بخشی از زندگی غیر خصوصی ما در خیابان‌ها می‌گذرد؛ ما هر روز از خیابان‌می‌گذریم، از هوای آلوده خیابان تنفس می‌كنیم، در خیابان قدم می‌زنیم، در خیابان گرفتار مزاحمین می‌شویم، با پیروزی تیم فوتبال‌مان به خیابان می‌ریزیم، بیلبوردهای بزرگ را بدون اراده در خیابان می‌بینیم، ... زندگی بسیاری از ما در دنیا همین طور است. هنرمندان هم در این زندگی با مردم شریك‌اند. آنان جداً برای ضبط حوادث و وقایع در خیابان‌ها كوشیده‌اند. بخصوص از زمان اختراع دوربین تاكنون عكاسی ثبت زندگی شهری به طور دقیق‌تری به عنوان سوژه‌ای جدی مورد توجه هنرمندان قرار گرفته است.
پس از این مقدمه به سراغ نمایشگاه مهمی می‌رویم كه اخیراً موزه برانكس نیویورك شاهد برپایی آن بود. این نمایشگاه با عنوان هنر خیابان زندگی خیابان1 و با برنامه‌ریزی و مدیریت خانم لیدیا یی2 برگزار شد و مروری داشت بر آثار هنری خلق شده از دهه 50 تاكنون با محوریت موضوع خیابان و زندگی شهری. هنرهایی كه در متن خیابان اتفاق می‌افتد؛ گاهی خیابان به عنوان سوژه اثر هنری است و گاهی خود محل وقوع آن. برخی از آثار به نمایش درآمده صرفاً تصویری گزارشی از خیابان است و گروه دیگر نگاهی تازه‌تر و مفهومی به خیابان و زندگی در خیابان دارد.
در زمان ورود به نمایشگاه، صداهای متفاوتی شنیده می‌شود: موسیقی پاپ و برخورد آهن با سطح شن‌و ماسه. نور و حركت ویدئوها خیره‌كننده است و عكاسی حجم زیادی از آثار را به خود اختصاص داده است.
یكی از مهم‌ترین وجوه این نمایشگاه گردآوری آثار بسیار متنوعی از هنرمندان مختلف شرق و غرب و نگاه متفاوت آنها در برخورد هنرمند با زندگی هرروزه خیابان است. از هنرمند جوان و معاصری از هند به نام یاسمین پادجا 3 گرفته تا جوزف بویز4 آثارشان در یك جا جمع‌شده و این نشان از آن دارد كه هنر مرزهای جغرافیایی، نژادی و حتا زمان را پشت سر گذاشته است.
اغلب عكس‌های این نمایشگاه سیاه‌وسفید‌است و به ژانر عكاسی خیابان5 تعلق دارد. این عكس‌ها اسنادی از گذشته‌اند؛ نمایی از زندگی هرروزه مردم در دهه 50 كه خارج از زندگی خصوصی خود آشكارا زندگی می‌كردند؛ ساكنان شهرهایی كه به آنچه انجام می‌دهند، عادت كرده‌اند. همچنین آثاری را از هنرمندانی می‌بینیم كه در دهه‌های 60 و 70، از خیابان به عنوان استودیو، صحنه تئاتر و آزمایشگاه خود استفاده كردند.
این نمایشگاه كم‌وكاستی ندارد و در برخی از آثار بسیار اغراق‌آمیز پرده از حقیقت زندگی مردم در خیابان برداشته است. اما هدف از برپایی این نمایشگاه صرفاً برانگیختن احساس بیننده از طرف برگزاركنندگان نبوده است، بلكه آنان سعی در بازنمایی حقیقت داشته‌اند. در كل، می‌توان گفت، رویكرد این نمایشگاه رادیكال نیست.
آثار به نمایش درآمده از پایان جنگ جهانی دوم آغاز می‌شود، زمانی كه عكاسان بزرگی مانند رابرت فرانك6، ویلیام كلین7 و گری وینوگرند8 دوربین را به ابزاری انتقادی برای ثبت تبدیل كردند و این در تقابل با رؤیای امریكایی در آن زمان بود.
در حالی كه رابرت فرانك زندگی در خیابان را این‌طور یافت و ثبت كرد، ویلیام كلین نگاهی عمل‌گرایانه‌تر به این موضوع داشت. مشخص نیست كه او به نوجوانی حاضر در عكس تفنگ شماره-1 نیویورك9 چه گفته كه او را مجبور كرده، اسلحه را به طرف دوربین پرت كند. او در این اثر خیابان را به صحنه تئاتر تبدیل كرده است.
هنرمند دیگری به نام جمال شباز10 از پرتره‌هایی رنگی كه در خیابان ژست گرفته‌اند، عكاسی كرده (تصویر 2 ) و فاتیما تاگر11 موضوع حمل‌ونقل بین نیویورك و افریقا را با تكنیك فتومونتاژ به نمایش گذاشته است.
برخی دیگر از هنرمندان خود به پرفورمنس‌هایی تبدیل شدند و خیابان تبدیل به صحنه نمایش‌شان شد. این بار جلوی دوربین در دهه 60، كه دوران سرودهای اعتراض بود، هنرمندان با نیرو دادن به مردم در ایجاد یك پدیده بین‌المللی شریك بودند.
در برلین جوزف بویز با جارو كردن آشغال‌ها به شكل نمادین ایدئولوژی كارل ماركس را به اثبات می‌رساند.
در وین هنرمند فمنیست والی اكسپورت12 مردی را، در حالی كه قلا‌ده به گردن دارد، مثل یك سگ از عرض خیابانی در مركز شهر عبور می‌دهد. (تصویر 3). در نیویورك كلا‌س الدنبرگ13 از قراضه‌های فلزی در خیابان مجسمه می‌سازد و مجموعه معروفش را با عنوان فولوكس در سوهو به نمایش می‌گذارد.
از دیگر عكس‌های جالب توجه‌این نمایشگاه، عكس‌های پیتر مور14 است. نه تنها بسیاری از مردم در 1979، در خیابان‌ها می‌گشتند تا گرافیتی15های ژان‌میشل باسكیت16 را پیدا كنند و آن را روی فیلم ضبط نمایند، بلكه پیتر مور هم در آن دوران از این گرافیتی‌ها عكاسی كرده و نتیجه آن عكس‌های بسیاری است كه گرفته است. چند نمونه از آن عكس‌ها در این نمایشگاه به معرض تماشا گذاشته شده است.
هنرمند دیگر، كه ویدئویی از او در نمایشگاه دیده می‌شود، تچینگ هیسه است. او در 1979، ویدئویی از موزسینی با عنوان دیوید ون تیگم17 ساخته است كه وی را در حالی نشان می‌دهد كه در lower manhatan یك گروه درام‌نواز در حال نواختن هستند. هیسه از 1978 تا 1986، تقریباً هر دو سال یك بار با یك كوله‌پشتی در حواشی شهر منهتن زندگی كرد. او مانند دوره‌گردها یك سال تمام به خانه بازنگشت و در خیابان زندگی كرد. یك ویدئو و تعدادی عكس و یك فتوكپی از نقشه شهر، كه مربوط به 1970 است، مسیری را نشان می‌دهد كه او در طول یك سال در آن نقاط در روزهای مشخصی خورده و خوابیده است. پروژه او امروز، بیانگر تغییرات بسیار زیاد شهر منهتن در ربع قرن اخیر است.
دو اثر از زوئه لئونارد18 پنجره بسته خانه‌ای كه اتاق‌های آن را جدا‌جدا اجاره می‌دهند- و مارتین وانس19 كبوتر خاكستری كه جلوی ورودی یك كلیسا نشسته است - بسیار غم‌انگیزاند. هر دو اثر به گونه‌ای شاعرانه زندگی غم‌انگیز در خیابان را بیان می‌كنند.
تنوع نگاه‌های مختلف در این نمایشگاه موقعیت‌های متفاوت زندگی در خیابان را نشان می‌دهند؛ برای مثال، رقص مردم در خیابان‌های مكزیكویستی در ویدئویی از دانیل گاگمن20 شادی مردم را به وضوح نشان می‌دهد.
هنرمند دیگری كه اثری متفاوت ارائه كرده است یاسمین پاتجا از هند است. او به مسأله مزاحمین خیابانی و خشونت بر ضد زنان در دهلی نو نظر داشته و در دو ویدئوی روبه‌روی هم از مردان و زنان سؤالا‌تی از این دست كرده است.
تنوع آثار ارائه شده در این نمایشگاه و نگاه‌های متفاوت هنرمندان بسیار قابل توجه است. هر هنرمندی از هر فرهنگی كه آمده همان را ارائه كرده است. موضوع خیابان، كه در نگاه اول ساده می‌نماید، نمایشگاهی به این عظمت را در بر گرفته است.
تصویر 2
2. Lidia yee؛ در لندن مشغول به كار است و قبلا‌ً هم در برانكس نمایشگاهی با همین موضوع برگزار كرده بود. اما، این نمایشگاه محدود به خود محله برانكس و تأثیرات hip-hop در هنر بود. او هم‌اكنون با گسترش این قالب و دامنه‌های جغرافیایی بر موضوع خیابان و زندگی خیابان این نمایشگاه را برگزار كرده است.
3. Patheja Jasmeen4. beuys Joseph5. photograghy Street6. Frank Robert7. William Klein 8. Winogrand Garry9. No Gun1 york New.10. Jamal Sabazz. 11. Fatimah Tuggar 12. Valie export 13. Claes Oldenburg 14. Meore Peter15. graffiti
16. Jean- Basquiat Michel17. Tieghem van David. 18. Leonard Zoe19.Mertin Wons. 20. Gugman Daniel
* برگرفته از وب سایت: www.nytimes.com
