رازهای سر به مهر فیلم «تردید»

   
نگاهی به فیلم «تردید» ساخته جان پاتریك شانلی

 وایز تونی (معادل اسكار در تئاتر)‌ در سال 2005 به نمایشنامه تردید تعلق گرفت. جایزه‌های بهترین نمایش، بهترین كارگردانی و بهترین بازیگر زن. نمایشنامه «تردید» را جان پاتریك شانلی در 23 نوامبر 2004 به بازار نشر سپرد و از همان موقع برای اجرای تئاتری آن بسیاری ابراز علاقه كردند.
 
به این ترتیب چند ماه بعد یعنی از مارس 2005 تا جولای همان سال؛ تردید برای 525 مرتبه در برادوی روی صحنه رفت و بسیار موفق نشان داد. در همین سال شانلی، جایزه معتبر ادبی پولیتزر را دریافت كرد و با اسكاری كه برای بهترین سناریو (فیلم ماه‌زده‌ها)‌ در سال 1988 گرفته بود جمع جوایزش را كامل كرد.

پیروزی و موفقیت نمایشنامه تردید شانلی را ترغیب كرد تا با نگارش سناریویی از نمایشنامه‌اش شانس فیلم شدن آن را افزایش دهد؛ اتفاقی كه 3 سال بعد ممكن است.

شانلی كه پیش از این تجربه یكبار كارگردانی را از سر گذرانیده بود (فیلم جو علیه ولكانو با بازی تام هنكس و مگ رایان، در سال 1990)‌ این بار تردید را جلوی دوربین برد و نتیجه ساخت یك درام معمایی بسیار خاص بود كه توانست نظر منتقدان را به خود جلب كند. اكران تردید نیز جای اما و اگر داشت. در آستانه كریسمس تردید به صورت بسیار محدود اكران شد؛ در حالی كه فیلم‌های بسیار پر خرجی نیز همزمان با آن اكران شدند.

 

با این حال، تا 8 هفته پس از اكران این فیلم حدود 27 میلیون دلار فروخته و برای بسیاری از جوایز سینمایی نیز نامزد شده است و مهم‌تر از همه این‌كه 4 بازیگر اصلی فیلم: مریل استریپ در نقش خواهر آلوسیوس؛ فیلیپ سیمورهافمن‌ در نقش پدر فلین، امی آدامز در نقش خواهر جیمز و ویولا دیویس در نقش خانم میلر نامزد دریافت اسكار بهترین بازیگر مرد و زن شده‌اند. تردید كه در مراسم گلدن گلاب امسال با وجود نامزدی در 5 قسمت هیچ جایزه‌ای را نبرد؛ چشم امید به اسكار امسال دارد.

سال 1964 محله برانكس در نیویورك، مدرسه سنت نیكلاس، پدر فلین كه سال‌هاست در این مدرسه مذهبی یك لیدر قدرتمند به حساب می‌آید بر نكات خاصی برای اداره مدرسه كاتولیكی‌اش اصرار دارد. او سنت‌های گذشته را برای همه ادوار قابل اجرا می‌داند و برای نظارت بر رفتار دانش‌آموزان تكنیك‌های خاصی دارد.

 

ظاهر امر همه به پدر فلین اعتماد دارند و نوع سخن گفتن و بررسی رفتارشناسی وی؛ او را كشیشی ثابت‌قدم و متعهد جلوه‌گر می‌كند. همه چیز رو به‌ راه است  كه ناگهان سر و كله 2 خواهر روحانی در مدرسه سنت نیكلاس آفتابی می‌شود. یكی به نام خواهر آلوسیوس كه راهبه‌ای است پا به سن گذاشته و دیگری راهبه‌ای جوان و تازه كار به نام خواهر جیمز.

كلیسا برای اداره  مدرسه سنت نیكلاس خواهر آلوسیوس را فرستاده و خواهر جیمز نیز نقش دستیار وی را دارد و از آنجا كه به تعبیر دانش‌آموزان خواهر آلوسیوس فرمانده مدرسه شده، طبیعتا چالش‌های بی‌نهایت بزرگ و بی‌نهایت پایان‌ناپذیر و البته پرمخاطره‌ای را با پدر فلین محبوب خواهد داشت.

 

طبیعت تند و خشك خواهر آلوسیوس دست بر قضا این چالش‌ها را بسیار زود شكل می‌دهد. كار به جایی می‌رسد كه پدر فلین به كودك‌آزاری و نژادپرستی متهم می‌شود و در همین گیر و دار است كه تماشاگر باید به قضاوت بنشیند كه آیا واقعا فلین گرفتار توطئه‌ای شده یا این‌كه آلوسیوس با مدارك مستدل چنین اتهامی را به او وارد كرده است؟ این مهم‌ترین معمای فیلم «تردید» است كه البته شكل‌گیری‌اش از تشكیل چندین معمای كوچك‌تر آغاز شده تا سرانجام به این حد نائل شده است.

بازگشایی قلب‌های تاریك!
داستان آنجا رنگ و سایه معمای اصلی را بر پیكره كل ماجرا می‌افكند كه یك دانش‌آموز سیاهپوست برای اولین بار قرار است در این مدرسه ثبت‌نام كند. نوجوانی به نام دونالد. اگر اتهام فلین مبنی بر نژادپرستی و كودك‌آزاری صحت داشته باشد، پس حتما دونالد روزگار تلخ و هولناكی را باید از سر بگذراند. برای صحت و سقم این مورد خواهر آلوسیوس با تمایل خود خواهر جیمز و به وسیله وی پدر فلین را زیر نظر می‌گیرند و در همین اوقات هم هست كه مناظره‌ها و جدل‌های این دو گاهی در حضور خواهر جیمز شكل می‌گیرد.
تردید مسلما یك داستان سرتاسر مجادله است، اما این چالش‌‌ها آنقدرها هم تلفات نمی‌دهد.

خواهر آلوسیوس با تز قلب‌ها را پاك كنیم و پدر فلین با تز وقتی هنوز تردید هست اطمینانی وجود ندارد، با شدت و حدت مناظره‌های خود را پیش می‌برند و این رفتار باعث می‌شود تا اوج همذات‌پنداری تماشاگر با فیلم شكل بگیرد. سوالاتی كه برای تماشاگر به وجود آمده از یكی دو تا گذشته است و یافتن پاسخ آنها نیز اگرچه قطره‌چكانی و ذره ذره از سوی پاتریك شانلی انجام نمی‌گیرد؛ اما باز هم كفایت نمی‌كند و تماشاگر بیشتر غرق ماجرا می‌شود و تا پایان فیلم با هوش و حواس كامل فیلم را پی می‌گیرد.

مطلق‌گرایی در كلیسا؛ نوآوری‌های حال
تردید مسلما یك داستان سرتاسر مجادله است، اما این چالش‌‌ها آنقدرها هم تلفات نمی‌دهد. هر بار تمامی اطلاعات و ایده‌ها و دریافتی‌ها به وسیله خواهر آلوسیوس و به مدد مساعدت‌های خواهر جیمز كنار هم چیده می‌شوند و می‌رود كه همه اینها به رای علیه پدرفلین منجر شود، باز هم آخر سر این شك و تردید باعث می‌شود رای نهایی در قلب و دل آلوسیوس بماند و چیزی به بیرون درز نكند. مناظره یا مجادله‌های این دو نفر البته فقط بر سر این كه پدر فلین یك كودك‌آزار سابقه‌دار است یا این كه مشهور به نژادپرستی است (البته بر حسب شنیده‌ها و شایعه‌ها)‌ دنبال نمی‌شود، بلكه این موارد فقط پایه مناظره‌ها را شكل می‌دهد. جنگ و دعوای آنها به شكل گفتگوهای عصبی شامل مضامین دیگری هم هست.

 

مثل اخلاقیات حال حاضر و آنچه در گذشته موجود بوده؛ مسائل سیاسی روز جامعه آمریكایی و طبقه حاكمیت رخدادهای اجتماعی و البته بحث درباره مضامین مذهبی. حتی تشكیل كلاس موسیقی و در كنارش رقص و آواز  تا آن حدی كه البته كلیسای مطلق‌گرا بتواند نشنود یا چشم‌ها را ببندد  از سوی پدر فلین می‌تواند زمینه را برای یك مجادله اساسی دیگر با آلوسیوس سنت‌گرا و مخالف این كارهای جدید مهیا كند.

سهم فیلمنامه، نقش كارگردان
مریل استریپ كه سابقه 12 بار كاندیدا‌توری اسكار دارد، امسال برای سیزدهمین بار نامزد دریافت اسكار بهترین بازیگر زن شده كه اگر ببرد به سومین اسكارش می‌رسد. او در نقش خواهر آلوسیوس چنان ظاهر شده كه گویی تمام این 59 سال راهبه بوده است. فیلیپ سیمورهافمن همان نوجوان شروری كه با آل پاچینوی افسانه‌ای در بوی خوش زن افتخار بازیگری پیدا كرده بود برای سومین بار نامزد دریافت اسكار می‌شود كه اگر ببرد به دومین اسكارش می‌رسد.

 

او را از كوهستان سرد در 2003 تا كاپوتی در 2005 و كارهای دیگرش تا همین تردید در نظر بگیرید. او واقعا برای نقش آیتم تعیین نمی‌كند، بلكه خود را برای نقش و نقش‌ را برای خود درهم می‌تند. تعامل میان نقش‌های خواهر آلوسیوس و پدر فیلن با توجه به نوع و تعداد دیالوگ‌ها بسیار حساس بوده است. چنانچه هر كدام از این نقش‌‌ها وزن كمتری نسبت به دیگری پیدا می‌كرد؛ كار كل فیلم تمام شده بود، اما تعامل صددرصدی مریل استریپ و فیلیپ سیمورهافمن چنان مقتدر و تاثیر‌گذار از كار درآمده كه تردید را فیلمی بازیگر محور هم می‌‌توان خواند.

 

 

گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ

www.seemorgh.com/culture

منبع: jamejamonline.ir