186سال پیش در روز 27 سپتامبر سال 1822 میلادی ژان فرانسوا شامپولیون، زبان شناس جوان 32 ساله فرانسوی پس از سال‌ها تحقیقات دشوار و بی وقفه به راز و رمز خط هیروگلیف مصریان باستان پی برد و موفق شد مفهوم نشانه‌های این خط باستانی را دریابد.
نام هیروگلیف برگرفته از 2 كلمه یونانی «هئیرا تیكاس به معنی مقدس» و «گلوفئین به معنی حكاكی» است كه توسط آن یونانیان باستان نوشته‌های روی سطح بناهای فراعنه را می‌نامیدند.
نام هیروگلیف برگرفته از 2 كلمه یونانی «هئیرا تیكاس به معنی مقدس» و «گلوفئین به معنی حكاكی» است كه توسط آن یونانیان باستان نوشته‌های روی سطح بناهای فراعنه را می‌نامیدند.
آنها این نشانه‌ها را نمادهای مقدس محسوب كرده و تصور نمی‌كردند این نشانه‌ها متون عادی زبان نوشتاری مصریان باستان باشند.
ژان فرانسوا شامپولیون در روز 23 دسامبر سال 1790 میلادی در شهر فیژاك در استان لوت فرانسه متولد شده بود.
او از یك نبوغ ذاتی در فراگیری زبان‌های كهن برخوردار بود و در همان اوان جوانی جندین زبان كهن از جمله زبان قبطی مصر را فرا گرفت.
تمدن مصر شامپولیون را مجذوب كرده بود.لشكركشی ناپلئون بناپارت به مصر در سال‌های 1798 تا 1799 میلادی موجب شد تا آثار باستانی مصر به كانون توجه دانشمندان آن روزگار مبدل شوند.
شامپولیون پس از سرنگونی ناپلئون از امپراتوری فرانسه و بازگشت سلسله بوربون‌ها به سلطنت فرانسه مورد بی مهری قرار گرفت و كرسی خود را در دانشگاه گرونوبل به عنوان استاد تاریخ از دست داد اما برادر بزرگش كه یك باستان‌شناس مشهور بود او را زیر چتر حمایتش گرفت و ژان فرانسوا جوان توانست به لطف كمك‌های بی دریغ برادرش به تحقیقات خود ادامه دهد.
در سال 1798 میلادی، دانشمندانی كه همراه ناپلئون به مصر رفته بود و در دلتای نیل در ناحیه‌ای به نام روزت موفق به كشف یك لوح سنگی از جنس بازالت سیاه رنگ شدند كه بر سطح آن متنی توسط راهبان شهر ممفیس در دوران سلطنت بطلمیوس پنجم از سلسله فراعنه بطالمه مصر حك شده بود.
این متن به 3 خط یونانی قدیم، دموتیك یك خط مصری جدیدتر و هیروگلیف خط مقدس مصریان باستان توسط راهبان ممفیس نوشته شده بود.
این لوح با ارزش خیلی زود توسط دریاسالار هوراشیو نلسون انگلیسی كه در آن زمان با فرانسوی‌ها می‌جنگید از آنها ربوده شد و امروز در بریتیش موزئوم لندن از آن نگهداری می‌شود.
این لوح كنجكاوی بسیاری از دانشمندان از جمله شامپولیون جوان و یك فیزیكدان انگلیسی به نام توماس یانگ كه 15 سال از شامپولیون بزرگتر بود را برانگیخته بود.
توماس یانگ به رمز خط دموتیك لوح روزت پی برد و متوجه شد برخی از نشانه‌های هیروگلیف حاوی اسامی‌فراعنه است.
شامپولیون موفق می‌شود به نسخه كپی شده از لوح روزت دست پیدا كند و به نوبه خود به مقایسه 3 خط موجود بر سطح لوح می‌پردازد.
شامپولیون خواندن متن به خط یونانی كه برایش آسانتر بود را ترجیح می‌دهد.
به زودی شامپولیون جوان از رقیب بزرگسال خود پیش می‌افتد كه دلیل آن آشنایی‌اش به فرهنگ مصر باستان و تسلط كامل بر زبان قبطی بود كه تا‌اندازه ای به زبان مصریان باستان نزدیكتر است.
او متوجه می‌شود در متن هیروگلیف لوح روزت تعداد نشانه‌ها 3 برابر واژه‌های متن یونانی لوح است.
شامپولیون كشف می‌كند برخلاف تصور همگان نشانه‌های هیروگلیف تنها یك خط نوشتاری نیستند بلكه مانند حروف الفبا دارای آوا هستند.
شامپولیون دانسته‌های خود را با یك متن خلاصه شده از یك معبد مصری مقایسه كرده و نام كلئوپاترا را در آن متن تشخیص می‌دهد.
او در روز 22 سپتامبر سال 1822 میلادی تصاویری را از یك باستان شناس دریافت می‌كند و با تشخیص نام‌های رامسس و توتموزیس در آن تصاویر از صحت كشف خود آگاه می‌شود.
هیجان ناشی از این كشف برای چند روز شامپولیون را از خود بی خود كرده و به حالتی شبیه كما فرو می‌برد.
سرانجام او پس از 5 روز به خود آمده و در روز 27 دسامبر سال 1822 میلادی خبر كشف راز و رمز خط هیروگلیف را اعلام می‌كند.
این خبر سروصدای زیادی را در محافل علمی آن روزگار ایجاد كرده و شامپولیون به شهرت فراوانی دست می‌یابد.
ژان فرانسوا شامپولیون ده سال پس از كشف راز خط هیروگلیف در روز 4 مارس سال 1832 میلادی در سن 42 سالگی دارفانی را وداع گفت، بی آنكه فرصت یابد دستور زبان مصری و فرهنگنامه مصری كه به تالیف آنها پرداخته بود را به اتمام برساند.
به این ترتیب، در روز 27 سپتامبر سال 1822 میلادی ژان فرانسوا شامپولیون، زبان شناس جوان 32 ساله فرانسوی به راز و رمز خط هیروگلیف مصرباستان پی می‌برد.
كشف شامپولیون راه را برای مصرشناسان و باستان‌شناسان می‌گشاید تا به تاریخ و تمدن مصرباستان و فراعنه پی برده و رازهای این تمدن غنی باستانی را كشف نمایند.
مطالب مرتبط:
عجايب هنرى مصر باستان
گزارش تصويرى عجايب سرزمين مصر
نگاهی به تمدن پر رمز و راز فراعنه
گردآورى: گروه فرهنگ و هنر سيمرغ
www.seemorgh.com/culture
منبع: جام جم آنلاين