نقاشی پشت شیشه و عاشورا

سنت نقاشی پشت شیشه یکی از ارکان مهم هنرهای تصویری ایرانی است. این نوع نقاشی شاید اصیل‌ترین سند خلاقه‌ ی فرهنگ تجسمی ایرانی هاست. این سبک نقاشی به لحاظ فرم، محتوا و عناصر نمایشی به کار رفته در آن، ویژگی‌ های منحصربه‌ فردی دارد و موقعیت ذهنی هنرمند شیعه‌ ی ایرانی را به خوبی نمایان می‌سازد.

موضوعات نقاشی پشت شیشه

شیشه در این نوع نقاشی، بستر تخیل نقاش می‌شود و هنرمندان آن اغلب بی‌نام و یا با امضای اسم کوچک در گوشه‌ای خود را نشان نمی‌دادند. به طور کلی می توان نقاشی پشت شیشه را از نظر مضمون و محتوا به دو دسته تقسیم بندی کرد:

نقاشی های مذهبی : شامل خط - نقاشی و شمایل نگاری است.
نقاشی های تزئینی : شامل گل و مرغ ، تصویر نگاری و دورنما و همچنین آثاری با محتوایی تقلیدی از نقاشی های قهوه خانه است.

نقاشی پشت شیشه

بسیاری از هنرمندان این رشته نقاشان ساختمانی بودند که شیوه ای از نقاشی پشت شیشه را پس از گل و مرغ به وجود آوردند که مهم ترین بخش این آثار را تشکیل می دهند.

تاریخچه نقاشی پشت شیشه

اطلاعات دقیقی از خاستگاه ورود این تکنیک به نقاشی ایرانی وجود ندارد اما بر اساس گمانه‌ زنی ها این نقاشی توسط بازرگانان ونیزی وارد ایران شده است.

قدمت این نقاشی در اروپا به قرن سوم ق. م باز می گردد. قدیمی ترین نمونه که از جنوب ایتالیا به دست آمده ظرفی است از دو کاسه شیشه ای بی رنگ که بین آن دو یک ورقه طلای حکاکی شده قرار گرفته است. نمونه ای از این ظروف متعلق به قرن سوم ق.م که به شیشه های طلایی معروف بودند در موزه بریتانیا موجود است. 

ساخت اشیا شیشه ای و مینا کاری و طلاکاری بر روی آن ها در قرون یازدهم و دوازدهم میلادی به اوج خود رسید. در این دوره ورقه های تازک نقاشی شده فلزی را به پشت شیشه می چسباندند که زیباترین نمونه آن در «نمازخانه سنت استفان» کلیسای سنت مینستر انگلستان در قرن سیزدهم م به اجرا درآمده است. اما شیشه های رنگین برای تزئین کلیساها در اروپا از حدود قرون نهم و دهم میلادی رواج یافت و به این روش تولید می شد که ابتداقطعا شیشه تخت را با شیشه مذاب رنگی نقاشی می کردند و سپس آن ها را با 700 تا 800 درجه سانتیگراد حرارت می دادند تا نقش بر رئی آن ها تثبیت شود. بهترین نمونه آن در قرن دوازدهم میلادی در «کلیسای شارتر» فرانسه اجرا شده است.

نقاشی پشت شیشه ، قرن نوزدهم ، مربوط به دوره قاجار

در این نوع نقاشی هیچ گونه حرارتی به اشیا داده نمی شود و به همین دلیل به «نقاشی سرد» معروف بوده است. امروزه در اغلب کشورهای دنیا هنر نقاشی پشت شیشه رایج است و نقاشان مشهوری در قرن بیستم در این زمینه مشغول به کار شدند ؛ هرچند این هنر هرگز به محبوبیت خود در سال های گذشته دست پیدا نکرده است.

در نیمه نخست قرن ۱۳ زمان سلطنت فتحعلی شاه و رواج صورتگری و شبیه‌کشی ، تکنیک نقاشی پشت شیشه در آثار این سبک از نقاشی ایرانی زیاد دیده می‌شود.

در اواخر قرن ۱۳ و اوایل قرن ۱۴ در شیراز، اصفهان، قزوین، تهران و کاشان از نقاشی پشت شیشه در گچ‌بری و آینه‌کاری های خانه ی اعیان زیاد استفاده می‌شده است و همزمان به صورت مستقل نیز برای نقاشی به کار می‌رفته است.

نقاشی پشت شیشه و عاشورا

واقعه عاشورا نیز از زندیه مورد توجه هنرمندان شیعه و مسلمان در مدیوم نقاشی پشت شیشه قرار گرفت . نقاشی پشت شیشه در سال‌های پایانی رونق‌اش، با الهام از تعزیه و پرده‌خوانی شکل گرفت.

نقاشی های پشت شیشه تلفیقی از هنر و مذهب است. ارادت مذهبی و نوری است که بازتاب آن در جسم شفاف شیشه دیده می شود. شاید انتخاب شیشه یه عنوان بستر نقاشی ، انتقال ذره ای از نور آسمانی بوده که جلوه ای از کمال مطلق است. بسیاری از نقاشان پشت شیشه قبل از به دست گرفتن قلم مو وضو می گرفتند و گاهی نیز همانند «سید کاظم شیرازی» با خون خود ، رنگ سرخ صحنه های کربلا را نقاشی می کردند.

نقاشی پشت شیشه

در دوره پهلوی اول شمایل ها بسیار زیبا به تصویر کشیده می شدند. چهره پردازی نقاشی های پشت شیشه همانند تعزیه است چرا که چهره امامان و یارانشان با وجاهت و چهره دشمنان و لشکرشان با کراهت ترسیم می شد.

در برخی از تابلوها برای خیمه ها و لباس اولیا و معصومان به جای رنگ از کلاف ابریشم استفاده شده است. ( این کار قبل از ابداع کلاژ توسط کوبیست ها در اروپا انجام گرفته است. ) در کادر بعضی از تابلوها از کاغذ های طلایی و نقره ای استفاده شده که جلایی خاص به پس زمینه نقاشی بخشیده است.

بیشتر بدانید : واپسین سوسوی شمع نقاشی پشت شیشه (+عکس)

بیشتر بدانید : با این زیبای شیشه ای آشنا شوید + تصاویر

 

گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
منبع: iranantiq.com/avammag.com