی میانگین رضایت جنسی در زنانی كه در شرف طلاق بوده‌اند، از زنانی كه قصد طلاق نداشتند به مراتب كمتر بوده است. همچنین زنانی كه اختلاف زناشویی ندارند، رضایت زناشویی بیشتری نسبت به زنانی كه اختلاف دارند، نشان داده‌اند. تمایلات جنسی شخص آنچنان با كلیت شخصیت فرد در هم آمیخته و بر بینش او از خود، روابطش با دیگران و الگوهای كلی رفتار او تاثیر می‌گذارند كه صحبت از تمایلات جنسی به عنوان یك پدیده مستقل در واقع غیرممكن به نظر می‌آید.
این روانپزشك تاكید می‌كند: مسائل جنسی، سهم قابل توجهی در رضایتمندی از زندگی مشترك دارد. براساس آمار، حدود 65 درصد از زنان هنگام معاشقه خود را محدود می‌كنند و كارهایی را كه برایشان لذت‌آور است، انجام نمی‌دهند. زمانی كه زن و شوهر در مورد مسائل جنسی با هم اختلاف دارند، بهترین راه آن است كه در مورد اختلافات با هم به گفت‌وگو بپردازند و آنها را حل كنند. رفتار محبت‌آمیز با هم امكان اظهار عشق در روابط صحیح را فراهم می‌كند.وی می‌افزاید: به همین دلیل بر آزمایشات مربوط به سلامت جسمی و جنسی قبل از ازدواج تاكید می‌شود؛ آموزش دانش جنسی به زوجین، داشتن اطلاعات كافی در مورد امور جنسی، آزاد بودن از ترس‌ها، تعصبات كور و همین طور آموزش نحوه دوری از انحرافات مربوط به موضوعات و مسائل جنسی مواردی است كه هر زن و مردی قبل از ازدواج باید بداند.
ضرورت آگاهی‌بخشی
وظیفه والدین، سازمان‌ها و نهادهای مختلف این است كه این آگاهی را به فرزندان خود بدهند تا آنها در خانواده با مشكل مواجه نشوند. همچنین تناسب و تعادل در میزان تمایلات جنسی زوجین از عوامل مهمی است كه در موفقیت زندگی زناشویی تاثیر دارد و هر چه این تناسب بیشتر باشد، به همان نسبت نیز رابطه جنسی لذتبخش‌تر و اختلافات كمتر می‌شود. بنابراین آموزش مهارت‌های زندگی بویژه مهارت‌های ارتباطی (كلامی ـ جنسی) ضروری است.
دشواری‌های جنسی به سادگی در متن یك رابطه زناشویی هویدا می‌شود. این مشكلات با سلطه‌گری، حسادت، تنبیه، ترس از بی‌وفایی و تعارض‌های مداوم در زمینه‌های دیگر زندگی هم بستگی دارد. متقابلا مشكلات جنسی به معضلات رابطه‌ای جدید دامن می‌زند. یكی از موارد مهمی كه در روابط جنسی مطرح بوده، آمادگی روانی زوجین است. میزان آمادگی روانی بستگی به تجربیات، اطلاعات و مطالعات قبل از ازدواج دارد. توصیه می‌شود برای بهبود، شناخت و اصلاح روابط جنسی علاوه بر مطالعه و مراجعه به مراكز مشاوره، زوجین باید در مورد توقعات، رفتار و ارزش‌ها با هم گفت‌وگو كنند. این موضوع به منظور بهبود روابط جنسی بسیار سازنده است و موجب تقویت جنبه‌های مختلف ازدواج، بهداشت روانی زوجین و پایداری خانواده‌ها می‌شود.
خانواده ناتوان، مدرسه عاجز
دادن اطلاعات در خصوص موضوعات سلامت جنسی متناسب با سن كودك، نوجوان و جوان، همراه با توجه به ارزش‌های دینی و خانوادگی توسط والدین و مشاوران مدارس می‌تواند نقش بسیار مهمی در پیشگیری از خطرهای مربوط به سلامت جنسی در این گروه داشته باشد.بسیاری از والدین، مشاوران و معلمان مدارس، از طرح موضوعات مربوط به تربیت جنسی عاجزند یا مهارت‌ها و اطلاعات لازم در این خصوص ندارند. گاه عكس‌العمل‌های نادرست آنها و نداشتن مهارت ارتباطی باعث می‌شود كودكان برای پرسش‌های خود به آنها مراجعه نكنند و اطلاعات فوق را به شكل اغلب ناصحیح و گمراه‌كننده از دوستان خود كسب كنند. اطلاعاتی كه با انتقال ارزش‌ها همراه نیستند و اثرات مخربی خواهند داشت، بنابراین بهتر است والدین به معلومات و مهارت‌های ارتباطی با فرزندانشان در خصوص سلامت جنسی مجهز شوند تا در مواقع مورد نیاز بتوانند پاسخ پرسش فرزندانشان را به نحو صحیح و اصولی با انتقال ارزش‌ها بدهند و راه ارتباطی خود و فرزند را در این خصوص همواره باز نگه دارند كه در موارد بعدی نیز فرزندان برای دریافت كمك و اطلاعات به والدین خود مراجعه كنند.
البته نقش مشاوران مدارس و كتاب‌ها در این خصوص نیز نباید نادیده گرفته شود. همچنین بسیاری از باورهای غلط در خصوص موضوعات جنسی از همین دوران كودكی و نوجوانی شكل می‌گیرد و بر عملكرد جنسی در دوران بزرگسالی نیز تاثیر می‌گذارد، بنابراین آموزش سلامت جنسی متناسب با سن كودكان و نوجوانان و با توجه به نیازهای اطلاعاتی و مهارتی آنان به همراه ارزش‌ها، در بهبود سلامت جنسی آنها در دوران جوانی و بزرگسالی نقش زیادی خواهد داشت.
دكتر محمد مجد كه درباره مسائل زناشویی، بسته‌های آموزشی فراوانی دارد، می‌گوید: هر فردی در مورد مسائل مهم زندگی‌اش باید اطلاعات و دانش كافی داشته باشد، اما در ایران متاسفانه در مورد روابط جنسی اطلاعات كمی داده شده و اگر هم اطلاعاتی داده شده به صورت علمی و تخصصی بوده كه برای مردم عادی غیرقابل دسترسی است. از این رو، افراد زمانی به متخصصان مراجعه می‌كنند كه مشكلات آنان حاد و برای حلش خیلی دیر شده است. در جوامع غربی بچه‌ها از سنین پایین با این مسائل به طور كامل و دقیق آشنا می‌شوند، اما در جامعه ما محدودیت‌هایی وجود دارد، پس یك جوان از چه زمانی باید این آموزش‌ها را بداند؟
وی می‌افزاید: در بعضی از مقاطع تحصیلی یكسری اشاره‌های كوتاهی به مسائل جنسی شده است كه به هیچ‌عنوان قابل قیاس با جوامع غربی نیست. به همین دلیل، این اصول باید به همه بخصوص جوان‌ها به زبانی ساده آموزش داده شود تا از خیلی از مشكلات در آینده پیشگیری شود، بخصوص در دوره و زمانه‌ای كه كسی به آنها یاد نمی‌دهد و جامعه با مشكلی مانند ایدز روبه‌رو است. اما معتقدم باید حرمت فرهنگ جامعه را حفظ كرد.
او یادآور می‌شود: یكی از سمینارهای من در یك مسجد در محله یافت‌آباد تهران برگزار شد و من بنا به درخواست امام جماعت مسجد پشت تریبون رفتم و برای بیش از هزار نفر از حضار مسجد در مورد مسائل مربوط به روابط جنسی به زبانی ساده حرف زدم كه بسیار مورد استقبال قرار گرفت.
عواملیكه تیشه به ریشه سلامت جنسی می‌زند
داشتن شركای جنسی متعدد
تماس‌های جنسی نامعمول و غیربهداشتی
متوسل شدن به خشونت در زمان تماس جنسی
مصرف الكل، مواد مخدر یا روانگردان قبل از برقراری تماس جنسی
تماس جنسی محافظت نشده و استفاده نكردن از كاندوم
زنان، خسارت‌دیدگان نبود سلامت جنسی
متاسفانه بی‌توجهی به سلامت جنسی و نبود آموزش در این زمینه بیش از گذشته در میان زنان در حال قربانی گرفتن است.ثریا ـ م را در مطب یك فوق‌تخصص زنان و زایمان می‌بینم. زن سی و دو ساله‌ای كه با داشتن یك فرزند از بیماری نادری در دستگاه تناسلی رنج می‌برد. وقتی از مطب خارج می‌شود، كمی گرفته به نظر می‌رسد، تشخیص پزشك، ابتلای او به عفونتی است كه از همسرش به او منتقل شده است.زن، قربانی رابطه پرخطر همسرش با فرد سوم شده بود!
از سوی دیگر، بر اساس اظهارات برخی زنان متاهل، معلوم شده سبب سردمزاجی كمتر از نیمی از آنان عامل كامروا نشدن از همبستری با همسرانشان است.دكتر والی‌پور در این باره توضیح می‌دهد: اكثر مردان متاهل باور ندارند از آیین همبستری اطلاعات ناقصی دارند.
وی با بیان این كه خیلی از مواقع اشكال اصلی به طرف مقابل آنها یعنی به مرد مربوط می‌شود كه باید وظایف خود را درست اجرا كند، می‌گوید: گاهی اوقات مرد با آن‌كه با شیوه‌های روابط جنسی آشناست بر اثر فشار شهوت یا خودخواهی، همسر خود را در كامروا شدن یاری نمی‌كند و پیش از ارضای او دست از عمل زناشویی می‌كشد.سردی مزاج خصیصه‌ای نیست كه با انسان زاییده شود و تا دم مرگ باقی و برقرار بماند، بلكه تابع عوامل و قابل درمان است.
سلامت در سلامت جنسی
پزشكان می‌گویند: سوزاندن چربی اضافه و كالری، تقویت سیستم ایمنی بدن، كاهش اضطراب، بهبود كاركرد قلب و گردش خون، تقویت اعتماد به نفس، كاهش درد، كاهش عوارض بیماری‌هایی مانند پروستات، بهبود كیفیت خواب و... از پیامدهای سلامت جنسی در خانواده است.سلامت جنسی در جامعه جوان ایران نیازمند توجه است. سلامتی كه آثار آن را نه در سلامت جسم و روان كه در سلامت جامعه خواهیم دید.
از واگویه درونی خیلی‌ها حرف می‌زنیم، همهمه‌ای كه ناخواسته در درون خیلی از زنان و مردان از كنج سینه‌ها بیرون نمی‌آید، سال‌ها در حبس می‌ماند، وقتی حرفش پیش كشیده می‌شود، بعضی از آنها تا بناگوش سرخ می‌شوند. آنها بیمار نیستند، اما به سلامت خود نیز شك دارند، سلامت را در نداشتن سردرد و تب و دل پیچه خلاصه می‌كنند، در حالی كه این روزها در بسیاری موارد، نه تنها سلامت جسم و روان كه سلامت ارتباطات درون خانواده‌ها، تحت تاثیر گونه‌ای از سلامت است كه به آن «سلامت جنسی» می‌گویند؛ همان سلامتی كه تا حرف نبود آن به میان می‌آید، گویا آبرویمان را در خطر می‌بینیم.
سلامت جنسی مقوله جدیدی نیست، مدت‌هاست پزشكان، روانپزشكان و مشاوران به ما در مورد آن هشدار داده‌اند. تابویی كه اگر عریان شود، انگار حیثیت‌مان رفته. به دلیل همین نگرش، نه از آموزش آن به طور رسمی خبری هست و نه رسانه‌ها در این مورد خود را ملزم به اطلاع‌رسانی می‌دانند و اگر بیش از گلیم، پایی در این حوزه دراز شود، برای آن رسانه مشكل ایجاد می‌شود. این در حالی است كه رفت و آمدها در مجتمع قضایی خانواده این روزها گواهی می‌دهد كه نبود همین سلامت یا بی‌توجهی به سلامت جنسی، عاملی مهم در فروپاشی خانواده‌هاست.
سلامت جنسی؛ مفهومی به وسعت كلمات
هنوز تعریف دقیق و ثابتی از سلامت جنسی ارائه نشده است و در كتاب‌های علوم پزشكی این عبارت با كلمات زیادی تعریف می‌شود، كلماتی كه خود بار‌معنایی خاصی دارد، گاهی به سلامت جنسی مفهومی جسمی می‌دهد و گاهی هم نبود آن را عارضه‌ای روانی می‌دانند.برخی پزشكان، سلامت جنسی را به معنای رفتار جنسی پاك از آلودگی عفونی یا آزار و آسیب بافتی تعریف می‌كنند. سازمان جهانی بهداشت معنای دیگری از سلامت جنسی را در سال 2002 ارائه كرده است: سلامت جنسی، وضع بهبود جسمی، عاطفی، ذهنی و اجتماعی در رابطه با مسائل جنسی است. سلامت تنها به معنای نبود بیماری یا ناكارایی و ناخوشی نیست. سلامت جنسی نیازمند دیدگاه مثبت و احترام‌آمیز به جنسیت و رابطه‌های جنسی و همینطور امكان داشتن ارتباطات جنسی بی‌خطر بدون تبعیض و خشونت و با رضایت است. برای كسب و نگهداری سلامت جنسی باید به حقوق جنسی همه افراد احترام گذاشت و در حفظ آن كوشید.
در برخی پایگاه‌های اطلاع‌رسانی آمده است رفتار جنسی نباید سلامت هیچ یك از دو طرف را به خطر اندازد. اگر رفتاری می‌تواند به آسیب فیزیكی یا روانی یك یا هر دو طرف رابطه منجر شود، دیگر نمی‌توان آن را جزو رفتارهای سالم محسوب كرد؛ حتی اگر بسیار شایع باشد یا در آن گروه از افراد فراگیر محسوب شود. مثلا اگر به هر دلیل بارداری برای یك زن منع شده است (به دلیل ابتلا به بیماری خاصی)، داشتن نزدیكی بدون در نظر گرفتن روشی مطمئن برای پیشگیری از بارداری قابل قبول نخواهد بود.
سلامت جنسی ابعاد مختلفی دارد؛ زیست‌پزشكی، بالینی، آموزشی، بهداشتی تا جنبه‌های اخلاقی و حقوقی. همچنین مواردی مانند فیزیولوژی و كالبدشناسی باروری و جنسی در انسان، مشكلات جسمانی در زنان و مردان مربوط به رابطه جنسی، بیماری‌های مقاربتی و پیشگیری از آنها و رفتارهای جنسی و اختلال‌های جنسی زناشویی را دربرمی‌گیرد.
شرم وحیا، مانع توجه به سلامت جنسی
متاسفانه با وجود این كه یكی از كاركردهای ازدواج ارضای نیازهای جنسی است، توجه به سلامت همسران در این بخش همواره با موانعی روبه‌رو بوده، موانعی كه توجه به سلامت جنسی را به دلیل شرم و حیای فرهنگی چه در مردان و چه در زنان با تاخیر روبه‌رو می‌كند.
كسی نمی‌تواند انكار كند داشتن رابطه سالم و منطبق با قوانین رسمی، عرفی و شرعی و از راه‌های متعارف بر سلامت جسمی و روحی افراد تاثیر مثبت دارد، اما هنوز بسیاری از زنان و مردان راه‌های دسترسی به داشتن چنین رابطه‌ای را نمی‌دانند. سردمزاجی، بی‌اعتنایی، افراط در این رابطه، داشتن رفتارهای پرخطر، استفاده از ابزارهای غیراستاندارد، بی‌اطلاعی از وسایل پیشگیری، ناآگاهی از سازوكارهای رسیدن به لذت جنسی، پنهانكاری از همسر، برخورد با رابطه جنسی به عنوان یك وظیفه اجباری و... از مسائلی است كه به مرور سلامت جنسی در خانواده را با چالش روبه‌رو می‌كند.
نبود آموزش در سلامت جنسی
«اوایل زندگی عاشقش بودم، ولی او به من بی‌اعتنایی می‌كند، هیچ تمایلی نشان نمی‌دهد، با وجود گذشت یك سال از زندگی مشترك او هنوز از من خجالت می‌كشد، پنهانكاری می‌كند، انگار مرا دوست ندارد و....» سعید برای مشاوره به یكی از كلینیك‌های سلامت جنسی آمده، اما حاضر نیست درباره هویتش هیچ گونه اطلاعی بدهد، چون معتقد است مسائل جنسی از محرمانه‌ترین مسائل بین زن و شوهرهاست.
هرچند مادران اولین افرادی هستند كه با كنجكاوی‌های فرزندانشان در مورد مسائل جنسی و سوالات مكرر آنها آشنا می‌شوند، اما زمانی كه فرزندان به سوالات جدی در زمینه مسائل جنسی می‌رسند، هیچ مرجعی پاسخگوی آنها نیست. مجاری رسمی آموزش و خانواده خود را ملزم به آگاه سازی جوانان در این خصوص نمی‌دانند و جوانان و نوجوانان بیشتر در جمع دوستان همسن و سال این گونه اطلاعات را كسب می‌كنند.به گفته روانشناسان، آموخته‌های غلط و غیرعلمی را باید از ذهنمان بیرون بریزیم. خیلی از دختران ما این حرف غلط را از بزرگترهایشان شنیده‌اند كه مردها پس از رابطه زناشویی نسبت به همسرشان سرد می‌شوند یا از آنها دوری می‌كنند و امثال این حرف‌ها كه متاسفانه بسیار شایع است.
یك روان‌شناس می‌گوید: من خانم‌های جوان زیادی را ویزیت كرده‌ام كه به علت همین آموزش نادرست، هنگام اولین تماس جنسی با همسرشان، آنقدر به خودشان فشار آورده‌اند كه دچار بیماری شده‌اند. تصورات نادرست مردان هم در زمینه مسائل جنسی، خیلی رایج و البته تاثیرگذار است. این كه تصورات نادرست و آموزش‌های غلط در این خصوص فراوان است و تاثیرات ذهنی نامطلوبی به بار می‌آورد.
خبریكه بسادگی ازآنگذشتیم
مرضیه وحیددستجردی، وزیر سابق بهداشت، سال گذشته هشدار دادانتقال ایدز از طریق ارتباط جنسی خیلی بیشتر و خطرناك شده است.وی تاكید كرد: اگر همین روند رشد ایدز از طریق روابط جنسی ناسالم طی شود، در ده سال آینده می‌بینیم 50 درصد مبتلایان به ویروس ایدز در كشور ما از طریق ارتباط جنسی مبتلا شده‌اند. چون هر فردی، بخصوص از بین زنان خیابانی می‌تواند به طور متوسط پنج نفر را مبتلا كند.چنین دیدگاهی نشان می‌دهد نه نظارتی بر آموزش‌های جنسی وجود دارد و نه هنوز ضرورتی برای این گونه آموزش‌ها در بین مسئولان دیده می‌شود.
پیامدهای نادیدنی غیبت سلامت جنسی
مصاحبه با افراد در مورد تجربه‌ها یا مسائل جنسی‌شان از دشوارترین كارهاست، چون ما این گونه مسائل را حتی از همسرمان پنهان می‌كنیم.سیدعلی آذین، متخصص پزشكی اجتماعی و مسئول كلینیك سلامت جنسی دراین‌باره می‌گوید: بسیاری از همسران مشكلات سلامت جنسی دارند، اما به علت شرم و حیا و باورهای غلط حاضر نیستند مشكل خود را حل كنند. ما در سلامت جنسی با دو مساله نیاز و تقاضا مواجه هستیم. بسیاری از افراد آگاهی كافی از نیازهای مرتبط با سلامت جنسی خود از جمله آگاهی، نگرش مناسب و دسترسی به خدمات ندارند؛ اما به عقیده من انسان‌ها حق دارند از یك زندگی جنسی سالم و رضایتبخش برخوردار باشند.
وی اضافه می‌كند: بروز مشكلات جنسی میان یك زوج، سلامت كل خانواده را به خطر می‌اندازد. اختلال در سلامت جنسی، هم برای خود فرد عوارضی نظیر افسردگی، اضطراب، كاهش اعتماد‌به‌نفس و انزوا را به همراه دارد و هم باعث بروز مشكل در حوزه روابط خانوادگی و زناشویی می‌شود كه در نهایت ممكن است به طلاق عاطفی یا حقوقی ختم شود.
آذین می‌گوید: بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی وزارت بهداشت، تحقیقات نشان داده است حدود 30 تا 40 درصد مردان به اختلال انزال زودرس مبتلا هستند و نزدیك به 35 تا 40 درصد زنان نیز مبتلا به یكی از انواع اختلال‌های جنسی هستند.
اختلال جنسی؛ عامل نیمی از طلاق‌ها
آمارها دروغ نمی‌گوید. تا دو سال قبل آمارهای رسمی نشان می‌داد 50 درصد علت طلاق در كشور به ناآگاهی از مسائل جنسی مربوط بوده كه این رقم هر سال افزایش می‌یابد.
نسرین تهرانی، روان‌شناس خانواده می‌گوید: ناآگاهی در این زمینه موجب اختلال جنسی می‌شود، به طوری كه آمارهای پژوهشی نشان می‌دهد 50 درصد از علل طلاق مشكلات جنسی است، اما بر اساس آمارهای این پژوهشكده بالای 78 درصد علت طلاق به مسائل جنسی مربوط می‌شود. متاسفانه مسائل جنسی در كشور به نوعی تابو بوده و هست. لذا باید ادبیاتی را تدوین و ایجاد كنیم كه با توجه به عقاید مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و نظام سیاسی حاكم بر جامعه و با لحاظ كردن همه نیازهای خانواده بتواند ضمن آن‌كه تمام این عوامل را لحاظ كند جوابگوی نیازهای زوجین هم باشد.
نارضایتی جنسی طلاق می‌آورد
دكتر محمد والی‌پور، روانپزشك درباره مشكلی ساده كه می‌تواند تبعات ناگواری برای خانواده‌ها داشته باشد، توضیح می‌دهد: در یك پژوهش، 120 زن مراجعه‌كننده به مركز مشاوره و دادگاه خانواده شهر شیراز بررسی شدند. نتایج به دست آمده نشان داد تمایل به روابط جنسی در میان حدود 68 درصد این زنان وجود نداشته است. حدود 59 درصد، احساس عصبانیت بعد از فعالیت جنسی عنوان شده است. حدود 63 درصد از زنان از معاشقه لذت نمی‌برند و به طور كلی میانگین رضایت جنسی در زنانی كه در شرف طلاق بوده‌اند، از زنانی كه قصد طلاق نداشتند به مراتب كمتر بوده است. همچنین زنانی كه اختلاف زناشویی ندارند، رضایت زناشویی بیشتری نسبت به زنانی كه اختلاف دارند، نشان داده‌اند. تمایلات جنسی شخص آنچنان با كلیت شخصیت فرد در هم آمیخته و بر بینش او از خود، روابطش با دیگران و الگوهای كلی رفتار او تاثیر می‌گذارند كه صحبت از تمایلات جنسی به عنوان یك پدیده مستقل در واقع غیرممكن به نظر می‌آید.
این روانپزشك تاكید می‌كند: مسائل جنسی، سهم قابل توجهی در رضایتمندی از زندگی مشترك دارد. براساس آمار، حدود 65 درصد از زنان هنگام معاشقه خود را محدود می‌كنند و كارهایی را كه برایشان لذت‌آور است، انجام نمی‌دهند. زمانی كه زن و شوهر در مورد مسائل جنسی با هم اختلاف دارند، بهترین راه آن است كه در مورد اختلافات با هم به گفت‌وگو بپردازند و آنها را حل كنند. رفتار محبت‌آمیز با هم امكان اظهار عشق در روابط صحیح را فراهم می‌كند.وی می‌افزاید: به همین دلیل بر آزمایشات مربوط به سلامت جسمی و جنسی قبل از ازدواج تاكید می‌شود؛ آموزش دانش جنسی به زوجین، داشتن اطلاعات كافی در مورد امور جنسی، آزاد بودن از ترس‌ها، تعصبات كور و همین طور آموزش نحوه دوری از انحرافات مربوط به موضوعات و مسائل جنسی مواردی است كه هر زن و مردی قبل از ازدواج باید بداند.
ضرورت آگاهی‌بخشی
وظیفه والدین، سازمان‌ها و نهادهای مختلف این است كه این آگاهی را به فرزندان خود بدهند تا آنها در خانواده با مشكل مواجه نشوند. همچنین تناسب و تعادل در میزان تمایلات جنسی زوجین از عوامل مهمی است كه در موفقیت زندگی زناشویی تاثیر دارد و هر چه این تناسب بیشتر باشد، به همان نسبت نیز رابطه جنسی لذتبخش‌تر و اختلافات كمتر می‌شود. بنابراین آموزش مهارت‌های زندگی بویژه مهارت‌های ارتباطی (كلامی ـ جنسی) ضروری است.
دشواری‌های جنسی به سادگی در متن یك رابطه زناشویی هویدا می‌شود. این مشكلات با سلطه‌گری، حسادت، تنبیه، ترس از بی‌وفایی و تعارض‌های مداوم در زمینه‌های دیگر زندگی هم بستگی دارد. متقابلا مشكلات جنسی به معضلات رابطه‌ای جدید دامن می‌زند. یكی از موارد مهمی كه در روابط جنسی مطرح بوده، آمادگی روانی زوجین است. میزان آمادگی روانی بستگی به تجربیات، اطلاعات و مطالعات قبل از ازدواج دارد. توصیه می‌شود برای بهبود، شناخت و اصلاح روابط جنسی علاوه بر مطالعه و مراجعه به مراكز مشاوره، زوجین باید در مورد توقعات، رفتار و ارزش‌ها با هم گفت‌وگو كنند. این موضوع به منظور بهبود روابط جنسی بسیار سازنده است و موجب تقویت جنبه‌های مختلف ازدواج، بهداشت روانی زوجین و پایداری خانواده‌ها می‌شود.
خانواده ناتوان، مدرسه عاجز
دادن اطلاعات در خصوص موضوعات سلامت جنسی متناسب با سن كودك، نوجوان و جوان، همراه با توجه به ارزش‌های دینی و خانوادگی توسط والدین و مشاوران مدارس می‌تواند نقش بسیار مهمی در پیشگیری از خطرهای مربوط به سلامت جنسی در این گروه داشته باشد.بسیاری از والدین، مشاوران و معلمان مدارس، از طرح موضوعات مربوط به تربیت جنسی عاجزند یا مهارت‌ها و اطلاعات لازم در این خصوص ندارند. گاه عكس‌العمل‌های نادرست آنها و نداشتن مهارت ارتباطی باعث می‌شود كودكان برای پرسش‌های خود به آنها مراجعه نكنند و اطلاعات فوق را به شكل اغلب ناصحیح و گمراه‌كننده از دوستان خود كسب كنند. اطلاعاتی كه با انتقال ارزش‌ها همراه نیستند و اثرات مخربی خواهند داشت، بنابراین بهتر است والدین به معلومات و مهارت‌های ارتباطی با فرزندانشان در خصوص سلامت جنسی مجهز شوند تا در مواقع مورد نیاز بتوانند پاسخ پرسش فرزندانشان را به نحو صحیح و اصولی با انتقال ارزش‌ها بدهند و راه ارتباطی خود و فرزند را در این خصوص همواره باز نگه دارند كه در موارد بعدی نیز فرزندان برای دریافت كمك و اطلاعات به والدین خود مراجعه كنند.
البته نقش مشاوران مدارس و كتاب‌ها در این خصوص نیز نباید نادیده گرفته شود. همچنین بسیاری از باورهای غلط در خصوص موضوعات جنسی از همین دوران كودكی و نوجوانی شكل می‌گیرد و بر عملكرد جنسی در دوران بزرگسالی نیز تاثیر می‌گذارد، بنابراین آموزش سلامت جنسی متناسب با سن كودكان و نوجوانان و با توجه به نیازهای اطلاعاتی و مهارتی آنان به همراه ارزش‌ها، در بهبود سلامت جنسی آنها در دوران جوانی و بزرگسالی نقش زیادی خواهد داشت.
دكتر محمد مجد كه درباره مسائل زناشویی، بسته‌های آموزشی فراوانی دارد، می‌گوید: هر فردی در مورد مسائل مهم زندگی‌اش باید اطلاعات و دانش كافی داشته باشد، اما در ایران متاسفانه در مورد روابط جنسی اطلاعات كمی داده شده و اگر هم اطلاعاتی داده شده به صورت علمی و تخصصی بوده كه برای مردم عادی غیرقابل دسترسی است. از این رو، افراد زمانی به متخصصان مراجعه می‌كنند كه مشكلات آنان حاد و برای حلش خیلی دیر شده است. در جوامع غربی بچه‌ها از سنین پایین با این مسائل به طور كامل و دقیق آشنا می‌شوند، اما در جامعه ما محدودیت‌هایی وجود دارد، پس یك جوان از چه زمانی باید این آموزش‌ها را بداند؟
وی می‌افزاید: در بعضی از مقاطع تحصیلی یكسری اشاره‌های كوتاهی به مسائل جنسی شده است كه به هیچ‌عنوان قابل قیاس با جوامع غربی نیست. به همین دلیل، این اصول باید به همه بخصوص جوان‌ها به زبانی ساده آموزش داده شود تا از خیلی از مشكلات در آینده پیشگیری شود، بخصوص در دوره و زمانه‌ای كه كسی به آنها یاد نمی‌دهد و جامعه با مشكلی مانند ایدز روبه‌رو است. اما معتقدم باید حرمت فرهنگ جامعه را حفظ كرد.
او یادآور می‌شود: یكی از سمینارهای من در یك مسجد در محله یافت‌آباد تهران برگزار شد و من بنا به درخواست امام جماعت مسجد پشت تریبون رفتم و برای بیش از هزار نفر از حضار مسجد در مورد مسائل مربوط به روابط جنسی به زبانی ساده حرف زدم كه بسیار مورد استقبال قرار گرفت.
عواملیكه تیشه به ریشه سلامت جنسی می‌زند
داشتن شركای جنسی متعدد
تماس‌های جنسی نامعمول و غیربهداشتی
متوسل شدن به خشونت در زمان تماس جنسی
مصرف الكل، مواد مخدر یا روانگردان قبل از برقراری تماس جنسی
تماس جنسی محافظت نشده و استفاده نكردن از كاندوم
زنان، خسارت‌دیدگان نبود سلامت جنسی
متاسفانه بی‌توجهی به سلامت جنسی و نبود آموزش در این زمینه بیش از گذشته در میان زنان در حال قربانی گرفتن است.ثریا ـ م را در مطب یك فوق‌تخصص زنان و زایمان می‌بینم. زن سی و دو ساله‌ای كه با داشتن یك فرزند از بیماری نادری در دستگاه تناسلی رنج می‌برد. وقتی از مطب خارج می‌شود، كمی گرفته به نظر می‌رسد، تشخیص پزشك، ابتلای او به عفونتی است كه از همسرش به او منتقل شده است.زن، قربانی رابطه پرخطر همسرش با فرد سوم شده بود!
از سوی دیگر، بر اساس اظهارات برخی زنان متاهل، معلوم شده سبب سردمزاجی كمتر از نیمی از آنان عامل كامروا نشدن از همبستری با همسرانشان است.دكتر والی‌پور در این باره توضیح می‌دهد: اكثر مردان متاهل باور ندارند از آیین همبستری اطلاعات ناقصی دارند.
وی با بیان این كه خیلی از مواقع اشكال اصلی به طرف مقابل آنها یعنی به مرد مربوط می‌شود كه باید وظایف خود را درست اجرا كند، می‌گوید: گاهی اوقات مرد با آن‌كه با شیوه‌های روابط جنسی آشناست بر اثر فشار شهوت یا خودخواهی، همسر خود را در كامروا شدن یاری نمی‌كند و پیش از ارضای او دست از عمل زناشویی می‌كشد.سردی مزاج خصیصه‌ای نیست كه با انسان زاییده شود و تا دم مرگ باقی و برقرار بماند، بلكه تابع عوامل و قابل درمان است.
سلامت در سلامت جنسی
پزشكان می‌گویند: سوزاندن چربی اضافه و كالری، تقویت سیستم ایمنی بدن، كاهش اضطراب، بهبود كاركرد قلب و گردش خون، تقویت اعتماد به نفس، كاهش درد، كاهش عوارض بیماری‌هایی مانند پروستات، بهبود كیفیت خواب و... از پیامدهای سلامت جنسی در خانواده است.سلامت جنسی در جامعه جوان ایران نیازمند توجه است. سلامتی كه آثار آن را نه در سلامت جسم و روان كه در سلامت جامعه خواهیم دید.
گردآوری: گروه سلامت سیمرغ
www.seemorgh.com/health
منبع : salamatnews.com
مطالب پیشنهادی:
یک نکته دخترانه برای سلامت جنسی
ارتباط جنسی و 13 فایده آن
آموزش سلامت جنسی در مدارس
آنچه مردان باید در مورد عملکرد جنسی خود بدانند