آزمایش هایی که هر خانمی باید انجام دهد

بیشتر افراد تصور می‌كنند فقط در شرایطی كه احساس درد و ناراحتی دارند یا سلامت‌شان در معرض خطر است، باید به پزشك مراجعه كنند، اما بسیاری از همین مشكلات ناخوشایند كه ما را به مطب پزشكان می‌كشاند، می‌تواند خیلی زودتر شناسایی و از بروزشان جلوگیری شود و هرگز به مرحله حاد نرسد. این اتفاق فقط در صورت مراجعه به موقع و منظم به پزشك برای چكاپ سلامت و پیشگیری‌های احتمالی رخ می‌دهد. از آنجا كه بسیاری از بیماری‌های زنان ـ كه بیشتر اوقات مشكلات جدی ایجاد می‌كنند ـ جزو همین بیماری‌هایی هستند كه با توجه و پیشگیری به حداقل می‌رسند.

در این زمینه با دكتر كتایون برجیس، متخصص زنان، گفت‌وگو كرده‌ایم. نتیجه این گفت‌وگو، فهرست كاملی از تمام آزمایش‌هایی است كه یك خانم باید در طول عمرش انجام دهد تا بهتر بتواند سلامت خود را حفظ كند.

آنچه می‌خواهیم درباره آن صحبت كنیم، توجه ویژه به مراقبت‌های پیشگیرانه است. پیشگیری سطح اول به دنبال كاهش عوارض و مشكلاتی است كه ممكن است برای فرد به وجود بیاید؛ یعنی برای همه افراد باید یك ارزیابی اولیه انجام شود و متناسب با هر رده سنی و با در نظر گرفتن شرایط اختصاصی هر فرد، معاینه فیزیكی و بررسی‌های آزمایشگاهی معمول و تشخیصی صورت گیرد و ارزیابی و مشاوره براساس دلیل مراجعه به پزشك، ایمن‌سازی مناسب و واكسیناسیون، جزو این دسته از مراقبت‌ها هستند و اگر مشكلی وجود داشته باشد، مداخله مناسب انجام می‌شود كه مورد اخیر همان پیشگیری سطح دو است.

برای انجام آزمایش‌های پیشگیرانه و اولویت‌بندی آنها، باید عوامل خطرساز و دلایل مهم مرگ و میر در هر گروه سنی مورد توجه قرار گیرد. برای مثال سوانح، تصادف‌ها، خودكشی و قتل، در بیشتر اوقات مربوط به مسائل روانپزشكی و بهداشت روانی فرد است كه عامل مهم مرگ و میر در سنین پایین‌تر است. بهداشت روانی اولین اولویت‌ غربالگری در همه سنین است. حتی یك نوزاد هم تا یكی، دو سال اول زندگی‌اش، مورد پایش رفتاری قرار می‌گیرد. در سنین بالاتر نیز باید به افسردگی و علائم اضطرابی توجه شود و برای كسانی كه در معرض آسیب هستند، غربالگری و پیگیری و درمان در صورت لزوم انجام شود.

هرچه سنش بیش، دردش بیشتر

در سنین بالاتر، بیماری‌هایی مانند بیماری‌های قلبی ـ عروقی، سكته قلبی، سكته مغزی، دیابت، بیماری‌های كبدی و سیروز، بیماری‌های انسدادی مزمن ریوی، عفونت‌ها، ذات‌الریه و عفونت‌های تنفسی و بیشتر سرطان‌ها افراد را درگیر می‌كند.

در این بیماری‌ها باید مسائل مربوط به روش زندگی را مدنظر قرار داد؛ یعنی فعالیت‌های فیزیكی، رژیم‌های غذایی و نوع تغذیه در این رابطه اهمیت پیدا می‌كند. برای مراقبت‌های پیشگیرانه در این بخش، فرد باید آنتی‌اكسیدان زیاد مصرف كند و همچنین از عوامل محیطی كه فرد را مستعد بروز دیابت می‌كند، جلوگیری كند. كبد چرب، افزایش چربی خون و چاقی، همه باعث سیروز غیرالكلی می‌شود؛ بنابراین باید از همان ابتدا برای مقابله با چاقی و فعالیت‌های فیزیكی برنامه‌ریزی شود.

خطر در كمین جوان‌هاست

در بیماری‌هایی كه در سنین پایین‌تر اشخاص را تهدید می‌كند، می‌توان به رفتارهای پرخطر جنسی اشاره كرد. برای جلوگیری از عفونت‌های منتقل‌شونده از راه جنسی یا STD باید در سنین بین 15 تا 25 سال اطلاع‌رسانی صورت گیرد. عفونت‌هایی مانند كلامیدیا، سوزاك و ایدز، همه زیرشاخه بیماری‌های STD هستند و برای پیشگیری از آنها باید اطلاعات لازم در اختیار رده سنی راهنمایی و دبیرستان و در نهایت كل جامعه قرار گیرد.

همچنین عفونت‌های لگن به دلیل عوارض و درگیری‌های خاصی كه به وجود می‌آورد، اهمیت بسیاری دارد. ترشح زیاد، خارش و سوزش و عفونت قارچی و التهاب واژن، در حالت عادی مسائل پیش پا افتاده‌ای هستند كه با مراجعه به پزشك، به راحتی درمان می‌شوند. خیلی وقت‌ها هم ممكن است نیاز به درمان همسر باشد اما اگر به همین موارد ساده اهمیت داده نشود، می‌تواند به شدت ایجاد دردسر كنند. عفونت لگن ممكن است چسبندگی لوله ایجاد كند و به نازایی منجر شود، بخصوص اگر پشت سر هم تكرار شود، لوله‌ها را كاملا درگیر می‌كند.

مورد دیگری كه در این سنین مطرح می‌شود، بحث سوءمصرف مواد است كه یكی دیگر از اولویت‌های غربالگری است. باید به نسل جوان اطلاعات لازم داده شود تا تحت تاثیر گروه همسال خود عادت به سیگار یا الكل پیدا نكنند. در خیلی از موارد جوانان به كشیدن قلیان به عنوان تفریح روی می‌آورند كه آن نیز جزو عوامل آسیب‌رسان محسوب می‌شود و حتی از سیگار هم مضرتر است و باید درباره‌اش هشدار داد. ضمن این‌كه در مورد سیگار، الكل و قلیان، زنان بسیار آسیب‌پذیرتر از مردان هستند.

سرطان‌های زنانه

یكی از سرطان‌های شایع در خانم‌ها، سرطان دهانه رحم است كه برای پیشگیری از آن، تست پاپ اسمیر انجام می‌شود. این تست باید از زمان شروع فعالیت جنسی، سالی یك بار صورت بگیرد.البته اگر از روش‌ جدید پاپ اسمیر استفاده شود و چند آزمایش طبیعی متوالی داشته باشیم، ممكن است هر سه سال یك بار، بسته به نظر پزشك معالج، انجام شود.

تست سرطان دهانه رحم تا شصت‌وپنج سالگی لازم است و بعد از آن هم بسته به این‌كه امید به زندگی را برای فرد چقدر تعریف می‌كنیم، ممكن است همچنان مورد نیاز باشد. باید اشاره شود به عنوان پیشگیری، در سنین دوازده تا بیست سالگی، فرصت برای تلقیح واكسن HPV (زگیل تناسلی) هست.

سرطان دیگری نیز كه احتمال بروز آن در میان بانوان زیاد است، سرطان سینه است، به گونه‌ای كه از هر هشت نفر، یكی درگیر می‌شود. همه خانم‌ها حدود سی‌وپنج سالگی باید یك ماموگرافی پایه انجام دهند ولی ارزیابی‌های بعدی پس از 40 سالگی شروع می‌شود. انجام ماموگرافی به صورت سالانه توصیه می‌شود تا هفتادوپنج سالگی و باز بعد از آن بسته به امید به زندگی ادامه می‌یابد.اگر فردی در بستگان درجه یك خود سابقه این سرطان را دارد، باید غربالگری را پنج تا ده سال جلوتر از آن سنی كه خویشاوندش مبتلا شده‌، شروع كند.

اختلال‌ها راهگشا هستند

سرطان تخمدان و مشكلات مربوط به این ناحیه، از موارد بسیار شایع در میان خانم‌هاست، اما متاسفانه تست غربالگری برای تخمدان، مانند پاپ اسمیر دهانه رحم یا پستان وجود ندارد. به همین دلیل در بیشتر مواقع، اشخاص خیلی دیر متوجه مشكل‌شان می‌شوند. البته افرادی كه از نظر سرطان‌های ارثی پستان و تخمدان در معرض خطرند و سابقه خانوادگی دارند، ممكن است بسته به نظر پزشك معالج از نظر ژنتیكی تحت پایش قرار بگیرند یا اگر شخصی مشكوك به داشتن مشكلاتی در این زمینه است، برایش سونوگرافی توصیه می‌شود.

در كنار این‌ موارد، اختلال‌های قاعدگی می‌تواند راهگشای بسیار خوبی برای فهمیدن مشكلات و پیشگیری از آنها باشد، در حالی كه مشكلاتی مانند سندرم تخمدان پلی‌كیستیك و تنبلی‌های تخمك‌گذاری و سیكل‌های قاعدگی طولانی‌مدت، بسیار زیاد است ولی متاسفانه به خوبی از سوی خود بانوان پیگیری نمی‌شوند.

كسانی كه سیكل‌های قاعدگی طولانی‌مدت دارند، ممكن است رحم آنها مستعد ضایعات پیش بدخیمی شود و در معرض سرطان رحم قرار گیرند چراكه رحم بر اثر قاعدگی‌های طولانی، در طول سالیان، در معرض استروژن پوشش داده نشده با پروژسترون بوده و این استروژن به شكل دائمی لایه‌سازی كرده و تحریك شده است. این فرد باید در دوره‌ای پروژسترون استفاده ‌كرده یا تحت درمان‌های خاص، طبق نظر پزشك قرار بگیرد تا دچار عارضه پیش بدخیمی برای رحم و در مرحله بعدی سرطان رحم نشود.

به طور كلی، خون‌ریزی‌های نامرتب و لكه‌بینی بین سیكل قاعدگی ‌می‌تواند زنگ خطر باشد. ممكن است برای این افراد تشخیص پیش‌رس سرطان رحم توصیه شود.البته یكی دیگر از نشانه‌های مشكلات مربوط به تخمدان می‌تواند خونریزی نامرتب باشد ولی سرطان رحم خیلی راحت‌تر با خون‌ریزی خود را نشان می‌دهد.

اگرچه سرطان تخمدان به دلیل نداشتن روش پایش، از سرطان‌های كشنده محسوب می‌شود ولی اگر به مجرد كوچك‌ترین اختلال، موضوع پیگیری شود، می‌تواند جلوی پیشرفت خیلی از مشكلات مربوط به تخمدان و رحم را گرفت.

آهن بخورید

اكنون طرح گسترده توزیع قرص آهن در مدارس دخترانه انجام می‌شود كه متاسفانه خود بچه‌ها آن را چندان جدی نمی‌گیرند؛ یعنی از میان بچه‌هایی كه به ما مراجعه می‌كنند، درصد كمی می‌گویند واقعا قرص آهن را كه دریافت می‌كنند، می‌خورند. بسیاری از آنها تحت تاثیر گروه همسالان‌شان، قرص را دور می‌اندازند. در واقع این برخورد باعث می‌شود هزینه و امكاناتی كه با برنامه‌ریزی گسترده در اختیار افراد گذاشته شده، با سهل‌انگاری به هدر رود.

بنابراین حتما باید اطلاع‌رسانی شود از زمانی كه بلوغ استقرار پیدا می‌كند و دوره عادت ماهانه شروع می‌شود، مصرف مكمل آهن به تعداد روزهای قاعدگی ضروری است.مكمل آهن باعث جلوگیری از كم‌خونی می‌شود كه خود افت تحصیلی و عوارض دیگری را به دنبال دارد. البته فقط هم در مدرسه نباید به این مسأله توجه كرد.زنان در تمام گروه‌های سنی، تا زمانی كه عادت ماهانه دارند، باید به طور متوسط هفته‌ای دو قرص آهن استفاده كنند. كسانی كه عادت ماهانه شدید دارند، باید بسته به شرایط‌شان، بررسی هموگلوبین و آزمایش كم‌خونی را انجام دهند.

یكی آهن است، دیگری آهن‌ربا

مصرف اسیدفولیك مكمل نیز در تمام سنین بین 15 تا 50 سال برای بانوان ضروری است و باید هر شب یك عدد از این قرص مصرف شود. دلیل اصلی استفاده از اسیدفولیك آن است كه اگر كسی بارداری ناخواسته داشت، از اختلال‌های لوله عصبی جنین جلوگیری شود اما در كل، این قرص ضرری ندارد، در ضمن سودرسان هم هست و جذب آهن غذا را نیز بیشتر می‌كند.

خیلی‌ها اسیدفولیك و قرص آهن را از هم تشخیص نمی‌دهند و با هم اشتباه می‌كنند؛ برای مثال شخصی برای گرفتن اسیدفولیك به داروخانه مراجعه كرده بود، به جایش «فرفولیك» یعنی قرص آهن گرفته بود. در واقع فكر كرده بود هرچه كلمه فولیك داشته باشد، همان اسیدفولیك است. در حالی كه اسیدفولیك فقط جذب آهن را بالا می‌برد ولی خودش آهن نیست.

شروعی بر یك پایان

خانم‌هایی كه یائسه می‌شوند، حتما باید برای حفظ سلامت خود موارد خاصی را رعایت كنند.بعد از یائسگی، مصرف مكمل كلسیم و ویتامین D ضروری است. ضمن این‌كه حتما باید سنجش تراكم استخوان برای كسانی كه در معرض خطر هستند، انجام شود و تحت درمان‌های لازم برای جلوگیری از پوكی استخوان قرار گیرند.

بعد از یائسگی، شیوه زندگی فرد باید دوباره بازبینی شود و ورزش و فعالیت بدنی را شروع كند. علاوه بر آن باید سطح قند و چربی و آزمایش‌های خونی او ایده‌آل نگه داشته شود.در مورد آزمایش‌هایی كه در این دوران باید مورد توجه قرار گیرد، می‌توان به آزمایش خون مخفی در مدفوع اشاره كرد. این آزمایش در كنار آزمایش‌های غربالگری دیگر، از حدود یائسگی به بعد به صورت سالانه انجام می‌شود. سرطان‌های گوارش نیز از سرطان‌های مهم این سنین هستند و با افزایش سن، شانس این بیماری‌ها هم بالا می‌رود.

در كنار بررسی سالانه خون مخفی در مدفوع، ممكن است سیگموئیدوسكوپی قابل انعطاف هر پنج سال یك بار یا كلونوسكوپی هر ده سال یك بار یا روش‌های جایگزین بسته به نظر پزشك معالج توصیه شود.این پایش‌ها از پنجاه سالگی شروع می‌شوند؛ البته برای كسی كه سابقه بیماری‌های فامیلی در خانواده‌اش دارد، این پایش‌ها و غربالگری‌ها متفاوت انجام می‌شود.

قند را دریاب

آزمایش قند خون ناشتا بسته به شرایط و ظاهر هر فرد توصیه می‌شود. اگر یك دختر سیزده یا چهارده ساله، دچار چاقی باشد یا علائم دیابت مانند پرنوشی یا پرادراری داشته باشد، تصمیم گرفته می‌شود براساس این شرایط، هم آزمایش قند خون انجام دهد، هم تیروئید و هم آزمایش كامل خونی و چربی خون.

در شرایط عادی توصیه می‌شود چهل یا چهل‌وپنج سالگی به بعد، هر سه سال یك بار قند خون ناشتا بررسی شود. از چهل‌وپنج سالگی به بعد نیز هر پنج سال یك بار، آزمایش كلسترول باید برای افراد انجام ‌شود. این موضوع برای اشخاصی مفید است كه اصلا به بیماری خاصی مشكوك نیستند، در غیر این صورت بنابر شرایط افراد، در هر سنی كه باشند، آزمایش‌های لازم تجویز می‌شود.

www.seemorgh.com/health
منبع : salamatnews.com