در تهران قدیم، همانند هر دوره تاریخی دیگری از تاریخ، مردم به موازات فعالیت‌های اجتماعی و شغلی شان دارای تفریحات و سرگرمی‌هایی بودند که با آنها اوقات فراغت خود را پر می‌کردند.
زیارت بقاع و اماکن متبرکه
یکی از بارزترین دلمشغولی های مردم تهران نشین در گذشته، زیارت بقاع و اماکن متبرکه در روزهای تعطیل بود. مرقد حضرت عبدالعظیم در حوالی تهران هر هفته روز جمعه عده کثیری از تهران نشین‌ها را به خود جذب می‌کرد و خانواده‌ها از حدود طلوع آفتاب بار و بنه سفری یک روزه را بسته و خود را به شهر ری می‌رساندند و ضمن زیارت بساط استراحت را در مزارع و باغات اطراف ری و حتی در صحن مطهر می‌گستراندند. غیر از حضرت عبدالعظیم، امامزاده داوود نیز مورد توجه عده زیادی بود و مردم از بعد از ظهر پنجشنبه پا در سفر می‌گذاشتند و در آخرین ساعات جمعه بر می‌گشتند و بقعه سید ناصرالدین، بقعه سید اسماعیل و مرقد امامزاده زید، امامزاده یحیی، امامزاده سید ولی، امامزاده اسحق و بقاع هفت تن، چهل تن، پیر عطار، هفت دختران، بیبی شهربانو و... نیز جزو این اماکن بودند.
یکی از بارزترین دلمشغولی های مردم تهران نشین در گذشته، زیارت بقاع و اماکن متبرکه در روزهای تعطیل بود. مرقد حضرت عبدالعظیم در حوالی تهران هر هفته روز جمعه عده کثیری از تهران نشین‌ها را به خود جذب می‌کرد و خانواده‌ها از حدود طلوع آفتاب بار و بنه سفری یک روزه را بسته و خود را به شهر ری می‌رساندند و ضمن زیارت بساط استراحت را در مزارع و باغات اطراف ری و حتی در صحن مطهر می‌گستراندند. غیر از حضرت عبدالعظیم، امامزاده داوود نیز مورد توجه عده زیادی بود و مردم از بعد از ظهر پنجشنبه پا در سفر می‌گذاشتند و در آخرین ساعات جمعه بر می‌گشتند و بقعه سید ناصرالدین، بقعه سید اسماعیل و مرقد امامزاده زید، امامزاده یحیی، امامزاده سید ولی، امامزاده اسحق و بقاع هفت تن، چهل تن، پیر عطار، هفت دختران، بیبی شهربانو و... نیز جزو این اماکن بودند.
معرکه‌گیری و مسئله‌گویی
به موازات استقبال مردم از این زیارتگاه هاف عده‌ای از کسانی که دارای تخصص‌های ویژه‌ای در زمینه‌های نقالی و هنر‌های نمایشی بودند نیز در کنار این اماکن بساط می‌گستردند و موجبات سرگرمی مردم را فراهم می‌کردند. مرشد بعد از جمع شدن مردم یک مساله فقهی را مطرح می‌کرد و از بچه مرشد می‌خواست که به آن جواب بگوید. و در صورت کسالت مردم به سوال جواب‌های مضحک می‌پرداختند.
به موازات استقبال مردم از این زیارتگاه هاف عده‌ای از کسانی که دارای تخصص‌های ویژه‌ای در زمینه‌های نقالی و هنر‌های نمایشی بودند نیز در کنار این اماکن بساط می‌گستردند و موجبات سرگرمی مردم را فراهم می‌کردند. مرشد بعد از جمع شدن مردم یک مساله فقهی را مطرح می‌کرد و از بچه مرشد می‌خواست که به آن جواب بگوید. و در صورت کسالت مردم به سوال جواب‌های مضحک می‌پرداختند.
علاوه بر مرشدها، معرکه گیران و شعبده بازان نیز در روزهای تعطیل بازار پر رونقی داشتند و با کارهایی از قبیل پاره کردن سینی مسی، خوابیدن روی تخت میخدار و.. مردم را سرگرم می‌کردند. شمایل گردانی و نقالی نیز جایگاه ویژه‌ای در بین تفریحات مردم تهران قدیم داشت.
گردش در باغات و لوطی عنتری‌ها
گروه‌های دیگری از مردم نیز عازم باغات و سایر گردشگاه های تهران نظیر چشمه علی، دوشان تپه، پس قلعه، عشرت آباد، میدان باغشاه و... می‌شدند و وقت خود را بیشتر با بازی‌های دسته جمعی مثل: الک دولک، یک پی دو پی، دوک بازی و... می‌گذراندند و ضمناً فرصت داشتند تا از عملیات لوطی عنتری‌ها که به انجام نمایش‌هایی با میمون و سایر حیوانات تربیت شده نظیر خرس می‌پرداختند دیدن کنند.
گروه‌های دیگری از مردم نیز عازم باغات و سایر گردشگاه های تهران نظیر چشمه علی، دوشان تپه، پس قلعه، عشرت آباد، میدان باغشاه و... می‌شدند و وقت خود را بیشتر با بازی‌های دسته جمعی مثل: الک دولک، یک پی دو پی، دوک بازی و... می‌گذراندند و ضمناً فرصت داشتند تا از عملیات لوطی عنتری‌ها که به انجام نمایش‌هایی با میمون و سایر حیوانات تربیت شده نظیر خرس می‌پرداختند دیدن کنند.
ترنا، بازی همه‌گیر
در بین تفریحات ترنا بازی گستردگی و جاذبه بیشتری داشت وامکان شرکت آن برای همه و در هر مکانی وجود داشت و بخشی از وقت مردان و پسران را در روزهای تعطیل پر می کرد.
در بین تفریحات ترنا بازی گستردگی و جاذبه بیشتری داشت وامکان شرکت آن برای همه و در هر مکانی وجود داشت و بخشی از وقت مردان و پسران را در روزهای تعطیل پر می کرد.
خیمه شب بازی
خیمه شب بازی یا تئاتر عروسکی یکی دیگراز تفریحات مدرنی بود که در دوره قاجاریه در تهران رواج یافت و استفاده از آن به صورت یکی از تفریحات مورد علاقه مردم درآمد.
خیمه شب بازی یا تئاتر عروسکی یکی دیگراز تفریحات مدرنی بود که در دوره قاجاریه در تهران رواج یافت و استفاده از آن به صورت یکی از تفریحات مورد علاقه مردم درآمد.
بند بازی و عملیات آکروباسی
بند بازی و عملیات آکروباسی، تقریبا سرگرم کننده‌ترین و در عین حال جدیدترین تفریح و سرگرمیتهران نشین ها بود و علاوه بر عده ای که در مکان‌هایی خاص انجام می‌دادن و هنرنمایی آنان احتیاج به پرداخت پول و بلیط داشت، دستجات کوچکی از آنها نیز در معابر عمومی به ارائه هنر خود می‌پرداختند و مردم را سرگرم می‌کردند.
بند بازی و عملیات آکروباسی، تقریبا سرگرم کننده‌ترین و در عین حال جدیدترین تفریح و سرگرمیتهران نشین ها بود و علاوه بر عده ای که در مکان‌هایی خاص انجام می‌دادن و هنرنمایی آنان احتیاج به پرداخت پول و بلیط داشت، دستجات کوچکی از آنها نیز در معابر عمومی به ارائه هنر خود می‌پرداختند و مردم را سرگرم می‌کردند.
کریم شیره‌ای و دارو دسته‌اش(معروفترین دلقک دربار قاجاریه)
سیاه بازی
یکی از پرطرفدار‌ترین تفریحات مردن تهران را نمایشنامه های تخته حوضی تشکیل می داد که محل اصلی اجرای آن تعدادی از قهوه خانه‌های تهران بود اما به راحتی می‌توانست در داخل حیاط خانه‌ها نیز اجرا شود. کریم شیره‌ای یکی از معروفترین دلقکان دربار قاجاریه بود.
تفریحات زنانه
در نظام اجتماعی تهران قدیم، زنان دارای نقش چندان فعالی در هیچیک از امور نبودند و به همین جهت جای چندانی در تفریحات نداشتند جز آن دسته از زنان که با خانواده خود به زیارت اماکن متبرکه می رفتند. زنان هیچگونه وسیله تفریحی نداشتند، بلکه آنها هم دارای یک سری وسایل و امکاناتی برای پر کردن فراغت خود بودند که ار آن جمله می توان به برگزاری مجالس روضه خوانی زنانه در منزل، شرکت در مجالس روضه خوانی و مجالس قرائت قرآن و حدیث اشاره نمود.
در نظام اجتماعی تهران قدیم، زنان دارای نقش چندان فعالی در هیچیک از امور نبودند و به همین جهت جای چندانی در تفریحات نداشتند جز آن دسته از زنان که با خانواده خود به زیارت اماکن متبرکه می رفتند. زنان هیچگونه وسیله تفریحی نداشتند، بلکه آنها هم دارای یک سری وسایل و امکاناتی برای پر کردن فراغت خود بودند که ار آن جمله می توان به برگزاری مجالس روضه خوانی زنانه در منزل، شرکت در مجالس روضه خوانی و مجالس قرائت قرآن و حدیث اشاره نمود.
جز این رفت و آمدهای زنانه و دور هم نشستن در ساعات مختلف روز یکی از وسایلی بود که وقت زنان را پر می کرد و طی این نشست و برخاستهای زنانه، فرصت مناسبی بود تا زنان بتوانند طرز پخت انواع غذاها و شیرینی ها، شیوه تهیه ترشیجات و مرباجات و نحوه دوخت و دوز را از هم یاد بگیرند. در این جلسات غیبت کردن از دیگران و بزرگ کردن معایب انان، یا افشای اسرارشان حلاوت خاصی داشت.
بازار فالگیری و توسل به جادو و جنبل هم در بین زنان گرم بود. زنان فالگیر با مبطلات و محملات خود زنان ساده لوح را سر کیسه می‌کردند مقداری آت و آشغال به عنوان طلسم و بخت گشا و... به آنها می‌فروختند. اما هر چه بود، زنان خانه دار از فالگیرها استقبال خوبی می‌کردند. عده‌ای از فالگیران، فروشنده لوازم آرایش و جواهرات بدلی نیز بودند و به هر خانه‌ای که پا می‌گذاشتند علاوه بر فالگیری مقداری کالا نیز می‌فروختند که این زنان نزد عوام به کولی و غربتی شهرت داشتند و حداقل زیرو رو کردن بساط آنها جزو تفریحات زنان بود.
گردآوری: گروه سرگرمی سیمرغ
www.seemorgh.com/entertainment
منبع: شونیکس
