هنرمندان زن: بهایی که برای دیدن زخم های نیکو ترخانی باید پرداخت ...

 نیکو ترخانی: زنی که برای حرف زدن لبهایش را می دوزد!

نیکو ترخانی دانش آموخته رشته پزشکی است. او اما به قول خودش شیفته هنر به معنای واقعی کلمه است. نقاشی را از 19 سالگی نزد آیدین آغداشلو فراگرفت. نکته قابل توجه در نقاشی های ترخانی، علاقه او به خودنگاره است. در واقع خودش را میان انبوهی از نقوش سنتی و تزئینی ایرانی به تصویر می کشد. هنرمند برآن است تا مسائلی را که در جریان زیستش تجربه می کند با دیگران سهیم شود، به همین دلیل خود را در شرایط گوناگون به نمایش می گذارد. ترخانی که با نام هنری نیکو فعالیت می کند با بهره گیری از نقوش چشم نواز یا به بیانی کهن الگوها، اسارت و محدودیت تحمیل شده از ورای سنت ها و کلیشه ها را به نقد می کشد. او به طور واحد هم آن ها را دوست دارد و سبب امنیت می داند و از سوی دیگر همواره در حصار این امنیت بودن را نوعی محدودیت تلقی می کند. مجموعه تابلوهای "دیدن زخم هایم بهایی دارد" مملو از نشانه های بومی و ایرانی است. گل و مرغ هایی را در گوشه و کنار پیکر زن درون تابلو که همان هنرمند است می بینیم. اما با وجود این نشانه های آشنا، فضای وهم آلودی بر کلیت تابلوها حاکم است.

مجموعه "دیدن زخم هایم بهایی دارد" اثر نیکو ترخانی

پرندگان در حال دریدن رگ های زن هستند و همین امر فضای سوررئال حاکم بر تابلو را تشدید می کند. ترخانی به گونه ای نمادین خود و دیگر هم نوعانش را قربانی سنت هایی می داند که در ظاهر زیبا هستند اما تاثیر مخرب و ویرانگری بر سرنوشت انسان مدرن می نهند. مجموعه "اینجا زنی در قلب دیوار خفته است" نیز دارای همان درون مایه ها و موتیف های آشنا در آثار نیکو است. درون تابلو زنی را میبینیم که گویی میان نقوش و گره های دیوار محبوس شده و پیکرش جزئی از دیوار شده است.

مجموعه "زنی در قلب دیوار خفته است" اثر نیکو ترخانی

تابلوها به قدری سرشار از عناصر آشنا است که گویی در پس هر تابلو خویشتن را نظاره می کنیم. تضاد و تلنگری که پس از کشف تضاد بر مخاطب عارض می شود جز لاینفک آثار نیکو است. ترخانی برای بیانگری و نقادی نسبت به جامعه و کلیشه های سنتی مانند بسیاری از هنرمندان و همگام با روی کار آمدن رسانه های نوین هنری که زاییده عصر التقاطی مدرن است، تنها به نقاشی اکتفا نکرده و دیگر رسانه های معاصر را نیز به کار می گیرد تا به مدد آن جامعه و سنت های ناکارآمد آن را نقد کند. ویدئو آرت، ویدئو پرفورمنس و پرفورمنس از جمله رسانه هایی هستند که وی به دفعات از آن ها جهت بیانگری بهره می جوید. نیکو در ویدئوپرفورمنس هایش نیز بیشترین تمرکز را بر جسم و بدن خود دارد. به دیگرسخن هنرمند به بدنش همانند ابزار می نگرد، ابزاری که به بیان هر چه بهتر منویاتش یاری می رساند. عنصر شاخص دیگری که در اجراهای ترخانی خودنمایی می کند، خشونت موجود در آن است. بسیاری از اجراها به قدری با خشونت و درد عجین شده اند که چه بسا دیدن آن ها تهی از رنج نخواهد بود. نیکو در ویدئوپرفورمنسی با نام "سرمه" در اقدامی مافوق تصور و مملو از خشونت، لبهایش را می دوزد. او این اجرا را به قربانیان اسید پاشی و دیگر قربانیان خشونت که در مقابل مصیبتشان خاموش مانده تقدیم می کند.

اسکرین شات از ویدئو پرفورمنس "سرمه"

هنرمند دراین اجرای متهورانه رنج و دردی را آگاهانه و از روی قصذ به خود تحمیل می کند تا خود را در رنج دیگر هم نوعانش سهیم بداند. او در ویدئوپرفورمنس دیگری به نام "باززایش" فعل دوختن را برای موضوعی دیگر تکرار می کند، این بار برای هم دردی با آوارگان.

اسکرین شات از ویدئو پرفورمنس "باززایش"

کنش دوختن و رنج حاصل از آن، عنصری تکرار شونده در اجراهای ترخانی است. او در اجرای "مرا...می خوانند" کاغذهایی را که روی آن صفت های کلیشه ای درباره انسان و به ویژه زنان نوشته شده را به وسیله سوزن به دستانش سنجاق می کند. مخاطبان با هرسوزن فروکردن شاهد رد و رنج عمیقی در چهره هنرمند هستند. در این اجرا حاضرین به گونه ای بی واسطه شاهد تاثیر جانکاه و ویرانگر تهمت ها و کلیشه هایی هستند که نسبت به هم نوعانشان روا می دارند. تهمت هایی که هم چون زخم بر بدن می نشیند.

اسکرین شات از پرفورمنس "مرا...می خوانند"

در پایان، نیکو از حاضرین می خواهد تا کمکش کنند که برچسب ها را از دستانش جدا کنند. در روند اجرا مخاطبان متوجه می شوند که جای خالی را در "مرا.... می خوانند"، می توانند با هر کلمه و صفتی پرکنند. در واقع این اجرا سیطره افکار و هجمه بی پایان قضاوت ها در مورد دیگران را به نقد می کشد. افزون براین به چالش کشیدن مسائل هویتی و اجتماعی را نیزمی توان از دیگر مضامین آثار ترخانی برشمرد.
نیکو اجراها و تئاترهای بسیاری را روی صحنه برده اما در این مجال اندک تنها به گوشه ای از فعالیت های هنری وی پرداختیم.
نیکو ترخانی علاوه بر داخل کشور در خارج نیز فعالیتهای قابل توجهی داشته، از جمله می توان به برگزاری نمایشگاهی در گالری موری ادواردز کالج (کمبریج-انگلستان) اشاره کرد. همچنین تعدادی از آثار وی در نیوهال (بزرگترین گنجینه هنر زنان اروپا) و گنجینه بینال پکن نگهداری می شوند.


نویسنده: فاطمه بوربور


تهیه و تدوین: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
seemorgh.com/culture
 اختصاصی سیمرغ