به گزارش ایسنا، به زعم عدهای زلزله تهران، قابل کنترل و مهار است ؛ اگر مکانیزم های دفاعی را به موقع و درست به کار گیریم. به هر حال برای اینکه هنگام رویارویی با این واقعیت و بروز زلزله احتمالی، غافلگیر نشویم و نیز برای اطلاع از وضعیت فعلی شهر تهران در مقابل بروز زلزله؛ بد نیست از زبان اساتید، متخصصان و كارشناسان این حوزه نگاهی داشته باشیم به وجوه و ابعاد متاثر از زلزله.
پیش بینی زلزله
صحبت در خصوص زلزله، پیش از هر چیز، توجه انسان را به بحث پیش بینی می کشاند. آیا می توان بازه زمانی و مکانی زلزله و بالاخص زلزله تهران را پیش بینی کرد؟
رییس پژوهشکده زلزله شناسی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، در پاسخ به این سوال میگوید: به طور کلی ادعای پیش بینی زلزله، موضوع قابل قبولی نیست. در حال حاضر چه به لحاظ تکنولوژی و چه به لحاظ علمی این امکان وجود ندارد که بتوانیم در یک زمان مشخص و در یک نقطه خاص، زلزله را پیشبینی کنیم.
دکتر مهرداد مصطفی زاده می افزاید: البته این بدان معنا نیست که ما این موضوع را رها کنیم، چرا که در عرصه علمی موارد ناشناخته متعددی وجود دارد که پاسخ قطعی آنها تاکنون مشخص نشده است؛ به هر حال فعالیت و مطالعات علمی در این خصوص همچنان ادامه دارد.
دکتر مهدی زارع نیز در خصوص امکان پیش بینی بازه زمانی و مکانی زلزله تهران می گوید: آنچه در تاریخ به ثبت رسیده حاکی از آن است که از زمانی که تمدن انسانی در شمال تهران به وجود آمده، رکورد زلزله مخرب وجود نداشته است؛ اما از نظر زمینشناسی تمامی شواهد دلالت بر فعال بودن این گسل دارند. نکته مهم در مورد این گسل آن است که احتمالاً دوره های بازگشت زلزله های مهم در گسل های نزدیک تهران طولانی تر از آن است که بشر بتواند ثبت کند. یعنی تکرار زلزله ها آنقدر زمان برده که تمدن بشری قادر به ثبت آن نبوده؛ و تئوری ای که میتواند در این مورد وجود داشته باشد این است که طی پنج، شش هزار سال گذشته در این گسل زلزله ای رخ نداده است.
معاون پژوهش و فنآوری پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله می افزاید: در مورد گسل مشا هم میتوان اذعان داشت که هر 2500 تا 3000 سال یکبار، زلزله ای بزرگ در این منطقه رخ داده است.همچنین بر اساس مطالعه ای که در دانشگاه استراسبورگ فرانسه در مورد این گسل انجام شده، نقطه نقشهبرداری ایستگاه آبعلی با نقطه رود شور واقع در جاده ساوه با برداشت های دقیق گراویمتری سنجیده شده؛ که جمعبندی این مطالعات نشان می داد، فاصله این دو نقطه سالی یک سانتی متر بالا می رود. برای کسانی که با زمینشناسی آشنایی دارند مشخص است که سالی یک سانتی متر چه رقم بزرگی است. البته این مجموع برآیند چندین گسل است که چنین حرکتی را سبب میشود ولی در مجموع هر ساله در منطقه جنوب البرز این تغییرات را داریم.
عملکرد شبکه باند پهن و رابطه آن در پیش بینی زلزله
از مدیر شبکه باند پهن و رییس پژوهشکده زلزله شناسی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در مورد نقش این شبکه و تاثیر افزایش تعداد ایستگاه ها در پیش بینی زلزله جویا می شویم؛ وی پاسخ می دهد: شبکه باند پهن مانند شبکه لرزه نگاری، اطلاعات لرزه ای را از قسمت های مختلف کشور جمع آوری می کند، و اطلاعات بنیادی را در اختیار مجموعه علمی کشور می گذارد؛ اطلاعاتی از قبیل وقوع آن لاین اتفاق لرزه ای در نقطه خاصی از کشور.
دکتر مصطفی زاده می افزاید: اما برای پیش بینی زلزله، اکتفای صرف به داده های این شبکه نمی تواند کارساز باشد؛ چون سنسورهای موجود در این شبکه طوری طراحی شده اند که برای دریافت اطلاعات لرزه ای فقط یک فاکتور را در نظر می گیرند و دیگر عوامل درونی زمین ساختی را مشخص نمی کند. لذا اگرچه گسترش تعداد ایستگاه ها می تواند به پیش بینی زلزله کمک کند، اما اطلاعات آن به تنهایی برای بحث پیش بینی، قابل اتکا نیست.
وی عملکرد اصلی شبکه باند پهن را، جمع آوری اطلاعات لرزه ای از 19 ایستگاه موجود در سراسر کشور و ثبت فعالیت لرزه ای کشور دانسته و می گوید: پس از جمع آوری، این اطلاعات در مرکز پردازش داده ها، مستقر در پژوهشگاه، ارزیابی شده و اطلاعات اولیه مربوط به کانون زمین لرزه ها که اطلاعاتی بنیادی است مشخص می شود.
هدف از کاربرد این اطلاعات بنیادی آن است که با استفاده از آنها ابزارهای لازم برای امور مهندسی را فراهم کنیم تا پژوهشگران با استفاده از آنها بتوانند نقشه خطر زمین لرزه و یا نقشه پهنه بندی لرزه ای را ترسیم کنند؛ و از کنار هم قرار دادن همه این اطلاعات می توان برآورد خطر وقوع یک زمین لرزه در یک منطقه خاص را انجام داد؛ لذا رسالت اصلی شبکه باند پهن کشور، تهیه ملزومات لازم برای جمع آوری اطلاعات بنیادی و نهایتاً استفاده کاربردی آنها برای آینده می باشد.
زلزله و وضعیت شهر تهران در مواجهه با آن
معاون پژوهش و فنآوری پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، در مورد چگونگی وضعیت شهر تهران در مواجهه با زلزله گفت: وضعیت شهر تهران واقعاً پیچیده است. از یک سو، زمین لرزههای مخرب تاریخی در ناحیه شهر ری در زمان چهار سده پیش از میلاد مسیح و همچنین زلزله های تاریخی743، 855، 958 شهرری و رخداد زلزلههای مهم 1177 و 1962 میلادی بوئین زهرا در جنوب دشت قزوین در غرب تهران که برآورد می شود همگی بزرگایی بیش از 7 ریشتر داشتهاند، نمایانگر احتمال رخداد زلزلههای مخرب در ناحیه شهری یا در نزدیکی گستره شهر تهران است.
از سوی دیگر، گسل شمال تهران با جابه جا کردن نهشتههای کواترنر در ناحیه شمالی تهران همراه بوده است و آخرین بررسیهای دیرینه لرزه شناسی گویای لرزهزا بودن آن حتی در مدت زمان عهد حاضر- هولوسن میباشد. همچنین در شمال و جنوب تهران گسل های فعالی وجود دارند که به دلیل نامشخص بودن زمان وقوع زلزله مخرب قبلی در آنها احتمال فعال شدن این گسل ها بسیار زیاد است و از طرف دیگر، موضوع جمعیت شهر تهران است که حدود 10 درصد جمعیت کشور را به خود اختصاص داده و از 50 سال اخیر به بیش از 10 برابر افزایش پیدا کرده، به نحوی که امروزه جمعیت تهران بزرگ، حدود 13 میلیون نفر برآورد میشود؛ که این تعداد جمعیت در ساخت و سازهای خود به وضعیت گسل ها و ضرورت مقاوم سازی ساختمان ها توجهی نداشتهاند.
دکتر زارع خاطرنشان کرد: در منطقه شمال شهر تهران در فاصله روستای کلان در ناحیه پشت دریاچه سد لتیان تا جنوب کرج و از آنجا تا ماهدشت و اشتهارد و بویین زهرا در نواری به طول 250 کیلومتر قطعات گسلی بسیار خطرناکی وجود دارند که بخشی از آنها در سدههای اخیر فعال شده و قسمت لرزه خیزی برخی دیگر از آنها مشخص نیست. در منطقه جنوب تهران هم چهار گسل مهم ایوانکی، کهریزک و شمال و جنوب ری وجود دارند که میتواند کانون بروز زمینلرزههای بسیار شدیدی باشند. از سوی دیگر، ساخت و ساز در حریم گسل های فعال در محدوده شهری کرج بزرگ، مارلیک و ماهدشت نیز در حال انجام است.
وی گفت: مساله مهم دیگر در تهران وجود لایههای آبرفتی ضخیم در زیر پوسته سطحی زمین به ویژه در مناطق شمالی شهر است که سبب تشدید امواج زلزله و افزایش شدت و میزان خسارت و تلفات آن میشود. علاوه بر این، لایه آبرفتی ساختار نرم خاک های سطحی در جنوب شهر نیز در تشدید امواج زمین لرزه احتمالی تهران موثرمی باشند.
خصوصیات ژئوتکنیکی شهر تهران
رییس پژوهشکده مهندسی ژئوتکنیک، خصوصیات ژئوتکنیکی مصالح تشکیل دهنده یک ساختگاه را بر مشخصات زمینلرزه بسیار اثرگذار دانسته و می گوید: زمینلرزههای گذشته نشان دادهاند که اغلب، خسارت وارده بر سازههایی که بر روی خاک های نرم ساخته شدهاند به مراتب بیش از سازههای ساخته شده بر روی خاک های سخت است. مطالعات بر روی جنبش نیرومند زمین به خوبی نشان دهنده تغییر دامنه و محتوای فرکانسی امواج لرزهای به وسیله آبرفت میباشد.
به گزارش خبرنامه پژوهشگاه ، دکتر علی شفیعی، تعیین تاثیر شرایط ساختگاهی بر خصوصیات جنبش نیرومند زمین در شهرهای بزرگ در مناطق مستعد زمین لرزههای شدید را امری ضروری دانسته و می افزاید: تهران، در کوهپایه های جنوبی رشته کوه های البرز واقع شده که به نوبه خود در منطقهیی با شرایط لرزه زمین ساختی فعال قرارگرفته است که براساس طبقه بندی آیین نامه 2800، تهران به عنوان منطقهیی با خطر زمین لرزه بسیار زیاد طبقه بندی میشود.
وی خاطرنشان می کند: در سال 1376 پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، دو پروژه را برای تعیین تاثیر شرایط ساختگاهی برخصوصیات زلزله در شمال و جنوب تهران آغاز كرد که این پروژه ها تا سال 1381 به طول انجامید.
براساس این مطالعات، شتاب حداکثر روی سنگ بستر و شتاب حداکثر روی سطح زمین برای زلزله ای با دوره بازگشت 475 سال ارایه شده، که نشان می دهد در شمال تهران عملا تشدیدی صورت نمی پذیرد و شتاب روی سنگ بستر باشتاب روی سطح زمین تقریبا برابر است؛ لیکن در مرکز و مخصوصا جنوب تهران، شتاب روی سنگ بستر وابسته به نوع آبرفت تا حدود40 درصد در سطح زمین افزایش می یابد.
وضعیت ساختمان های شهر تهران در مقابل زلزله
رییس پژوهشکده مهندسی سازه، وضعیت ساختمان های موجود در تهران در مواجهه با یک زلزله احتمالی را اسف بار توصیف کرده و می گوید: از لحاظ کمی برآوردهایی در زمینه آسیب پذیری ساختمان های تهران شده است؛ از جمله مطالعه جایکا (آژانس همکاری های بین المللی ژاپن) ، و پژوهشگاه، که درصد آسیب پذیری ساختمان ها با روش های تقریبی مشخص شد و با توجه به آسیب پذیری ساختمان های مصالح بنایی و اینکه حدود 80 الی 85 درصد ساختمان های تهران از این دست می باشند، بسته به شدت زلزله احتمالی تا این حدود خرابی تخمین زده می شود.
دکتر عبدالرضا سروقد مقدم، تدوین دستورالعمل های مقاوم سازی ساختمان های معمولی توسط مراکز تحقیقاتی زلزله در کشور را از جمله راه های موثر برای مقاوم سازی ساختمان ها در تهران دانسته و می افزاید: اجباری سازی شناسنامه فنی لرزه ای برای ساختمان ها که توسط مراکز فنی – تحقیقاتی ذیصلاح تدوین شده باشند، نیز می تواند از جمله اقدامات موثر دیگر برای مقاوم سازی ساختمان ها در تهران باشد.
وی اجباری کردن بیمه زلزله برای ساختمان ها، فعال سازی و یکنواخت سازی فعالیت گروه های نظارت مضاعف در شهرداری ها و نیز ارایه تسهیلات لازم برای مقاوم سازی ساختمان های مردم را از دیگر راهکارهای مقاوم سازی ساختمان ها در تهران می داند.
شریان های حیاتی در تهران و وضعیت آنها در مواجهه با زلزله
مدیر گروه شریان های حیاتی پژوهشکده مهندسی سازه، منظور از شریان های حیاتی را سامانه های تامین انرژی برق، گاز، نفت و تامین آب و دفع فاضلاب، ترابری یا حمل و نقل و اطلاع رسانی و مخابرات دانسته و می گوید: هر سامانه شریان حیاتی خود از سه دسته مولفه های اصلی که عبارتند از تاسیسات کلیدی، خطوط انتقال و شبکه های توزیع تشکیل شده است. برای مثال در مورد سامانه تامین برق، تاسیسات کلیدی شامل نیروگاه، پست های انتقال و مرکز کنترل شبکه، خطوط انتقال مشتمل بر خطوط فشار قوی انتقال برق و شبکه توزیع شامل خطوط فشار ضعیف داخل شهر می باشند.
دکتر محمود حسینی با اشاره به وجود تمام انواع شریان های حیاتی در تهران به صورت فشرده و در کنار یکدیگر، افزود: با توجه به فشردگی و تراکم شریان های حیاتی در تهران از یک سو و عدم مقاومت بسیاری از آنها در برابر زلزله از سویی دیگر، در صورت وقوع زلزله در تهران باید انتظار گسیختگی های متعددی در شبکه های آب و فاضلاب، گاز، سقوط برخی از دکل های برق، فروریزی برخی پل ها و حوادثی از این قبیل را داشته باشیم؛ که البته در اثر برخی از آنها آتش سوزی های گسترده ای نیز می تواند رخ دهد.
وی، اصول ایمنی به کار رفته در شریان های حیاتی تهران را ناکافی دانسته و می گوید: به دلیل قدمت سامانه آب در تهران، اصول مقاومت در برابر زلزله برای آن لحاظ نشده؛ در مورد فاضلاب نیز علیرغم تازگی سامانه، اصول ایمنی در برابر زلزله آنطور که باید در آن رعایت نشده است. سامانه برق در قسمت های جدید نسبتاً دارای مقاومت است، ولی بخش های قدیمی همچنان فاقد مقاومت می باشند. در مورد سامانه گاز نیز، اگرچه از لحاظ طراحی، نکات مربوط به ایمنی لرزه ای لحاظ شده، لکن به لحاظ اجرایی ضعف هایی در این خصوص موجود است.
دکتر حسینی تصریح می کند: در مورد شبکه ترابری و حمل و نقل نیز، بسیاری از پل ها دارای آسیب پذیری بالا هستند و برخی شیب های مشرف به بزرگراه ها نیز احتمال لغزش دارند.
وضعیت مدیریت بحران شهر تهران در مواجهه با زلزله
رییس پژوهشکده مدیریت بحران و خطرپذیری، مفهوم مدیریت بحران را بسیار گسترده خوانده و شامل یک رشته مراحل مختلف، از پیشگیری و کاهش خطرپذیری تا آمادگی مردم و واکنش اضطراری و نیز بازسازی دانست.
دکتر امینی حسینی می افزاید: مدیریت بحران شامل فعالیت مجموعه ای از ارگان های دولتی، نیمه دولتی، غیر دولتی و مردم است که مسوولیت آن در تهران به عهده سازمان مدیریت بحران شهر تهران، تحت پوشش شهرداری تهران و در کل کشور به عهده ستاد حوادث و سوانح غیرمترقبه وزارت کشور می باشد.
وی در خصوص توان و امکانات پیکره مدیریت بحران در تهران، هنگام وقوع یک زلزله احتمالی می گوید: در شهرداری تهران ستادی مرکب از نمایندگان نهاد های مختلف نظیر وزارت کشور، بهداشت و درمان و نیز نیروهای نظامی و انتظامی تشکیل شده است که این ستاد فرماندهی عملیات را به عهده می گیرد و دارای امکانات مخابراتی و اطلاع رسانی است که در صورت بروز هر زلزله ای می تواند هماهنگی و ارتباط لازم را داشته باشد.
وی می افزاید: اما وضعیت عملیاتی و اجرایی ارگان های امدادرسانی در تهران طور دیگری است. به عنوان مثال، در تهران حداکثر بین 60 تا 70 ایستگاه آتش نشانی وجود دارد؛ تعداد نیروهای تخصصی آموزش دیده و حتی داوطلب سازمان هلال احمر هم محدود است؛ لذا در صورت وقوع یک زلزله بزرگ حتی اگر اطلاع رسانی هم صورت گیرد، به علت محدودیت نیروها و یا مسدود شدن راه ها، امکان امداد رسانی و اطفای حریق در کل پهنه شهر وجود نخواهد داشت.
رییس پژوهشکده مدیریت بحران و خطرپذیری، خاطرنشان می کند: این مشکل فقط مختص تهران و ایران نیست و در سایر کشورها نیز چنین مشکلاتی وجود دارد و لذا نباید توقع داشت که سازمان های دولتی، در یک رویداد لرزه ای بزرگ به تنهایی همه امور مربوط به واکنش اضطراری را انجام دهند.
دکتر امینی حسینی از توسعه فعالیت های خود امدادی یا دگر امدادی در جهان و ایران نام برده و می گوید: این فعالیت عبارت است از دادن آگاهی و آموزش های لازم و نیز توانمندسازی مردم برای کمک و امداد رسانی به خودشان در زمان وقوع سوانح بزرگ.
وی، اثربخشی خودامدادی را به مراتب بیشتر از اقدامات نیروهای امدادگر دانسته و متذکر می شود: از آنجا که در امداد رسانی پس از وقوع زلزله، بحث زمان بسیار حیاتی است؛ و در صورتی که زمان از دست برود روند مرگ و میر به شدت افزایش می یابد، لذا منتظر رسیدن نیروهای امدادی شدن که می تواند چندین روز به طول انجامد؛ چندان معقول نیست.
دکتر امینی حسینی گفت: اگر مصدومان زیر آوار مانده را ظرف مدت حداکثر 72 ساعت از زیر آوار بیرون نیاوریم، امید کمی به زنده ماندشان خواهد بود؛ لذا خودامدادی مردم پس از وقوع زلزله میتواند بسیار اثربخش باشد. مثلاً در زلزله کوبه ژاپن، نقش نیروهای مردمی برای نجات زیر آوارماندگان بیش از 80 درصد و سهم نیروهای امدادی در این مورد کمتر از20 درصد بود. در زلزله بم هم گزارش ها حاکی از آن است که تا رسیدن نیروهای امدادگر زمان زیادی صرف شد و بیشتر نجات یافتگان توسط همسایگان، اهل فامیل و مردم از زیر آوار خارج شدند.
وی برای اجرای موفقیت آمیز فرایند خودامدادی، وجود یک برنامه جامع، هماهنگی لازم بین ارگان های مسوول و وجود ضمانت اجرایی و نیز اختصاص بودجه به این امر را ضروری می داند.
چه باید کرد؟
دکتر مهدی زارع در این باره می گوید: اولین قدم برای کاهش تلفات ناشی از زلزله به نظر بنده جلوگیری از ساخت و ساز بی رویه و بدون رعایت اصول در منطقه تهران میباشد. باید مردم را مطلع کرد که تمهیدات ساخت و ساز مقاوم، تمهیدات ساده ای است که با رعایت آن در هر پروژه می توان سازه مورد نظر را در برابر زلزله ایمن کرد.
وی، مطالعه کارشناسان بر روی گسل ها را راهکار دیگری برای کاهش خسارات زلزله عنوان کرده و افزود: ایران از توان علمی بالایی برخوردار است ولی بر بسیاری از گسل ها هنوز مطالعه انجام نگرفته است. ضمن اینکه ورود تجهیزات مدرن در سیستم شبکه های زلزله نگاری در ایران ضروری است. در ایران یک هزار و100 دستگاه در شهرها و روستاها مستقرند که متاسفانه این دستگاه ها با سیستم مدرن ماهواره ای و یا مخابراتی به پژوهشکده های زلزله شناسی متصل نیستند و تنها در صورت حضور کارشناسان در محل می توان به علائم ثبت شده در دستگاه دست پیدا کرد؛ این روش عملا پاسخگو نبوده و نخواهد بود.
در کشور لرزه خیز ایران فنآوری برای استفاده از ارتباطات ماهواره ای و رادیویی برای سرعت بخشی دسترسی کارشناسان به اطلاعات، ضروری است؛ چرا که در این صورت متخصصان می توانند به شکل کشیک در تمام ساعات شبانه روز اطلاعات را مدل کنند و به صورت احتمالی حدس بزنند رخداد زلزله در کدام مکان و زمان می تواند اتفاق بیافتد و در نهایت اطلاع رسانی به مردم سریعتر صورت می گیرد. به عقیده من این روش موثر ترین روش در تسریع اطلاع رسانی و جلوگیری از وقوع فجایع انسانی ناشی از زلزله است.
رییس پژوهشکده زلزله شناسی با بیان این مطلب که مراکز استراتژیک موجود در تهران باید مقاوم سازی شوند؛ می گوید: تخریب مراکز استراتژیک از قبیل بیمارستان ها و کارخانه های صنعتی متمرکز در اطراف تهران، در صورت بروز زلزله، خسارت های اقتصادی زیادی را بر کشور تحمیل خواهد کرد که چه بسا غیرقابل جبران باشد.
مصطفی زاده می افزاید: تقویت تجهیزات و نیروهای امدادرسانی نیز می تواند در کاهش خسارت های زلزله، نقش مهمی داشته باشد. مدیریت واحد، هماهنگی و تعامل معقول میان سازمان های درگیر در امر سوانح به طور یکپارچه، راهکاری اجتناب ناپذیر برای مقابله با زلزله و کاهش خسارات آن می باشد.
مدیر گروه شریان های حیاتی پژوهشکده مهندسی سازه، مقاوم سازی سامانه های موجود را اولین اقدام برای کاهش خطرپذیری شریان های حیاتی موجود در تهران عنوان کرده و می گوید: باید هرگونه توسعه در این سامانه ها نیز با رعایت اصول ایمنی در برابر زلزله انجام گیرد.
دکتر محمود حسینی، آخرین گام در این راستا را تدوین سناریوهای زلزله و اقدام به پیش بینی شرایط احتمالی پس از وقوع زلزله در شهر دانسته و می افزاید: در نهایت پیش بینی نیروهای انسانی متخصص و ابزارهای مورد نیاز برای رویارویی با شرایط بحرانی و آماده سازی برنامه های عملیاتی لازم از جمله ضروری ترین راهکار کاهش خطرپذیری شریان های حیاتی در تهران است.
وی خاطرنشان می کند: نکته مهمی که در خصوص شریان های حیاتی مطرح است، آن است که تمام این سامانه ها در اختیار دولت می باشد و بخش خصوصی نقش چندانی در بهره برداری و نگهداری آنها ندارد؛ لذا این وظیفه مسوولان و متصدیان امر است که هر چه سریع تر نسبت به راهکارهای مذکور اقدام كنند؛ چرا که در غیر این صورت وقوع زلزله در تهران می تواند در اثر عملکرد نامناسب شریان های حیاتی به فاجعه ای بزرگ تبدیل شود.
رییس پژوهشکده مدیریت بحران و خطرپذیری، کاهش خسارات ناشی از زلزله را در گرو عزم ملی، تامین بودجه و آموزش نیروهای کارآمد در مدت زمان معقول دانسته و می گوید: تهران یک شهر با سابقه ای حدود 200 ساله است که طی این مدت بسیار آسیب پذیر رشد کرده و نباید انتظار داشت در کوتاه مدت ریسک و خطرپذیری آن به حد زیادی کاهش یابد.
امینی حسینی می افزاید: طرح جامع مدیریت بحران برای شهر تهران توسط سازمان مدیریت بحران تدوین شده که در آن کاهش ریسک در تهران در سه بخش: کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت در نظر گرفته شده است. در اقدامات کوتاه مدت که ظرف مدت سه سال قابل انجام است، بخش پاسخ به بحران تقویت می شود و توانمندی ها و ظرفیت شهر تهران افزایش می یابد؛ تعداد ایستگاه های آتش نشانی افزایش یافته و بیمارستان ها و سایر مراکز استراتژیک مقاوم سازی می شوند؛ که البته اجرای این برنامه ها مستلزم همکاری همه نهادها و ارگان های درگیر می باشد.
وی برنامه های میان مدت را در بازه زمانی سه تا پنج سال قابل اجرا دانسته و می گوید: در این مقطع از برنامه، شریان های حیاتی، پل ها و ساختمان های عمومی مقاوم سازی می شوند و راه های باریک، تعریض می شوند.
دکتر امینی حسینی، مقاوم سازی و بازسازی ساختمان های مسکونی را از جمله اقدامات بلند مدت در طرح جامع دانسته و می گوید: این برنامه در یک مقطع زمانی 10 تا 12 ساله قابل اجرا است؛ که طی اجرای آن باید تسهیلات لازم در اختیار مردم قرار داده شود و نیز نظارت های سختی بر ساخت و سازهای جدید صورت پذیرد.
وی خاطرنشان می کند: این برنامه جامع در حال حاضر برای تهران تدوین شده و در حال اجراست؛ که اگر به درستی اجرا شود، می تواند ریسک شهر تهران را به نحو چشمگیری کاهش دهد.
رییس پژوهشکده مدیریت بحران و خطرپذیری، ارتقای آمادگی های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را نیز یکی از مهمترین مسایل دخیل در کاهش خسارات زلزله دانسته و می گوید: اگر چه این مبحث بسیار مغفول مانده اما می توان گفت اهمیت آن حتی از مسایل فنی و مهندسی نیز بیشتر است؛ چرا که اگر مردم صرفاً معتقد به تقدیر باشند و اینکه قادر به انجام هیچ کاری در مقابل زلزله نیستند؛ دولت هر قدر هم تلاش کند، نتیجه ای نخواهد داشت لذا تغییر نگرش و باورهای مردم در این زمینه، اصلی انکارناپذیر است که تحقق آن مستلزم تعامل حوزههای مختلف علمی، فرهنگی و... با یکدیگر است.
دکتر امینی حسینی تصریح می کند: ترویج مشارکت مردمی با ایجاد تشکل های محلی، جلسات مذهبی، هیاتهای مساجد و سخنان ائمه جمعه و جماعات از جمله راهکارهایی است که اثربخشی فراوانی دارد.
وی می افزاید: تاکنون سیاست ها بر این اصل استوار بود که پس از وقوع زلزله ، واکنش نشان داده شود و به امداد رسانی، آواربرداری و بازسازی پرداخته شود؛ حال آنکه باید رویکرد پیشگیری از بحران، جایگزین رویکرد پاسخ به بحران شده؛ بخشی از منابع و سرمایه گذاری های واکنش اضطراری و بازسازی به مقاوم سازی و پیشگیری اختصاص یابد تا علاوه بر کاهش خسارات و فجایع انسانی زلزله - که چه بسا غیرقابل جبران هستند - اثربخشی آن افزایش یافته و هزینه های بازسازی کاهش یابد.
گردآوری:گروه خبر سيمرغ