كم‌خونی وضعیتی است كه در آن تعداد یا اندازه گلبول‌های قرمز و یا مقدار هموگلوبین موجود در خون كاهش یافته و تبادل اكسیژن و دی‌اكسیدكربن بین خون و سلول‌هادچار اختلال می‌شود. از علل ایجادكننده كم‌خونی می‌توان كمبودهای تغذیهای، خونریزی، ناهنجاری‌های ژنتیكی، بیماری‌های مزمن و یا مسمومیت‌های دارویی را نام برد. منظور از كم‌خونی‌های تغذیهای كم‌خونی‌هایی است كه در اثر دریافت ناكافی مواد مغذی ایجاد می‌شوند.
كم‌خونی ناشی از فقر آهن
میزان نیاز به آهن
دلایل فقر آهن
دلایل گوناگونی برای كمبود آهن وجود دارد كه از آن جمله می‌توان به علل زیر اشاره كرد:
1 ـ دریافت ناكافی آهن به دلیل رژیم غذایی مورد استفاده كه در آن آهن كمی وجود دارد، مانند بعضی از رژیم‌های گیاه خواری.
2 ـ جذب ناكافی آهن در اثر اسهال، كاهش ترشح اسید معده، مشكلات گوارشی یا تداخلات دارویی و داروهایی مثل كلستیرامین، سایمتیدین، پانكراتین، رانیتیدین و تتراسایكلین.
3 ـ افزایش نیاز به آهن برای افزایش حجم خون در دوران نوزادی، نوجوانی، بارداری و شیردهی.
علایم كم‌خونی ناشی از فقر آهن
بعضی از علایم كم‌خونی فقر آهن عبارتند از:
درمان كم‌خونی ناشی از فقر آهن
برای درمان كم‌خونی از چند روش استفاده می‌شود كه بهترین و كم‌خطرترین آن‌ها استفاده از مكمل‌های خوراكی است. درمان با نمك‌های ساده آهن مثل سولفات فروی خوراكی كاملا موثر بوده و به شكل قرص، كپسول یا مایع است و باید مصرف آن‌ها تا چندین ماه ادامه یابد.
چنانكه این قرص‌ها با معده خالی مصرف شوند جذب آن‌ها بهتر و بیشتر صورت می‌گیرد، ولی در این حالت سبب تحریك معده و بروز مشكلات گوارشی می‌شوند. عوارض گوارشی ناشی از مصرف آهن نظیر تهوع، دل پیچه، سوزش قلب، اسهال یا یبوست را می‌توان به حداقل رساند، به شرطی كه آهن را با میزان بسیار كم مصرف كرده و به تدریج به میزان آن افزوده تا به حد مورد نیاز بدن برسد. بهتر است قرص آهن در آخر شب قبل از خواب استفاده شود تا عوارض ناشی از آن كاهش یابند.
ویتامینC جذب آهن را افزایش می‌دهد. به همین دلیل معمولا مصرف ویتامین C به همراه آهن پیشنهاد می‌شود. علاوه بر درمان دارویی باید به میزان آهن قابل جذب در غذا نیز توجه كرد. جذب آهن غذا اغلب تحت تاثیر شكل آهن موجود در آن می‌باشد. آهن موجود در پروتئین‌های حیوانی مانند گوشت گاو، ماهی، پرندگان (آهن هم) بیشتر جذب می‌شود، در حالی كه جذب آهن پروتئین‌های گیاهی مانند سبزی‌ها و میوه‌ها (آهن غیرهم) كمتر می‌باشد. باید توجه داشت كه ویتامینC جذب آهن سبزی‌ها و میوه‌ها (آهن غیرهم) را بیشتر می‌كند. مصرف چای همراه یا بلافاصله بعد از غذا می‌تواند جذب آهن را تاحدصفر تا پنج درصد كاهش دهد.
منابع غذایی آهن دار
عوامل افزایش دهنده جذب آهن و منابع غذایی آن‌ها
1 ـ اسید سیتریك و اسید اسكوربیك یا ویتامین ث كه در آلو، خربزه، ریواس، انبه، گلابی، طالبی، گل كلم، سبزی‌ها، آب پرتقال، لیمو شیرین، لیمو ترش، سیب و آناناس وجود دارند می‌توانند عوامل افزایش دهنده جذب آهن در بدن باشند.
2 ـ اسید مالیك و اسید تارتاریك كه در هویج، سیب زمینی، چغندر، كدوتنبل، گوجه فرنگی، كلم پیچ و شلغم موجود است نیز سبب افزایش جذب آهن می‌شوند.
توصیه‌های كلی زیر را به كار ببندید
1 ـ استفاده از غذاهایی كه غنی از آهن می‌باشند.
2 ـ استفاده از منابع غذایی حاوی ویتامین ث در هر وعده غذایی جهت جذب بهتر آهن (مثل پرتقال، گریب‌فروت، گوجه فرنگی، كلم، توت فرنگی، فلفل سبز، لیمو ترش).
3 ـ گنجاندن گوشت قرمز، ماهی یا مرغ در برنامه غذایی.
4 ـ پرهیز از مصرف چای یا قهوه همراه یا بلافاصله بعد از غذا.
5 ـ برطرف كردن مشكلات گوارشی و یبوست.
6 ـ تصحیح عادات غذایی غلط (مثل مصرف مواد غیر خوراكی مانند خاك، یخ) كه خود از علایم كم خونی فقر آهن می باشند.
7 ـ مشاوره با پزشك و متخصص تغذیه جهت پیشگیری به موقع و یا بهبود كم‌خونی.
8 ـ استفاده از نانهایی كه از خمیر ورآمده تهیه شده‌اند.
9 ـ استفاده از خشكبار مثل توت خشك، برگه آلو، انجیر خشك و كشمش كه منابع خوبی از آهن هستند.
10 ـ استفاده از غلات و حبوبات جوانه زده.
11 ـ شست و شو و ضد عفونی كردن سبزی‌هایی كه استفاده می‌كنید.
12 ـ شستن كامل دستها با آب و صابون قبل از تهیه و مصرف غذا و پس از هر بار اجابت مزاج.
13 ـ مصرف روزانه یك قرص آهن از پایان ماه چهارم بارداری تا سه ماه پس از زایمان در زنان باردار.
گردآوری: گروه سلامت سیمرغ
| کشف راهی بالقوه برای جلوگیری از لخته شدن خون |
| استفاده از میكروب‌ها برای درمان خستگی مزمن |
| ارتباط شگفت انگیز گروه خونی شما با رژیم غذایی!؟ |
| راهنمای تغدیه‌ای برای افراد سالمند |
| قاعدگی‌های بی‌‌قاعده |