489 سال پیش در شب 30 ژوئن سال 1520 میلادی آزتك های ساكن تنوكتیتلان (شهر مكزیكو كنونی) اسپانیایی های اشغالگر را از این شهر بیرون راندند. این شب كه در نزد اسپانیایی ها به نوچه تریسته (شب غم انگیز) مشهور شد،در واقع عامل اضمحلال امپراتوری آزتك و تغییر سرنوشت مكزیك و آمریكای اسپانیایی زبان شد.
پس از كشف قاره آمریكا توسط كریستف كلمب ، اسپانیایی ها نخست در جزایر آنتیل مستقر شدند. در سال 1518 میلادی هرنان كورتز ، یك اشرافزاده ماجراجو اهل كاستیل اسپانیا در راس یك گروه كوچك از سربازان اسپانیایی جزیره کوبا را ترك كرد و به قصد اشغال مكزیك روانه آن سرزمین شد.
سرخ پوستان مكزیك با مشاهده چهره ریش دار اسپانیایی ها ، زره ها ، سلاح های آتشین و اسب های آنها مات و مبهوت شدند.این مساله به سود كورتز تمام شد زیرا سرخپوستان آزتك بر اساس یك اسطوره قدیمی خود به خدایی به نام "كتزالكوالت" معتقد بودند كه روزی به قصد فتح سرزمین های جدید خاك آزتك ها را ترك كرده بود و باید با بازماندگان خود با هیبت جدیدی بازمی گشت.
موكتزوما دوم امپراتور آزتك هاجرات نكرد مانع ورود هرنان كورتز به پایتخت باشكوهش تنوكتیتلان (مكزیكو كنونی) شود.
كورتز به آسانی شهر را تصرف كرد اما به زودی ناگزیر شد برای مقابله با ورود یك رقیب به نواحی ساحلی بازگردد. وی اختیار شهر و مراقبت از امپراتور را به یكی از معاونان خود به نام« پدرو دو آلوارو» سپرد. اما پدرو دو آلوارو فرد مناسبی برای این مقام نبود و به بهانه یك توطئه وارد معبد اصلی آزتك ها شد و تمام راهبان و حاضران در معبد را قتل عام كرد.
آزتك ها دست به شورش زدند، در این میان موكتزوما در سلولش توسط نگهبانان اسپانیایی به قتل رسید، با مرگ وی برادرزاده اش كوئوهتموك امپراتور شد و رهبری شورش را در دست گرفت.
هرنان كورتز پس از اطلاع از شورش آزتك ها به سرعت بازگشت ، اما متوجه شد اوضاع تنوكتیتلان غیرقابل كنترل است بنابراین دستور عقب نشینی سربازان خود را صادر كرد.
كورتز به همراه 500 سرباز اسپانیایی تصمیم گرفت به سرعت پایتخت امپراتوری آزتك را در شب 30 ژوئن سال 1520 میلادی ترك كند. مردم پل هایی كه عبور از مرداب های پیرامون شهر را امكان پذیر می ساخت قطع كردند و نیمی از سربازان اسپانیایی را به قتل رساندند ، بقیه آنها به همراه كورتز موفق به فرار شدند.
اما كورتز با سماجت بقیه افرادش و متحدان سرخپوست خود را بازسازی كرد و شهر را به محاصره درآورد. پس از 75 روز محاصره شهر تنوكتیتلان و همراه آن امپراتوری آزتك سقوط كرد.
اسپانیایی ها شهر تنوكتیتلان را ویران كردند و در محل آن شهر مكزیكوكه نام آن برگرفته از نام یك قبیله محلی بود را بنا كردند. مقاومت آزتك ها با دستگیری كوئوهتموك در 13 اوت سال 1521 میلادی خاتمه یافت.
كورتز امپراتور كوئوهتموك را به دست جلادان سپرد و پس از ساعت ها شكنجه طاقت فرسا ،آخرین امپراتور آزتك جان سپرد.
به این ترتیب در شب 30 ژوئن سال 1520 میلادی آزتك ها موفق شدند اشغالگران اسپانیایی را از شهر تنوكتیتلانبیرون برانند. اما این اقدام سرآغاز سقوط امپراتوری آزتك شد و از آن پس كابوس طولانی آزتك ها تا زمان نابودی تمدن آزتك ادامه یافت.
فتح امپراتوری آزتك و كشور كنونی مكزیك توسط هرنان كورتز عواقب شومی برای بقیه تمدن های كهن قاره آمریكا داشت ، از جمله می توان به نابودی امپراتوری و تمدن اینكاها و فتح كشوركنونی پرو توسط فرانسیسكو پیزارو اشاره كرد.