بعضی وقت‌ها آگاه نبودن از برخی مسائل روحی و جسمی، مشكلات را دو چندان می‌كند.
تاكنون چیزی از افسردگی فصلی خصوصا در فصل پاییز شنیده‌اید؟ آیا احتمال می‌دهید كه یكی از اعضای خانواده اتفاقا به دلیل همین مشكل كمی افسرده به نظر می‌رسد؟
این مطلب را به دقت بخوانید و بدانید كه اگر در ماههای آغازین فصل پاییز، دچار افت خلق و كاهش انرژی و انگیزه می‌شوید و در ماههای فصل بهار خصوصا فروردین و اردیبهشت دوباره به حالت عادی و سالم برمی‌گردید، احتمالا به اختلال افسردگی فصلی مبتلا هستید كه پزشكان حالت شدید آن را SAD نامیده‌اند.
در طول ماههای پاییز و زمستان، با كوتاه‌تر شدن طول روزها و كم شدن نور خورشید برخی افراد غمگین و افسرده می‌شوند و به زودی نیز بهبود پیدا می‌كنند، اما افرادی كه مبتلا به اختلال تاثیر فصلی یا به اصطلاحSAD هستند، افسردگی عمیق‌تری را تجربه می‌كنند.
افراد مبتلا به این اختلال، تمایل پیدا می‌كنند كه بیشتر بخوابند و پرخوری كنند. آنها در طول فصل‌های پاییز و زمستان دچار اضافه وزن می‌شوند. آنها ممكن است احساس خستگی مفرط داشته باشند و از طرفی نمی‌توانند برنامه منظم خود را انجام دهند. برخی افراد احساس افسردگی و تحریك‌پذیری می‌كنند و حتی اشتیاق خود را برای شركت در تعاملات اجتماعی از دست می‌دهند.
این اختلاف فصلی به دلیل اختلال و بر هم خوردن چرخه خواب و بیداری در نتیجه كاهش نور خورشید در زمستان بروز می‌كند.
كاهش نور خورشید منجر به كاهش میزان ترشح هورمون «ملاتونین» میشود كه این مساله هم احساس خواب‌آلودگی و خستگی را در افراد مبتلا افزایش می‌دهد. وقتی فصل بهار می‌رسد، این علائم بتدریج از بین می‌روند.
پزشكان معتقدند این اختلال یك مشكل واقعی است و نیاز به تشخیص و اغلب نیاز به درمان دارد.
در بیشتر موارد، این اختلال بسیار خفیف است و خود فرد می‌‌تواند آن را كنترل كند، اما در برخی موارد نیاز به بررسی و رسیدگی وجود دارد.
درمان این اختلال بستگی بشدت علائم آن دارد و ممكن است بسادگی قرار گرفتن در معرض نور خورشید یا گذراندن ساعات بیشتری از روز در كنار پنجره در طول ماههای تاریك، باشد.
اما اگر علائم تشدید شوند، ممكن است به نور درمانی (قرار گرفتن در معرض نور مصنوعی نظیر نور لامپ‌ها) احتیاج باشد و حتی در شرایط حادتر، روان‌درمانی و تجویز داروهای ضدافسردگی مورد نیاز است.
پزشكان و متخصصان معتقدند كه علت بروز اختلالSAD ، برهم خوردن تعادل شیمیایی در مغز است.اما نكته مهم این است كه این به هم خوردن تعادل شیمیایی در نتیجه كمبود نور مناسب در روزهای كوتاه پاییز و زمستان و عموما، تاریك‌تر شدن هوا بروز می‌كند.
جالب است بدانید انجمن روانپزشكی آمریكا در گزارشی اعلام كرده است كه تقریبا 10 تا 20 درصد از آمریكایی‌ها به نوع خفیفی از این اختلال بیمارگونه مبتلا می‌شوند.
برای كاهش خطر بروز این اختلال، می‌توانید اقداماتی انجام دهید. برای مثال، حتی‌المقدور در روزهای زمستان حتی در روزهای ابری از منزل خارج شوید و روزی یك ساعت چشم‌هایتان را در معرض نور طبیعی قرار دهید. اگر در خانه هستید پرده‌ها را كنار بزنید تا نور طبیعی روز وارد منزل شود.
اگر بهSAD مبتلا هستید، می‌توانید از روش‌های موثر درمان از جمله نور درمانی، داروهای ضدافسردگی یا روان‌درمانی استفاده كنید.
دكتر مجید صادقی، روانپزشك و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران - افسردگی فصلی را یكی از انواع شناخته شده افسردگی می‌داند و می‌گوید: «این بیماری الگوی فصلی دارد و در نیمه دوم سال بیشتر شایع میشود.»
او درباره علت به وجود آمدن این بیماری ادامه می‌دهد: «در بدن انسان ریتم‌های دوره‌ای وجود دارد كه به صورت منظم تكرار میشود، مثل خواب و بیداری، ترشح برخی هورمون‌ها و غیره كه به آنها ریتم‌های سیركادین می‌گویند، در مبتلایان به افسردگی فصلی این ریتم‌ها دچار اختلال می‌شوند.»
صادقی در ادامه به تأثیر نور خورشید بر این بیماری اشاره و تصریح می‌كند: «اختلالات ریتم‌های بدن بستگی به وجود نور مستقیم خورشید، زاویه تابش اشعه آن و ترشح ماده‌ای به نام ملاتونین در مغز دارد كه چون در نیمه دوم سال، نور مستقیم خورشید كم میشود، زاویه تابش آن تغییر می‌یابد و روزها كوتاه میشود، افراد مستعد در معرض افسردگی فصلی قرار می‌گیرند.»
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران، تأثیر تغذیه بر این بیماری را ناچیز می‌داند: «محل زندگی افراد نقش مهمی در این نوع افسردگی دارد؛ به طوری كه این بیماری در مناطق معتدل و سردسیر و به طور كلی نیمكره شمالی رواج بیشتری دارد.»
دكتر صادقی درباره روش درمان این بیماری می‌گوید: «درمان این بیماری شامل تجویز دارو برای اصلاح اختلال ترشحات مغزی و نور درمانی است، یعنی در محیط زندگی و كار بیماران باید یك منبع نور با شدت خاص قرار بگیرد كه فضای اتاق را معادل یك روز آفتابی كند. البته گاهی اوقات روان درمانی هم صورت می‌گیرد و اگر امكان عملی وجود داشته باشد، بهتر است بیمار به مناطق گرم و آفتابی مثل جنوب كشور خودمان مهاجرت كند.»
این روانپزشك در پاسخ به این سوال كه آیا نشانه‌هایی برای تشخیص افسردگی فصلی توسط خود افراد وجود دارد یا نه، می‌گوید: «بیشتر بیماران اذعان دارند كه در نیمه دوم سال و گاهی در روزهای ابری بدخلق می‌شوند و خسته و خواب‌آلود هستند. آنها پرخوری می‌كنند و چاق می‌شوند و توانایی فعالیت آنها كم میشود. در حالی كه در نیمه اول سال این‌گونه نیست و این فرآیند هر سال برای آنها تكرار میشود.»