بد دهانی، دشنام گویی و بكار گیری واژه‌های عامیانه قبیح به گونه فزاینده ای در میان اقشار جامعه و بخصوص كودكان و نوجوانان معمول گردیده. دشنام گویی و بد دهانی تنها منحصر به افراد فحاش نیست بلكه این پدیده در تعاملات اجتماعی میان تمام اقشار جامعه رخنه كرده است. با اینكه نمیتوان دشنامها را از فرهنگ لغت یك زبان كاملا حذف كرد اما میتوان كاربرد آنها را در ارتباطات بین فردی تا حد زیادی تحت كنترل در آورد. اما دلایل بد دهانی و دشنام گویی افراد چیست؟ در زیر میتوانیم به چند عامل عمده آن اشاره كنیم:
1-دشنام دادن بخاطر یك اتفاق دردناك و غیر منتظره مانند اصابت سر به یك جسم محكم و یا خوردن چكش به انگشتان دست هنگام كوبیدن میخ.
2- دشنام گویی به منظور برقراری هویت گروهی. عضویت در یك گروه خاص و حفظ مرزهای آن گروه.
3- ابراز همبستگی، اتحاد و همدردی با دیگران.
4- ابراز صمیمیت و اعتماد (به ویژه ناسزا گویی زنان در حضور زنان دیگر).
5- برای افزایش شوخ طبعی، تاكید و یا غافلگیر كنندگی.
6-تلاش برای مستور ساختن ترسها و ناامنی‌های فردی.
7-دشنام گویی از روی عادت.
8- یك شیوه كنار آمدن با استرس و تنش میباشد. دشنام گویی برای تخلیه خشم و تسكین استرس. مانند گریه كردن عمل میكند.
9- بمنظور برانگیختن خشم دیگران و تحریك آنها. ابزاری برای تحقیر، توهین و یا ارعاب.
10-ابزاری بعنوان محرك تمایلات جنسی.
11. دشنام دادن بمنظور جلب توجه، خود نمایی و یا خود شیرینی.
12-بد دهانی بمنظور قدرت نمایی.
حقایقی در مورد دشنام گویی
1-ثابت گردیده مردان بیش از زنان دشنام می دهند.
2- مردان بد دهانی میكنند تا یك هویت مردانه در خود ایجاد كنند. زنان بد دهانی میكنند تا مانند مردان باشند.
3-زنان پس از بد دهانی و دشنام گویی بیشتر از مردان احساس شرمندگی و گناه میكنند.
4-در جامعه دشنام دادن و بد دهانی در مردان قابل پذیرش تر است تا در زنان.
5-مغز با واژه‌های زننده، ركیك و قبیح متفاوت با سایر لغات رفتار میكند. بطور كلی زبان در نیمكره چپ مغز و در قشر مخ پردازش میگردد. اما دشنامها در نواحی پایین تر مغز همراه با غرایز و احساسات پردازش میگردد.
6-انسان قادر است دشنام و واژه‌های ركیك را 4 برابر سریعتر از سایر لغات به خاطر بسپارد.
7-ثابت گردیده كه دشنام گویی پیش از پیدایش زبان پدید آمده است.
8- بیشتر دشنامها برگرفته از مسایل جنسی، اعضای تناسلی، كاركردهای بدن و مذهب میباشند.
9- افراد هر میزان در جمع دوستان خود احساس صمیمت و راحتی كنند، بیشتر دشنام میدهند. این عمل آنها بیانگر آن است كه: ''من در این جمع راحت و آزاد هستم و هر چه دلم بخواهد میتوانم بگویم.''
10- از دشنام گویی و بد دهانی در میان دوستان صمیمی خود نیز پرهیز كنید. دلیل آن اینست كه هنگامی شما در جمع دوستان صمیمی خود دشنام میدهید، حساسیت دشنام‌هایی كه بر زبان می آورید بتدریج در شما كاهش یافته و ممكن است در حضور سایر افراد این واژه‌ها ناخواسته از دهانتان بپرد.
11-افرادی كه اقدام به یادگیری زبان دوم میكنند ابتدا واژه‌های زشت و ركیك آن زبان را می آموزند.
چرا بد دهانی و دشنام گویی ناپسند است
1-بد دهانی از اعتبار و شان شما كاسته و شخصیت شما را زیر سوال میبرد.
2-روابط شما را به خطر می اندازد.
3-نزد دیگران از احترام كمتری برخوردار خواهید شد.
4- نشان دهنده آن است كه شما روی رفتار و هیجانات خود كنترلی ندارید. نشانه عدم خویشتنداری و ضعف شخصیتی. عدم بلوغ هیجانی.
5- نشانه جهل، كم سوادی و نا فرهیختگی است. نشانه انحطاط فرهنگی در جامعه نیز میباشد.
6- زبان افراد بی تمدن، نا پخته و بی نزاكت است.
7-موجب بروز خشونت میگردد. تنها شرایط را بحرانی تر میسازد.
8- موجب آزار روحی دیگران میشود. بی اعتنایی و بی توجهی به حقوق دیگران محسوب میگردد.
9- سبب فساد و به ابتذال كشیده شدن زبان رسمی كشور میگردد. به گونه ای كه واژه‌های اصیل، رسا و گوش نواز به فراموشی سپرده شده و واژه‌های ركیك، عامیانه و دشنامها جای آنها را پر میكنند.
10-نمی توان با آن بطور مطلوب ارتباط برقرار كرد. مفهوم و مقصود را آنطور كه باید نمیتواند منتقل سازد.
11- دشنامها اثر بخشی خود را از دست میدهند. بنابراین كاربرد آنها متداول شده و از قبح شان كاسته میشود.
12- دشنامها بحثها را به مشاجره تبدیل میسازند. همچنین موضوع آنها را میتوانند تغییر دهند. برای مثال فرض كنید در خلال بحث عوض پاسخ: ''نه'' از ''نه احمق'' استفاده شود. از این لحظه به بعد خواهید دید كه دیگر موضوع بحث هر چه كه باشد فراموش و به رد و بدل دشنام میان دو فرد بدل میگردد.
13-الگوی رفتاری نامناسبی برای كودكان میگردد.
چگونه زبان خود را رام و مهار كنیم
شما با كنترل زبان و گفتار در نظر دیگران پخته تر، با هوش تر، مودب، سخن دان، با ملاحظه، دلپذیر، با كلاس تر و خوش مشرب تر جلوه كرده و مورد پذیرش و احترام همگان قرار خواهید گرفت.
1- بر زیان آور بودن بد دهانی اذعان كنید: شما بد دهانی میكنید چرا كه دشنام گویی آسان، مفرح، نوعی رك گویی، تاكید كننده و قانون شكن بوده و درد و خشم را كاهش میدهد. اما مطمئن باشید جنبه‌های منفی آن بیش از جنبه‌های بظاهر مثبت آن است. شما با بد دهانی نمیتوایند در بحثها پیروز گردید-دشنام گویی ذكاوت، زیركی و سخن وری شما را اثبات نمیكند- شما با بد دهانی قادر به جلب احترام و تحسین دیگران نخواهید بود- با بددهانی نمیتوان ایجاد انگیزش كرد فقط میتوان ارعاب كرد.
2- از حذف دشنام گویی‌ها و بد دهانیهای جزئی، غیر جدی و اتفاقی شروع كنید: همواره تصور كنید مادر، دختر خردسال و یا كسی كه با وی رودربایستی دارید در كنارتان حضور دارد. عوض استفاده از صفات اهانت آمیز و ركیك برای تاكید، از تغییر لحن و آهنگ در واژه‌ها و جملات بهره گیرید.برای شرح و توصیف اشیاء، آدمها، حیوانات و كارها از واژه‌های ركیك اجتناب ورزیده و بجای آن مفصل تر شرح دهید.
3- مثبت بیندیشید و نیمه پر را ببینید: طوری رفتار كنید كه قادر به انجام امور هستید. نگرانی تا اندازه ای كه در شما برای رویارویی با مشكلات ایجاد انگیزه و آمادگی كند كافیست. مثبت اندیشی نه تنها اكثر دشنام دادن‌ها را حذف میكند بلكه خوشنودی را برایتان به ارمغان آورده و شخصیت شما را نیز در خشان تر میكند.
4- شكیبایی را تمرین كنید: آستانه تحمل خود را افزایش دهید. سریع از كوره در نروید و در اموری كه كنترلی بر آنها ندارید بردباری به خرج دهید.
5- دشنام نگویید، كنار بیایید: ما در جهان ناكامل و غیر ایده آل زندگی میكنیم. اما انتظارات ما بطور روز افزون در حال افزایش است. روز به روز شرایط دشوارتر و بد تر شده و تاخیرها، ناكامی‌ها و نا امیدیها افزایش می یابند. ما چاره ای نداریم مگر اینكه با آنها كنار بیاییم. بد دهانی و دشنام گویی مشكلی را حل نمیكند.
6- به گلایه كردنها و نالیدنهای خود پایان دهید: پیش از ناله كردن و شكوه كردن یك حقیقت بسیار مهم را به خودتان یاد آوری كنید: هیچ كس مایل به شنیدن ناله و شكایت نیست! چرا باید باشد؟ شكایت كردن در مورد اموری كه شما و دیگران كنترلی بر آنها ندارید كاری عبث است بنابراین از آن پرهیز كنید. برای سایر شكایات نیز سعی كنید یك راه حل منطقی و معقول ارائه دهید. یقین داشته باشید دیگران این شیوه برخورد متین، خردمندانه و توام با خویشتنداری شما را خواهند ستود.
7- از واژه‌های جایگزین استفاده كنید: در زبان فارسی واژه‌های گوناگون و متنوعی برای بیان احساسات و افكار وجود دارد. اما افرادی كه به بد دهانی و دشنام گویی عادت كرده اند مكررا از چند واژه معدود تكراری، ركیك و زننده استفاده میكنند. برای واژه‌های ركیك یك معادل مودبانه بیابید. چند واژه قدرتمند و یا با مزه یافته و آنها را بكار برید. جای واژه كپیدن میتوان از خوابیدن و یا لالا كردن استفاده كرد. شاید ابتدا این واژه‌ها شما را راضی نسازند اما به مرور زمان چرا.
8- نقطه نظرات خود را مودبانه بیان كنید: واكنشها و پاسخهای خود را تحت كنترل خویش در آورید.چنانچه فردی از شما انتقاد كرد كه كاری را نادرست انجام میدهید به وی نگویید:''به شما مرطوب نیست''.این یك پاسخ تدافعی ، خصومت آمیز و كودكانه است.بهتر است اینگونه پاسخ دهید كه''این یك روش جدیده و خیلی هم سریعتر انجام میشه''.یا توجیه كردن، پاسخهایی پخته تر و متقاعد كننده تر بدهید.
9- پیش از سخن گفتن فكر كنید: از دهان خارج ساختن دشنام و واژه‌های تهی از نزاكت و ادب، مهارت در سخن وری و بی سلیقگی آسان است. پیش از اینكه سخن بگویید از پیامدها و اثرات احتمالی آن مطمئن شوید. چنانچه پس از اینكه حرفی زدید متوجه شدید كه گفتارتان توهین آمیز و گستاخانه بوده به عقب باز گشته و موشكافانه نوع تعبیر و جمله بندی خود را بررسی كنید. به تدریج با اصلاح اشتباهات گذشته خوش زبانی را تمرین كنید.
10. ترك عادت دشوار است: ترك بد دهانی همچون سایر اعتیاد‌ها همچون ترك سیگار نیاز به تمرین، پشتكار، حمایت دیگران و اراده راسخ دارد. نه تنها واژه‌های قبیح را باید ترك كنید بلكه احساسات و هیجاناتی كه شما را به دشنام گویی وا میدارند را نیز میبایست تحت كنترل در آورید. با زبان پالوده صحبت كنید و افكار مثبت را جایگزین افكار منفی كنید. ببینید در كدام شرایط بیشتر دشنام می دهید و شیوه رفتار و برخورد خود را نسبت به آن موقعیت تغییر دهید.
11- با افراد بد دهان معاشرت نكنید: دوستان بد دهان خود را كنار بگذارید تا مجبور نباشید بمنظور ارتباط برقرار كردن با آنها شما هم بد دهان شوید. با افراد بد دهان نیز مشاجره نكنید چرا كه اینگونه افراد با فحاشی بر شما پیروز خواهند شد. چرا كه آنها چیزی از استدلال سرشان نمیشود و تنها در دشنام دادن مهارت دارند.
* برای ارتباط برقرار كردن و ایجاد صمیمت دشنام دادن گزینه مناسبی نیست.
* بد دهان بودن اغلب افراد جامعه دلیل نمیشود كه شما هم مانند آنها بد دهان باشید.
* با خوش زبانی به وقار و شخصیت خود بیفزایید.